«ناصر تقوایی» کارگردان شهیر ایران درگذشت

مجموعه: اخبار فرهنگی و هنری

تاریخ انتشار : سه شنبه, ۲۲ مهر ۱۴۰۴ ۱۲:۴۰

به گزارش ایسنا، بر اساس تایید خانه سینما و پستی که همسر تقوایی در فضای مجازی منتشر کرده، این هنرمند امروز به دلیل عوارض ناشی از بیماری و کهولت سن که در سال های اخیر او را خانه نشین کرده بود ، در یکی از بیمارستان‌های تهران درگذشت. 

ناصر تقوایی خود در نوشتاری بیوگرافی‌اش را این چنین شرح داده بود: «تابستان سال ۱۳۲۰ خورشیدی، در گرمای جنگ جهانگیر دوم، در قلب جنگلی از نخل‌های ستبر سبز، در یک روستای عرب‌نشین زاده شدم. در کودکی یک سیاح حرفه‌ای بودم و همراه پدر به دوردست‌ترین بندرهای دریای جنوب سفر کردم و هرکلاس ابتدایی را در شهری و دهکوره‌یی خواندم و هفت سال بعد که به زادگاه خودم برگشتم در عالم خیال یک سندباد نوجوان بودم. در مدرسه به ادبیات علاقه داشتم، اما ریاضی خواندم. در جوانی داستان کوتاه می‌نوشتم و فریفته‌ی شیوه‌های نو بودم، اما باز نمی‌دانم چه شد که از سینما سر درآوردم.

در این مسیر به آدم‌های دانا برخوردم و صحنه‌های جالب، ولی زندگی خودم هیچ صحنه‌ی جالبی ندارد. تنها شانس من در زندگی شاید این بوده که با یک تولد ناخواسته شصت سال تمام مثل یک آدم زیادی در کنار یک ملت کهنسال زندگی کرده‌ام. دوازده داستان کوتاه، سیزده فیلم گزارشی و مستند، سه فیلم کوتاه داستانی، شش فیلم بلند سینمایی و یک مجموعه‌ی شانزده ساعته‌ی تلویزیونی در کارنامه‌ی من دیده می‌شود. به اضافه‌ی یک مجموعه‌ عکس و اسلاید از طبیعت و زندگی و فرهنگ این مرز پرگهر، در هزار و یک نما. با اینهمه از دور تنبل جلوه می‌کنم. چرا که در این ده ساله، به دلایلی که ناگفتنش بهتر، کارهای تازه‌ی مرا نه کسی خوانده، نه کسی دیده ... »

تقوایی که در فیلم‌سازی علاوه بر ساخت فیلم کوتاه، فیلم‌های بلندی چون «آرامش در حضور دیگران»، «صادق کرده»، «ناخدا خورشید»، «ای ایران»، «کاغذ بی‌خط » را ساخته است، در سال‌های بعد و پس از متوقف شدن دو فیلم «زنگی و رومی» و «چای تلخ» مستند کوتاه «تمرین آخر» را درباره‌ی تعزیه ساخت.

سال ۱۳۸۳، شورای ارزشیابی هنرمندان در وزارت ارشاد، مدرک درجه یک هنری کشور (معادل دکترا) را به ناصر تقوایی، اعطا کرد.

در جشن سیزدهم خانه سینما، تندیس‌ شایستگی جشن‌ سینمای ایران به‌خاطر یک عمر دستاورد هنری به «ناصر تقوایی» اهدا شد و در جشن چهاردهم انجمن فیلم کوتاه از ناصر تقوایی تقدیر کرد.

بیوگرافی ناصر تقوایی

تقوایی متولد ۲۲ تیر ۱۳۲۰ در آبادان بود و از نسل فیلم‌سازانی به‌شمار می‌رفت که بنیان‌گذار جریان موسوم به «موج نوی سینمای ایران» شدند. بسیاری از منتقدان او را فیلم‌سازی مؤلف و اندیشمند می‌دانند که میان ادبیات، فلسفه و سینما پلی هنرمندانه زد.

شهرت عمومی ناصر تقوایی بیش از هر چیز با ساخت سریال ماندگار دایی‌جان ناپلئون (۱۳۵۵) گره خورده است؛ مجموعه‌ای که از دل ادبیات ایران بیرون آمد و به یکی از تأثیرگذارترین آثار تاریخ تلویزیون کشور بدل شد. او در سینما نیز با آثاری چون آرامش در حضور دیگران، صادق کرده، نفرین، ناخدا خورشید، ای ایران و کاغذ بی‌خط جایگاهی متمایز یافت. فیلم ناخدا خورشید، اقتباسی از رمان «داشتن و نداشتن» ارنست همینگوی، در سال ۱۹۸۸ جایزه پلنگ برنزی جشنواره لوکارنو را برای او به ارمغان آورد.

آرامش در حضور دیگران ؛ ناصر تقوایی

ناصر تقوایی فعالیت خود را با مستندسازی آغاز کرد. آثاری چون مشهد قالی، اربعین و باد جن از نمونه‌های درخشان مستندهای او هستند. بعدها نیز در کنار فیلم‌سازی، به نویسندگی پرداخت و مجموعه داستان تابستان همان سال را منتشر کرد که از آثار شاخص ادبیات معاصر به شمار می‌رود.

تقوایی در طول زندگی هنری خود بارها با سانسور و موانع تولید روبه‌رو شد و همین امر موجب شد بسیاری از پروژه‌هایش، از جمله کوچک جنگلی، رومی و زنگی و چای تلخ، ناتمام بمانند. او در واکنش به این شرایط گفته بود: «تا وقتی سانسور این‌گونه عمل می‌کند، کار نمی‌کنم؛ نه فیلمی می‌سازم و نه کتابی چاپ می‌کنم.»

منتقدان از او به‌عنوان یکی از معدود سینماگرانی یاد می‌کنند که به‌خوبی ادبیات را می‌شناخت و با تکیه بر جهان‌بینی انسانی و نگاه اجتماعی خود، آثارش را از مرز زمان و مکان فراتر برد.

تقوایی در کارنامه خود ده‌ها جایزه و افتخار دارد، از جمله جایزه شیر نقره‌ای جشنواره ونیز برای آرامش در حضور دیگران و تندیس طلایی جشنواره سانفرانسیسکو برای فیلم کوتاه رهایی. او در سال ۱۳۹۲ نیز نشان فیروزه جشنواره «سینما حقیقت» را به پاس یک عمر فعالیت هنری دریافت کرد.

با درگذشت ناصر تقوایی، سینمای ایران یکی از چهره‌های مؤلف و متفکر خود را از دست داد؛ فیلم‌سازی که در تمام سال‌های فعالیتش، چه در حضور و چه در سکوت، تصویری ماندگار از تعهد، استقلال فکری و عشق به هنر در ذهن مخاطبانش به‌جا گذاشت ؛ روحش شاد!