چکش آب چیست و چگونه می توانم آن را تعمیر کنم؟

مجموعه: خدمات فنی و تاسیسات

چکش آب یا پدیده ضربه قوچ

آشنایی با پدیده چکش آب و راه های جلوگیری از آن 

صدای بلند و پشت سر همی که هنگام پر شدن ماشین لباسشویی و شروع چرخه شستشو از لوله ها می شنوید، به پدیده ای به نام «ضربه قوچ» یا «چکش آب» مربوط می شود. این پدیده، نوعی ضربه هیدرولیکی است که در اثر بسته شدن ناگهانی شیر آب با فشار بالا رخ می دهد.

هنگام پر شدن ماشین لباسشویی، آب با سرعت زیاد در لوله های خانه حرکت می کند. زمانی که مخزن ماشین به ظرفیت خود می رسد، شیر ورودی آب به طور ناگهانی بسته می شود. با بسته شدن ناگهانی شیر، آب در حال حرکت به دنبال خروجی می گردد و با نیروی زیادی به بدنه لوله ضربه می زند. این ضربه باعث لرزش و تکان خوردن لوله ها و ایجاد صدای بلند می شود. این پدیده ممکن است باعث لرزش خانه و احساس لرزش در لوله ها نیز بشود.

چکش آب صدای ناگهانی و آزاردهنده در لوله ها

علت و عوارض چکش آب (ضربه قوچ) در لوله کشی

همه صداهای ناشی از لوله ها، چکش آب (ضربه قوچ) نیستند. بلکه، چکش آب صدای خاصی است که به دلیل توقف ناگهانی فشار برای متوقف کردن جریان آب در حال حرکت سریع ایجاد می شود. هنگامی که سیستم لوله کشی مدرن به درستی نصب و نگهداری شود، در داخل لوله ها حفره های هوا وجود دارد که به نرم شدن توقف ناگهانی جریان آب و حذف صدای چکش آب کمک می کند.

عوامل ایجاد چکش آب:

• گرفتگی حفره های هوا: انسداد حفره های هوا در لوله ها می تواند باعث ایجاد چکش آب شود. بنابراین، اطمینان از خالی بودن و روان بودن لوله ها بسیار مهم است.

• پر شدن حفره های هوا با آب: در صورتی که حفره های هوا با آب پر شوند، نیز می تواند باعث ایجاد چکش آب شود. در صورت وقوع این اتفاق، تخلیه خط لوله ضروری است.

چرا باید از چکش آب (ضربه قوچ) جلوگیری کنید؟

چکش آب فراتر از ایجاد صدای آزاردهنده، می تواند اتصالات و درزهای لوله ها را خراب کند و منجر به نشتی آب و تعمیرهای پرهزینه شود. علاوه بر این، این صدا ممکن است نشان دهنده مشکل بزرگتری باشد مانند:

• فشار بیش از حد در خطوط تامین آب

• شل شدن لوله ها

برخی از مشکلاتی که چکش آب می تواند ایجاد کند عبارتند از:

• نشتی: ناشی از آسیب به اتصالات و درزهای لوله ها

• آسیب به پمپ و سیستم جریان: ناشی از ضربه های مکرر و فشار زیاد

• ترکیدن لوله ها: در صورت شدت زیاد ضربه و یا ضعف در لوله کشی

• آسیب به دارایی های خارجی (ساختمان و ملزومات): ناشی از نشتی آب و ترکیدن لوله ها

بنابراین جلوگیری از چکش آب برای حفظ سلامت سیستم لوله کشی، جلوگیری از آسیب های جدی و هزینه های تعمیر بالا، بسیار مهم است.

نشتی یکی از مشکلاتی است که چکش آب می تواند ایجاد کند

رفع و جلوگیری از چکش آب (ضربه قوچ) در لوله کشی

اکنون که با این مشکل لوله کشی آشنا شدید، به سراغ چگونگی رفع آن برویم. خوشبختانه، رفع چکش آب برای اکثر افراد، بدون نیاز به کمک متخصص و با راه حل های کم هزینه امکان پذیر است. برای رفع چکش آب، چند روش آسان و چند روش پیچیده تر وجود دارد که می تواند اکثر موارد را حل کند.

1. عیب یابی حفره هوای لوله کشی برای کاهش چکش آب

این لوله عمودی که در نزدیکی شیر آب قرار دارد، با عمل کردن به عنوان یک ضربه گیر به کاهش چکش آب کمک می کند. حفره هوا پس از بسته شدن شیر، ضربه آب را جذب کرده و از برخورد شدید آب به کناره لوله ها جلوگیری می کند. در بسیاری از خانه ها، حفره های هوا در داخل دیوارها نصب شده اند، اما گاهی اوقات در صورت پر شدن با آب، ممکن است به درستی کار نکنند.

برای رفع این مشکل، صاحبخانه باید سیستم لوله کشی خود را تخلیه کند. مراحل انجام این کار به شرح زیر است:

1. شیر اصلی آب ورودی به خانه را ببندید.

2. بالاترین شیر آب را در خانه باز کنید.

3. آب را از پایین ترین شیر آب (معمولاً در زیرزمین یا طبقه اول) تخلیه کنید.

با این کار، حفره هوا به جای آب با هوا پر می شود که امیدواریم مشکل چکش آب را حل کند. اگر خانه شما حفره هوا ندارد، نصب آن توسط یک متخصص را در نظر بگیرید.

توجه داشته باشید که این تنها یکی از روش های رفع چکش آب است. در ادامه به سایر روش ها نیز پرداخته خواهد شد.

عیب یابی فشار آب در سینک آشپزخانه

2. نصب ضربه گیر آب برای حذف صداهای ضربه ای

ضربه گیرهای آب، استوانه های پر از هوا دارند که ضربه ناشی از افزایش ناگهانی فشار آب هنگام بسته شدن شیر را جذب می کنند. بسیاری از ضربه گیرهای آب موجود در بازار به راحتی قابل نصب هستند و دارای اتصالات پیچشی می باشند که بین خط تامین آب و شیر قطع کن وصل می شوند. اگر تصمیم به نصب ضربه گیر آب دارید، مطمئن شوید که دو عدد از آن نصب می کنید: یکی روی خط تامین آب گرم و دیگری روی خط تامین آب سرد.

با این حال، اگر با اتصالات اولیه لوله کشی آشنا نیستید، برای نصب ضربه گیر از یک لوله کش کمک بگیرید.

دو عدد گیره چکش آب که به پشت ماشین لباسشویی متصل شده اند

3. تنظیم شیر کاهش فشار آب

گاهی اوقات، فشار بیش از حد آب در لوله ها باعث ایجاد چکش آب می شود. در این حالت، تخلیه حفره هوا از آب یا نصب ضربه گیر آب، تنها به صورت موقت مشکل را حل می کند.

برای تنظیم فشار، صاحبان خانه می توانند شیر کاهش فشار آب خود را تنظیم کنند. این شیرها در اکثر خانه های امروزی وجود دارند و اغلب در محل ورودی خط اصلی تامین آب خانه قرار دارند.

بسته به سازنده، برخی از شیرها دارای اهرمی برای تنظیم هستند، در حالی که برخی دیگر برای تنظیم به آچار یا پیچ گوشتی نیاز دارند. از تکنیک مناسب برای تنظیم شیر خود به مقداری کمتر از 50 psi (پوند بر اینچ مربع) استفاده کنید، که این مقدار برای اکثر خانه ها کافی است.

به عنوان یک امتیاز، کاهش فشار آب در خانه باعث صرفه جویی در انرژی، ترویج مصرف بهینه آب و به طور بالقوه افزایش طول عمر لوازم خانگی اتوماتیک شما (از جمله  ماشین لباسشویی، توالت و ماشین ظرفشویی) می شود.

4. کاهش فشار بیش از حد آب در کنتور

اگر خانه شما شیر کاهش فشار آب ندارد، از شهرداری که سیستم آب در شهر شما را کنترل می کند بخواهید تا فشار آب خانه شما را بررسی کند. سیستم های آب شهری اغلب آب را در خطوط خود با فشار حدود 200 psi نگه می دارند، اما خطوط آب مسکونی برای تحمل ایمن چنین فشاری طراحی نشده اند. شهرداری معمولا فشار آب شما را به صورت رایگان بررسی می کند و در صورت لزوم می تواند آن را کاهش دهد.

برای رفع چکش آب فشار بیش از حد آب را در کنتور کاهش دهید

5. تثبیت خطوط شل آب برای جلوگیری از ضربه

هنگام ساخت خانه، لوله کش از تسمه های لوله ای U شکل برای بستن خطوط تامین آب به تیرهای چوبی یا گل میخ ها با پیچ استفاده می کند. اگر تسمه ها به اندازه کافی سفت نباشند یا چند تسمه وجود نداشته باشد، لوله ها می توانند تکان بخورند و صدا ایجاد کنند.

برای توقف صداهای ضربه ای، تسمه های شل لوله را با یک پیچ گوشتی سفت کنید یا برای ثبات بیشتر، تسمه های لوله بیشتری نصب کنید. اکثر تسمه های لوله از فلز یا پلاستیک نازک ساخته شده اند، اما شما همچنین می توانید تسمه های لوله پددار را پیدا کنید که کاهش لرزش بیشتری را ارائه می دهند.

توجه: به خاطر داشته باشید که صاحبان خانه هرگز نباید از تسمه های گالوانیزه یا فولادی روی لوله های مسی استفاده کنند، زیرا ترکیب این مواد باعث خوردگی الکتریکی و نشتی لوله می شود. تسمه های مسی انتخاب بهتری هستند.

6. عایق کاری خطوط تامین آب با پوشش لوله

عایق لوله برای قرارگیری روی خطوط تامین آب به منظور جلوگیری از یخ زدگی آنها طراحی شده است. اما آنها همچنین برای ایجاد ضربه گیر برای لوله های شل و صدا دار نیز عالی عمل می کنند.

لوله های عایق فومی از ابتدا تا انتها شکاف دارند، بنابراین تنها کاری که باید انجام دهید این است که انگشت خود را روی شکاف بکشید تا لوله را باز کنید، سپس آن را روی خط تامین آب قرار دهید.

لوله ها را با پوشش عایق بپوشانید

سوالات متداول درباره چکش آب 

1. چکش آب (ضربه قوچ) چیست؟

صدای ضربه ناگهانی که از لوله ها می آید، چکش آب نامیده می شود. این صدا زمانی اتفاق می افتد که جریان آب به سرعت متوقف می شود و باعث ایجاد موج ضربه ای در لوله ها می شود.

2. چه چیزی باعث ایجاد چکش آب می شود؟ 

توقف ناگهانی جریان آب ، وجود هوا در لوله ها و لوله کشی نامناسب 

3. علائم چکش آب چیست؟ 

صدای ضربه ناگهانی از لوله ها ، لرزش لوله ها و نشتی آب

4. در صورت بروز چکش آب چه باید کرد؟

در صورت بروز چکش آب، ابتدا سعی کنید منبع صدا را پیدا کنید. سپس می توانید از روش های ذکر شده در بالا برای رفع مشکل استفاده کنید. 

در صورت عدم موفقیت در رفع مشکل، از یک لوله کش کمک بگیرید.

5. آیا چکش آب می تواند به لوله ها آسیب برساند؟

بله، چکش آب در موارد شدید می تواند به لوله ها آسیب برساند.

6. آیا چکش آب می تواند باعث نشتی آب شود؟

بله، چکش آب در موارد شدید می تواند باعث نشتی آب شود.

7. آیا می توان از چکش آب به طور کامل جلوگیری کرد؟

خیر، همیشه احتمال ایجاد چکش آب وجود دارد، اما می توان با انجام اقدامات احتیاطی، احتمال آن را کاهش داد.

سخن نهایی

اکنون که در مورد ماهیت چکش آب (ضربه قوچ)، علل ایجاد آن و نحوه انجام برخی تعمیرات اطلاعات بیشتری کسب کردید، می دانید که در هنگام شنیدن صدای ضربه در طول چرخه شستشوی لباس چه کاری باید انجام دهید. رفع چکش آب نه تنها صدای آزاردهنده را حذف می کند، بلکه از مشکلات بزرگتر که می تواند پرهزینه و بدون کمک لوله کش قابل تعمیر باشد نیز جلوگیری می کند.

گردآوری:بخش دانش کسب و کار بیتوته