احتضار و تسلیم به اراده الهی

مجموعه: متفرقه دینی

احتضار و تسلیم به اراده الهی

احتضار چیست و در آن زمان چه اتفاقی می افتد ؟

احتضار چیست ؟

واژه "احتضار" از فعل "افتعال" و ریشه "حضر" به معنای حاضر شدن گرفته شده است. برخی معتقدند که به دلیل قبض روح توسط فرشتگان در زمان مرگ، این واژه برای حالت حاضر شدن استفاده می شود و شخصی که در این وضعیت قرار دارد به عنوان "محتضر" شناخته می شود. زمانی که روح به حلقوم می رسد، وقت احتضار آغاز می شود و شخص مشرف به مرگ و به طور کلی از دنیا روی برمی گردانده و به سوی عالم آخرت رو به رو می شود.

بر اساس برخی روایات، در این لحظه پیامبراسلام (ص) و ائمه معصومین (ع) و فرشتگانی که مسئول قبض روح هستند، به حضور شخص محتضر می رسند.

احتضار در قرآن و روایات :

كلمه احتضار (به معناى حضور مرگ) در قرآن نيامده؛ اما با تعابير ديگرى از حاضر شدن مرگ (سوره نساء/4، 18) آمدن سكرات مرگ (سوره ق/50، 19) قرار گرفتن در غمرات مرگ (سوره انعام/6، 93) آمدن مرگ (سوره انعام/6، 61) رسيدن جان به گلو (سوره واقعه/56، 83) توفى به معناى گرفتن و نگه دارى روح (سوره نحل/16، 32) و نظاير آن سخن رفته است. در آيه 30 سوره قيامت/75 با واژه «مساق» به قطع تعلق روح از بدن اشاره شده است: «اِلى رَبِّكَ يَومَئِذ المَساق». مساق، مصدر ميمى به معناى «سَوق» و معناى آيه اين است كه انسان در حال احتضار، به سوى خداوند سوق داده مى شود.

مادة احتضار به معنای مورد نظر در اینجا، در آیات قرآن نیامده است البته آیاتی در مورد محتضر به غیر ماده احتضار وجود دارد همچون: «فَلَوْ لا إِذا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ(83)وَ أَنْتُمْ حينَئِذٍ تَنْظُرُونَ(84)» پس چرا هنگامی که جان به گلوگاه می رسد توانایی بازگرداندن آن را ندارید و شما در این حال نظاره می کنید و کاری از دستتان ساخته نیست.

قرآن در آيات متعددى، از ظهور علايم قطعى مرگ و تدريجى بودن اين پديده سخن گفته؛ تدريجى كه به قطع تعلق روح از بدن در لحظه نهايى منتهى مى گردد (سوره قيامت/75، 26 ـ 30) و نيز با ذكر ابعاد و حالات مربوط به احتضار، توجه انسان ها را به آن لحظه حسّاس جلب و آنان را به پرهيز از باورهاى باطل و گناهان، دعوت كرده است: «و مَن اَظلَمُ مِمَّنِ افتَرى... ولَو تَرَى اِذِ الظّلِمونَ فى غَمَرتِ المَوتِ ...». (سوره انعام/6، 93؛ سوره محمد/47، 26 ـ 28؛ سوره واقعه/56، 81 ـ 87) در تقسيم بندى كلى مى توان گفت: احتضار در قرآن به سه صورت آمده است:

– احتضار مؤمنان (سوره نحل/16، 32)

– احتضار كافران (سوره نحل/16، 28)

– احتضار بدون تصريح به ايمان يا كفر محتضر. (سوره قيامت/75، 26 ـ 30)

در این مورد روایتی از ابی بصیر از امام صادق (ع) آورده است که از معنای آیه سؤال کرد و امام فرمودند: مؤمن در حال احتضار جایگاه خود را در بهشت مشاهده می کند و می گوید مرا به دنیا بازگردانید تا به اهل دنیا از آنچه می بینم خبر دهم.

در کتب روایی احادیثی آمده است که بیانگر وظائف، آداب و خصوصیات حالت احتضار می باشد. در روایتی از امیرالمؤمنین (ع) آمده است که پیامبر اکرم (ص) در مورد محتضر به توجه او به سمت قبله امر کردند و این کار را موجب توجه و اقبال ملائکه و خداوند به محتضر دانستند.

مراقبت از بیمار در حال احتضار

رویدادهاى زمان احتضار

• رسيدن جان به گلو:

يكى از حالت هاى زمان احتضار كه شدت آن را نيز بيان مى كند، رسيدن جان به گلو است.

• نا اميدى از شفاى محتضر :

در زمان احتضار، خانواده و دوستان محتضر که در اطراف او هستند، به دلیل ناامیدی، ممکن است بگویند که چه کسی می تواند او را شفا دهد؟

• يقين محتضر به جدايى :

ادر لحظات احتضار، انسان به جدایی قطعی پی می برد.

• جمع شدن ساق ها :

هنگام احتضار، دو ساق پا به هم می رسند و کنار هم جمع می شوند.

• ظهور فرشتگان در زمان احتضار :

يكى از اتفاقات مهم زمان احتضار، ظهور فرشتگان و گرفتن جان محتضر (توفى) توسط آن ها است.

• مشاهده اهل بيت علیهم السلام :

در برخی روایات، مشاهده اهل بیت علیهم السلام در زمان احتضار، به ویژه حضور امام حسین (ع) در برخی موارد ذکر شده است.

• وسوسه شيطان براى نابودى ايمان :

یکی از مسائل مهم در زمان مرگ، تلاش شیطان برای نابودی ایمان است. برای پیشگیری از این اتفاق، باید دلایل ایمان و اصول عقاید با ادله قطعی و صفا ی خاطر و حفظ کردن آنها را تسلط داشت. همچنین، خواندن دعای عدیله که در مفاتیح الجنان آمده است، نیز می تواند در این زمینه مفید باشد.

متن دعای احتضار

آداب احتضار :

احتضار دارای احکام واجب، مستحب و مکروه است که به مجموع آن آداب احتضار نیز گفته شده است.

واجبات : بر همگان واجب کفایی است مسلمانی را که در حال جان دادن است؛ به گونه ای که کف پاهایش به سمت قبله باشد، بخوابانند.

مستحبات : مستحب است برای فردی که در آستانه جان دادن است شهادتین و اقرار به پیامبر(ص) و ائمه(ع) را تلقین کنند یعنی برای او بگویند تا او تکرار کند. اگر جان دادن محتضر سخت است، مستحب است او را به جایی که نماز می گزارده انتقال دهند. همین طور تلاوت قرآن، به ویژه سوره های «یس»، «صافّات» و «احزاب» بر بالین محتضر مستحب است. خواندن دعای عدیله نیز از دیگر مستحبات حالت احتضار است. همچنین تلقین دعاهای: «اللّهمّ اغفر لي الكثير من معاصيك و اقبل منّي اليسير من طاعتك» و «يَا مَنْ يَقْبَلُ الْيَسِيرَ، وَيَعْفُو عَنِ الْكَثِيرِ، اقْبَلْ مِنِّى الْيَسِيرَ، وَاعْفُ عَنِّى الْكَثِيرَ، إِنَّكَ أَنْتَ الْعَفُو الْغَفُورُ» نیز مستحب است.

گفت شهادتین: گفتن أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلٰهَ إِلَّا ٱللَّٰهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ.

اقرار به ائمه اثنی عشر و سایر اعتقادات حقه.

کلمات خرج: لا إِله إِلَّا اللَّهُ الحَلِيمُ الکَرِيمُ لا إِلهَ إِلاَّ اللَّهُ العَلِيُّ العَظِيمُ، سُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ السَّماوات السَّبْعِ وَ رَبِّ الأَرَضِينَ السَّبْعِ وَ ما فِيهِنَّ وَ ما بَيْنَهُم وَ رَبِّ العَرْشِ العَظِيمِ، وَ الحَمْدُ للَّهِ رَبِّ العالَمِينَ.

مکروهات : حضور جُنُب و حائض نزد محتضر، تنها گذاشتن زن ها نزد وی، نهادن شی ء آهنی بر شکمش، لمس کردن محتضر در حال جان دادن، گریه کردن و سخن گفتن زیاد نزد او مکروه است.

گردآوری: بخش مذهبی بیتوته