چرا نبايد در بارداري جگر خورد؟

مجموعه: بارداری و زایمان

اگر در دوران بارداری جگر خوردیم چه کنیم

ممنوعیت خوردن جگر در دوران بارداری

دوران بارداری یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین مراحل زندگی هر زن است؛ دورانی که کوچک‌ترین تصمیم غذایی می‌تواند تأثیر مستقیم بر سلامت مادر و رشد جنین داشته باشد. یکی از سؤالات رایج این است: آیا خوردن جگر در بارداری بی‌خطر است؟ پاسخ ساده است: خیر، خوردن جگر در دوران بارداری توصیه نمی‌شود.

دلایل علمی ممنوعیت غذایی خوردن جگر در دوران بارداری

۱. ویتامین A زیاد، خطرناک برای جنین

جگر منبع بسیار غنی ویتامین A از نوع رتینول است. در حالی که بدن به ویتامین A نیاز دارد، دریافت مقدار بیش از حد آن به‌ویژه در بارداری می‌تواند سمی باشد.

در سه‌ماهه اول بارداری، مصرف زیاد ویتامین A می‌تواند منجر به ناهنجاری‌های مادرزادی در جنین شود؛ مانند آسیب به سیستم عصبی مرکزی، نواقص جمجمه، صورت، قلب و کلیه‌ها. حتی یک وعده جگر گاو یا گوسفند می‌تواند چند برابر بیش از حد مجاز ویتامین A وارد بدن کند.

خوردن جگر در بارداری

۲. خطر آلودگی باکتریایی و انگلی

جگر، به‌خصوص اگر خوب پخته نشود، می‌تواند ناقل باکتری‌هایی مانند لیستریا و سالمونلا، یا انگل‌هایی مانند توکسوپلاسما باشد. این عوامل بیماری‌زا برای جنین بسیار خطرناک هستند و می‌توانند باعث عوارضی مانند:

- سقط جنین

- مرده‌زایی

- زایمان زودرس

- آسیب مغزی یا بینایی در جنین

شایان توجه است که حتی پخت کامل نیز تنها خطر عفونت را کاهش می‌دهد، ولی مشکل ویتامین A بیش‌ازحد همچنان باقی می‌ماند.

چرا در بارداری نباید جگر خورد

۳. بار اضافی روی کبد مادر

در بارداری، کبد مادر وظیفه سنگینی دارد؛ از جمله تنظیم هورمون‌ها، تجزیه مواد سمی، و پشتیبانی از نیازهای فیزیولوژیکی جنین. جگر، که خود محل فیلتر سموم در بدن حیوان است، ممکن است حاوی مواد مضر یا باقیمانده‌های دارویی و هورمونی باشد. مصرف آن می‌تواند باعث فشار بیشتر روی کبد مادر و افزایش خطر چربی خون یا پره‌اکلامپسی (مسمومیت بارداری) شود.

چرا جگر در بارداری مضر است

۴. باورهای نادرست درباره جگر در بارداری

یکی از باورهای رایج این است که جگر به دلیل داشتن آهن برای تقویت خون در دوران بارداری مفید است. اگرچه جگر واقعاً سرشار از آهن است، اما خطر مصرف زیاد ویتامین A آن، این مزیت را خنثی می‌کند و مصرفش را غیرایمن می‌سازد.

برخی تصور می‌کنند خوردن مقدار کم جگر مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما دوز بالای ویتامین A در جگر باعث می‌شود حتی یک وعده مصرف، از حد مجاز روزانه عبور کند.

۵. اگر اشتباهی جگر خوردم، چه کنم؟

اگر تنها یک بار و به مقدار کم جگر خورده‌اید، احتمال آسیب جدی پایین است، اما بهتر است موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید، به‌ویژه اگر در سه‌ماهه اول بارداری هستید. در صورت مشاهده علائمی مانند تهوع شدید، تب، یا درد شکم، مراجعه سریع به پزشک ضروری است.

ممنوعیت خوردن جگر در دوران بارداری 

۶. جایگزین‌های ایمن برای مواد مغذی جگر

خوشبختانه تمام مواد مغذی موجود در جگر را می‌توان از منابع بی‌خطر دیگری دریافت کرد. برای مثال:

- برای تأمین آهن: عدس، گوشت گوساله کم‌چرب، تخم‌مرغ، اسفناج پخته

- برای ویتامین A به شکل بی‌خطر (بتاکاروتن): هویج، سیب‌زمینی شیرین، کدو حلوایی

- برای پروتئین: مرغ پخته، ماهی‌های کم‌جیوه مانند سالمون و ساردین، حبوبات

- برای ویتامین B12: لبنیات، تخم‌مرغ، مکمل‌های تجویز‌شده

با استفاده از رژیم غذایی متعادل و مشورت با متخصص زنان، می‌توان تمام نیازهای تغذیه‌ای را بدون نیاز به جگر تأمین کرد.

خوردن جگر در بارداری

سوالات متداول درباره مصرف جگر در دوران بارداری

۱. آیا خوردن مقدار کم جگر در بارداری هم خطرناک است؟

بله، حتی مقدار کم جگر می‌تواند حاوی مقادیر بالایی از ویتامین A به شکل رتینول باشد. چون بدن این ویتامین را ذخیره می‌کند و نمی‌تواند مازاد آن را به‌سرعت دفع کند، مصرف حتی یک وعده کوچک هم ممکن است خطرناک باشد، مخصوصاً در سه‌ماهه اول بارداری.

۲. چه نوع جگری خطرناک‌تر است؟ گاو، گوسفند یا مرغ؟

تمام انواع جگرها از نظر بالا بودن ویتامین A و احتمال آلودگی باکتریایی خطرناک هستند. اما جگر گاو معمولاً مقدار بیشتری ویتامین A دارد و جگر مرغ بیشتر در معرض آلودگی میکروبی قرار می‌گیرد. بنابراین، هیچ نوعی از جگر برای بارداری ایمن نیست.

۳. آیا می‌توان جگر را در سه‌ماهه دوم یا سوم بارداری مصرف کرد؟

خیر، در تمام طول بارداری توصیه می‌شود از خوردن جگر خودداری شود. زیرا خطرات مربوط به ویتامین A و عفونت‌ها در همه دوره‌های بارداری وجود دارد، حتی اگر جنین در مراحل اولیه شکل‌گیری نباشد.

۴. اگر اشتباهی در بارداری جگر خورده باشم، چه کنم؟

در صورتی که فقط یک بار و مقدار کم مصرف کرده‌اید، نگران نباشید. اما اگر مقدار زیاد بوده یا احساس ناراحتی گوارشی یا تب دارید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا احتمال مسمومیت یا عفونت بررسی شود.

۵. آیا مکمل‌های ویتامین A هم خطرناک هستند؟

بله، مکمل‌هایی که حاوی ویتامین A به شکل رتینول هستند (نه بتاکاروتن)، باید با احتیاط مصرف شوند. در دوران بارداری، استفاده از هر نوع مکمل باید تنها با تجویز پزشک انجام شود.

۶. آیا جگر در طب سنتی برای بارداری توصیه می‌شود؟

در برخی نسخه‌های طب سنتی، جگر به دلیل تقویت خون پیشنهاد می‌شود، اما با دانش امروز و بررسی‌های علمی می‌دانیم که مصرف آن در دوران بارداری می‌تواند عواقب جدی داشته باشد. بهتر است از منابع بی‌خطر برای تقویت خون مانند عدس، شیره انگور، گوشت کم‌چرب و مکمل‌های مطمئن استفاده شود.

سخن پایانی:

با اینکه جگر یک غذای مغذی به حساب می‌آید، اما به‌دلیل دوز بالای ویتامین A، احتمال آلودگی، و فشار بر کبد مادر، مصرف آن در دوران بارداری بیشتر خطر دارد تا فایده. انتخاب هوشمندانه غذا در این دوران، یعنی پرهیز از مواد غذایی پرریسک و استفاده از منابع ایمن برای تغذیه‌ی سالم و رشد کامل جنین.

گردآوری: بخش زناشویی بیتوته