احادیث درباره جهاد با نفس

مجموعه: احادیث و سخنان بزرگان

احادیث درباره جهاد با نفس

حدیث هایی از ائمه درباره جهاد با نفس

جهاد با نفس، مبارزه با خواسته های نفسانی و تمایلات درونی انسان است که در جهت خلاف عقل و ایمان عمل می کنند. این مبارزه درونی، از مهم ترین آموزه های دینی در اسلام است که در احادیث و روایات متعددی به آن تأکید شده است. مبارزه و جهاد با نفس؛ جهاد اکبر می باشد.

هوای نفس به گردابی مهلک مانَد که هر مقدار آدمی در آن پای بفشارد بیشتر به اعماق آن کشیده می شود و امید، نجات را از دست می دهد. هوای نفس تنها به گناه بسنده نمی کند، بلکه آدمی را تا سر حد کفر و انکار آیات خدا به پیش می راند.

احادیث ائمه درباره جهاد با نفس :

در بخش تفکر دینی و اسلامی جهاد با نفس و تربیت نفس امری بسیار ضروری است. در اهمیت این موضوع خداوند متعال می فرماید:

وَ أَمّا مَن خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفسَ عَنِ الهَوىٰ * فَإِنَّ الجَنَّةَ هِيَ المَأوىٰ.

و اما کسی که از مقام و منزلت پروردگار خود و از ایستادن در برابر او پروا کند و نفس [خود] را از هوا و هوس باز دارد، پس بی شک بهشت [برین] جایگاه اوست. (سور النازعات، آیات 40 و 41)

******

رسول اکرم (ص) فرمودند : أفضَلَ الجِهادِ مَن جاهَدَ نَفسَهُ الَّتِي بَينَ جَنبَيهِ.

برترین جهاد، جهاد کسی است که با نفسش که در میان دو پهلویش جای گرفته پیکار کند.

******

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمودند : المُجاهِدُ مَن جَاهَدَ نَفْسَهُ فی اللّه ِ.

مجاهد کسى است که به خاطر خدا با نفْس خود مبارزه کند. (کنز العمّال : ۱۱۲۶۱ ، تنبیه الخواطر : ۱/۹۶)

******

حصرت محمد (ص) فرمودند : اَلشَّدِيدُ مَنْ غَلَبَ نَفْسَهُ؛

انسان محكم و قوى كسى است كه بر نفسش غلبه كند.

******

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمودند : أفْضَلُ الجِهادِ أنْ تُجاهِدَ نَفْسَکَ و هوَاکَ فی ذاتِ اللّه ِ تعالى.

برترین جهاد این است که به خاطر خداوند متعال با نفْس و هواهاى نفسانیت جهاد کنى. (کنز العمّال : ۱۱۲۶۵)

******

رسول خدا (ص) فرمودند: اَعدَی عدوِك نفسُكَ التی بینَ جَنبَیك.

بزرگترین دشمن تو نفس تو است كه بین دو پهلوی توست (همیشه با تو همراه است). (بحار الانوار، ج 67، ص 36)

******

امام علی علیه السلام فرمودند : صَلَاحُ النَّفْسِ مُجَاهَدَةُ الْهَوَى‏‏.

خودسازی در گرو مبارزه با هوای نفس است. (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 241 ، ح 4881)

******

امام علی علیه السلام فرمودند : أفضلُ الجِهادِ جِهادُ النفسِ عن الهَوی و فِطامُها عن لَذّات الدنیا.

برترین جهاد، مبارزه کردن با هوای نفس و بازگرفتن آن از لذت های دنیاست. (غررالحکم، ح ۲۲۳۲)

******

امام علی عليه السلام می فرمایند : لَيْسَ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ أَكْرَمُ عَلَى اللَّهِ سُبْحَانَهُ مِنَ النَّفْسِ الْمُطِيعَةِ لِأَمْرِه.

در روی زمین چیزی نزد خداوند سبحان گرامی تر از نفسی که مطیع فرمان او باشد،وجود ندارد. (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 182 ، ح 3408)

******

امام علی (ع) می فرمایند: جِهَادُ النَّفسِ مَهرُ الجَنَّةِ.

جهاد با نفس مهریۀ بهشت است. (میزان الحکمه، ج1، ص452)

******

امام على علیه السلام : مُجاهَدهُ النَّفْسِ شِیمَهُ النُّبَلاءِ.

مبارزه کردن با نفْس، خصلت بزرگ منشان است. (غرر الحکم : ۹۷۵۶)

سخنان ائمه درباره جهاد با نفس

امام على علیه السلام : جِهادُ الهوى ثَمَنُ الجَنّهِ.

مبارزه با هوس، بهاى بهشت است. (غرر الحکم : ۴۷۵۶)

******

امام علی عليه السلام فرمودند : إِذَا رَغِبْتَ فِي صَلَاحِ نَفْسِكَ فَعَلَيْكَ بِالاقْتِصَادِ وَ الْقُنُوعِ وَ التَّقَلُّل‏.

تربیت کردن نفس های خود را به عهده بگیرید و آن ها را از سلطه عادت هایشان باز دارید. (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 237 ، ح 4767)

******

امام على علیه السلام می فرمایند : إنَّ المُجاهِدَ نَفسَهُ على طاعهِ اللّه ِ و عَن مَعاصیهِ عندَ اللّه ِ سبحانَهُ بمَنْزِلَهِ بَرٍّ شَهیدٍ.

کسى که در راه فرمانبرى از خدا، و دورى از نافرمانى او، با نفْس خویش مبارزه کند، نزد خداوند سبحان منزلت نیکو کارِ شهید را دارد. (غرر الحکم : ۳۵۴۶)

******

از امام حسین (ع) سؤال شد: جهاد فریضه است یا سنت؟ ایشان فرمودند:

جهاد چهار نوع است. دو نوع آن واجب و دو نوع آن سنت (مستحب) است… اما یکی از انواع واجب جهاد آن است که انسان با نفس خود در برابر معاصی خدا مجاهده کند و آن بزرگ ترین جهاد است.

******

امام باقر علیه السلام فرمودند : إنّ المؤمنَ مَعْنيٌّ بمجاهَدةِ نَفسِهِ لِيغْلِبَها على هَواها ، فمَرّةً يُقيمُ أوَدَها و يُخالِفُ هَواها في مَحبةِ اللّه ِ، و مَرّةً تَصْرَعُهُ نَفسُهُ فيَتّبِعُ هَواها ، فيَنْعَشُهُ اللّه ُ فَينْتَعِشُ و يُقيلُ اللّه ُ عَثْرَتَهُ فيَتَذكّرُ.

همانا مؤمن به پیکار با نفس خودش اهتمام می ورزد تا بر هوی و خواهش آن چیره شود، گاه کجی نفس را راست می کند و در راه محبت خدا با خواهش های نفسانی می ستیزد و گاهی هم نفسش او را بر زمین می زند و لذا پیرو هواهای آن می شود، اما خداوند او را از جا بلند می کند و از لغزشش می گذرد و او نیز متوجه می شود. (تحف العقول، ص ۲۸۴)

******

امام محمد باقر علیه السلام فرمودند: لا فَضیلَةَ کالجِهادِ، ولا جِهادَ کمُجاهَدَةِ اَلهَوی.

فضیلتی، چون جهاد نیست، و جهادی، چون مبارزه با هوای نفس نیست.

******

امام صادق علیه السلام فرمودند: مَن لَم یکُن له واعظٌ مِن قلبِه و زاجِرٌ مِن نفسِه و لم یَکن لهُ قَرینٌ مُرشدٌ استمکن عدوّه من عُنُقِه.

کسی که واعظی در قلب خودش و بازدارنده ای در نفس خودش و راهنمایی روشنگر نداشته باشد، دشمنش بر او مسلّط می شود. (وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص ۱۶۲)

******

امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: لاحِجابَ اَوْحَشُ و اظْلَمُ بین العبدِ و بینَ اللهِ تَعالی مِنَ النفسِ و الهوی.

نفس به عنوان وحشتناک ترین و تاریک ترین حجاب میان انسان و خدا نام برده اند.

******

امام صادق علیه السلام فرمودند: طُوبی لِمَن جاهدَ فی الله نَفْسَه و هواهُ وَ مَنْ هَزَمَ جُنْدَ هواهُ ظَفِرَ برِضَی الله تعالی ... .

خوشا به حال کسی که در راه خدا با خواهش های نفسش مجاهده کند و کسی که لشکر خواهش های نفسش را شکست دهد، موفق به کسب رضای الهی می شود. (مستدرک الوسائل، ج ۱۱، ص ۱۳۹)

******

امام کاظم علیه السلام فرمودند: جاهِد نفسَک لِتَرُدَّها عن هواها، فانّه واجبٌ علیک کجِهادِ عدوِّک.

برای بازداشتن نفس خود از خواهش هایش با آن مبارزه کن که مبارزه با نفس همچون مبارزه با دشمنت بر تو واجب است. (تحف العقول، ص ۳۹۹)

******

امام محمد تقی علیه السلام فرمودند : تَوَسَّدِ الصَّـبْرَ وَاعْتـَنِقِ الْفـَقْرَ وَارْفَضِ الشَّهَواتِ وَخالِفِ الهَوى وَاعْلَمْ أنَّكَ لَنْ تَخْلُو مِنْ عَيْنِ اللّه ِ فـَانْظُرْ كَيْفَ تـَكُونَ!

صبر را تکیه گاه خود کن و فقر را در آغوش گیر، شهوات را دور افکن و با هوای نفس مبارزه کن و بدان که از دید الهی نهان نمی گردی پس بنگر که چگونه ای! (بحار، ج 78، ص 358)

نتیجه :

جهاد با نفس، از مهم ترین آموزه های دینی در اسلام است که در احادیث و روایات متعددی به آن تأکید شده است. این مبارزه درونی، فواید بسیاری برای انسان دارد، از جمله تقرب به خدا، کسب تقوا، و آرامش درونی.

گردآوری : بخش مذهبی بیتوته