ربا و رباخواری در احادیث

مجموعه: احادیث و سخنان بزرگان

احادیثی از ائمه و امامان درباره ربا و رباخواری

نمونه هایی از احادیث ائمه درباره ربا و رباخواری

ربا در اسلام یکی از گناهان کبیره محسوب می شود و در قرآن کریم و احادیث و روایات اسلامی به شدت از آن نهی شده است. ربا به معنای زیاده خواهی در معاملات، به ویژه در وام دهی و دریافت سود اضافی، تعریف می شود.

تعریف ربا

ربا در لغت به معنای افزایش و زیادت است، اما در اصطلاح شرعی به معنای گرفتن مالی اضافی در معاملات یا وام ها به صورت غیرمشروع است. ربا به دو نوع اصلی تقسیم می شود:

• ربا نسَیئه: ربایی که در قرض و وام ها به دلیل تأخیر در بازپرداخت به وجود می آید. مثلاً گرفتن سود اضافی به ازای تمدید مهلت بازپرداخت.

• ربا فضل: ربایی که در معاملات معاوضه ای (مثل خرید و فروش کالاها) به دلیل تفاوت در مقدار یا کیفیت کالاها رخ می دهد، مثلاً مبادله یک کیلو گندم مرغوب با دو کیلو گندم نامرغوب.

ربا در قرآن کریم در آیاتی مانند آیه 275 سوره بقره به شدت محکوم شده و در احادیث نیز به عنوان یکی از گناهان بزرگ معرفی شده است.

احادیثی از ائمه درباره ربا و رباخواری

پيامبر خدا (صلی الله عليه و آله):

شَرُّ الكَسبِ، كَسبُ الرِّبا.

بدترين كسب، كسب رباسْت.

******

پيامبر صلي الله عليه و آله:

يا عَلىُّ... لاتُصادِقْ آكِلَ الرِّبا فَإِنَّهُ يُبارِزُ اللّه َ لأَِنَّ اللّه َ تَعالى قالَ: (فَإِنْ لَمْتَفْعَلوا فَأْذَنوا بِحَرْبٍ مِنَ اللّه ِ وَرَسولِهِ)؛

اى على: با رباخوار رفاقت نكن، زيرا او با خداوند به مبارزه برخواسته، چونخداوند متعال مى فرمايد: «اگر دست از رباخوارى برنداشتيد پس به خدا و رسولشاعلان جنگ دهيد».

******

پيامبر خدا (ص):

الرِّبا ثلاثةٌ و سَبعونَ بابا أيسَـرُها، مِثلُ أن يَنكِحَ الرَّجُـلُ اُمَّـهُ و إنَّ أرْبى الرِّبا عِرضُ الرَّجُلِ المسلمِ.

ربا، هفتاد و سه در دارد كوچكترين آن، مثل اين است كه  انسان با مادر خود هم بستر شود و همانا بدترين ربا آبروى انسان مسلمان است.

******

پيامبر اکرم (ص):

يُحشَرُ عَشرَةُ أصنافٍ مِن اُمَّتِي أشْتاتا قَد مَيَّزَهُمُ اللّه ُ مِنَ المسلمينَ و بَعضُهُم مُنَكَّسُونَ ؛ أرجُلُهم مِن فَوقُ و وجوهُهُم مِن تَحتُ ثُمّ يُسحَبُونَ علَيها و أمّا المُنَكَّسُونَ على رُؤوسِهِم، فَآكِلَةُ الرِّبا.

ده گروه از امّت من به صورت پراكنده محشور می شوند كه خداوند آنها را از ساير مسلمانان متمايز كرده است بعضی از آن ها در حالی كه پاهايشان به سمت بالا و سرهايشان رو به پايين است كشان كشان بُرده مى شوند آن هايی كه نگونسارند، همان ربا خواران هستند.

******

حضرت محمد (ص):

الرِّبا ثلاثةٌ و سَـبعونَ بابا  و الشِّركُ مِثلُ ذلكَ.

ربا هفتاد و سه دروازه دارد و شرك نيز چنين است.

******

پيامبر خدا (ص):

مَن أكَلَ الرِّبا، مَلأَ اللّه ُ عزّ و جلّ بَطنَهُ مِن نارِ جَهَنَّمَ بقَدرِ ما أكَلَ و إنِ اكتَسَـبَ مِنهُ مالاً، لا يَقبَلُ اللّه ُ تعالى مِنهُ شيـئا مِن عَمَلِهِ و لَم يَزَلْ في لَعنةِ اللّه ِ و الملائكةِ، ما كانَ عِندَهُ مِنهُ قِيراطٌ (واحِدٌ).

هر كه ربا بخورد، خداوند عزّ و جلّ به اندازه ربايی كه خورده، شكمش را از آتش دوزخ پُر كند و اگر از طريق ربا، مالی به دست آورَد، خداوند متعال هيچ عمل او را نپذيرد و تا زمانی كه قيراطی از مال ربا نزدش باشد، پيوسته خداوند و فرشتگان  او را نفرين كنند.

******

پيامبر اسلام (ص):

الرِّبا سَبعونَ حُوبا  و أيسَرُها كَنِكاحِ الرَّجُلِ اُمَّهُ.

ربا هفتاد گناه دارد كه كمترين آن مانند نزديكى انسان با مادر خويش است.

******

پيامبر خدا (صلی الله عليه و آله):

يَقومُ آكِلُ الرِّبا مِن قَبرِهِ، مَكتوبٌ بينَ عَينَيهِ : لا حُجَّةَ لَهُ عندَ اللّه ِ.

آن گاه كه ربا خوار سر از قبر خود بر دارد، بر پيشانی او نوشته باشد : نزد خدا حجّتی ندارد

******

پیامبر (ص):

لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) آکِلَ الرِّبَا وَمُؤْکِلَهُ وَکَاتِبَهُ وَشَاهِدَیْهِ وَقَالَ هُمْ سَوَاءٌ.

(رسول خدا (ص) خورنده ربا، دهنده ربا، نویسنده قرارداد ربا و دو شاهد آن را لعن کرد و فرمود: همه آن ها در گناه برابرند.)

حدیث هایی از ائمه درباره ربا و رباخواری

حضرت محمد (صلی الله عليه و آله):

دِرهَمُ ربا أعظَمُ عِندَ اللّه ِ عزّ و جلّ مِن سَبعينَ زَنيةً كلّها بِذاتِ مَحرمٍ في بيتِ اللّه ِ الحرامِ.

يك درهم ربا نزد خداوند عزّ و جلّ بدتر از هفتاد بار زنا كردن است كه همه آنها با محارم و در خانه خدا باشد.

******

پيامبر خدا (صلی الله عليه و آله):

أتَيتُ ليلةَ اُسرِيَ بِي على قَومٍ بُطونُهُم كالبيوتِ فيها الحَيّاتُ تُرى مِن خارجِ بُطونِهِم

فقلتُ : مَن هؤلاءِ يا جَبرئيلُ ؟!  قالَ : هؤلاءِ أكَلَةُ الرِّبا.

شبی كه به معراج رفتم ،بر مردمی گذشتم كه شكم هايشان چون خانه ای بود و در آن ها مارهايی وجود داشت كه از بيرون شكم هايشان ديده می شد.

پرسيدم : ای جبرئيل! اين ها كيستند؟ گفت: اينان ربا خوارانند.

******

پيامبر خدا (صلی الله عليه و آله):

إنّ اللّه َ عزّ و جلّ لَعَنَ آكِلَ الرِّبا و مُوكِلَهُ و كاتِبَهُ و شاهِدَيهِ.

خداوند عزّ و جلّ ربا خوار و ربا دهنده و كاتب و گواهان بر آن را لعنت كرده است.

******

پيامبر صلي الله عليه و آله:

اَلرِّبا وَ اِنْ كَثُرَ فَاِنَّ عاقِبَتَهُ تَصيرُ اِلى قُلٍّ؛

سود ربا گرچه بسيار باشد ولى سرانجام به كمى (و بى بركتى) مى گرايد.

******

پيامبر خدا (صلی الله عليه و آله):

لآخِذُ و المُعطِي سَواءٌ في الرِّبا.

گيرنده و دهنده ربا يكسانند.

******

پيامبر صلي الله عليه و آله:

اِذا ظَهَرَ الزِّنا وَ الرِّبا فى قَرْيَةٍ فَقَدْ اَحَلّوا بِاَنْفُسِهِمْ عَذابَ اللّه ِ؛

هرگاه زنا و ربا در جايى آشكار شود، مردم آنجا خود را در عذاب خدا افكنده اند.

******

پيامبر خدا (صلی الله عليه و آله):

لَيَأتِيَنَّ على الناسِ زَمانٌ لا يَبقى أحَدٌ ، إلاّ أكَلَ الربا فإن لَم يَأْكُلهُ ، أصابَهُ مِن غُبارِهِ.

روزگاری بر مردم فرا رسد كه همه ربا خوار شوند و اگر هم كسی ربا نخورد، گَردِ آن بر دامنش بنشيند.

******

پيامبر صلي الله عليه و آله:

يَاْتى آكِلُ الرِّبا يَوْمَ القيامَةِ مُخْتَبِلاً يَجُرُّ شَقَّيْهِ، ثُمَّ قَرَاَ: «لا يَقومونَ اِلاّكَما يَقومُ الَّذى يَتَخَبَّطُهُ الشَّيطانُ مِنَ الْمَسِّ»؛

رباخوار روز قيامت ديوانه محشور مى شود و بر سر خود مى زند. سپس اين آيه راقرائت فرمودند: (ربا خواران) بپاى نمى خيزند جز مانند آن كس كه شيطان، بواسطهتماس او را آشفته حال مى سازد.

******

امام على عليه السلام :

يَا مَعْشَرَ التُّجَّار الْفِقْهَ ثُمَّ الْمَتْجَرَ الْفِقْهَ ثُمَّ الْمَتْجَرَ الْفِقْهَ ثُمَّ الْمَتْجَرَ وَ اللَّهِ لَلرِّبَا فِي هَذِهِ الْأُمَّةِ أَخْفَى مِنْ دَبِيبِ النَّمْلِ عَلَى الصَّفَا.

اى گروه تاجران! ابتدا احكام را ياد بگيريد، سپس تجارت كنيد!ابتدا احكام را ياد بگيريد، سپس تجارت كنيد!ابتدا احكام را ياد بگيريد، سپس تجارت كنيد! به خدا قسم كه ربا در ميان اين امت ناپيداتر از حركت مورچه بر روى تخته سنگ است.

******

امام باقر (ع):

أخبَثُ المَكاسِبِ، كَسبُ الرِّبا.

پليدترين كسب ها، رباسْت.

******

امام باقر عليه السلام:

إِنَّما حَرَّمَ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ الرِّبا لِئَلاّ يَذْهَبَ الْمَعْروفُ؛

خداى عزوجل ربا را حرام فرمود تا احسان كردن از بين نرود.

******

امام محمدباقر (ع):

دِرهَمُ ربا أعظَمُ عِندَ اللّه ِ مِن أربَعينَ زَنيةً.

يك درهم ربا نزد خداوند بدتر از چهل بار زنا كردن است.

******

امام صادق (عليه السلام):

آكِلُ الرِّبا لا يَخْرُجُ مِنَ الدُّنْيا حَتّى يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطانُ؛

ربا خوار از دنيا نرود، تا آن كه شيطان ديوانه اش كند.

******

امام صادق (ع):

دِرهَمُ ربا أعظَمُ عِندَ اللّه ِ مِن ثلاثينَ زَنيةً كُلَّها بذاتِ مَحرَمٍ مِثلِ خالَةٍ و عَمّةٍ.

يك درهم ربا نزد خدا بدتر است از سى بار زنا كردن با محارم خود ؛ مانند خاله و عمّه.

******

امام صادق عليه السلام:

إِنَّهُ لَو كانَ الرِّبا حَلالاً لَتَرَكَ النّاسُ التِّجاراتِ وَما يَحْتاجونَ إِلَيْهِفَحَرَّمَ اللّه ُ الرِّبا لِيَفِرَّ النّاسُ مِنَ الْحَرامِ إلَى الْحَلالِ وَ إِلَى التِّجاراتِ وَ إِلَى الْبَيْعِ وَالشِّراءِفَيَبْقى ذلِكَ بَيْنَهُمْ فِى الْقَرْضِ؛

براستى، اگر ربا حلال بود، مردم تجارت و تلاش براى معاش را رها مى كردند. بههمين دليل خداوند ربا را حرام كرد تا مردم از حرام به حلال و تجارت و خريد و فروش روبياورند و به يكديگر قرض بدهند.

******

امام صادق عليه السلام:

آكِلُ الرِّبا لايَخْرُجُ مِنَ الدُّنْيا حَتّى يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطانُ؛

ربا خوار از دنيا نرود، تا آن كه شيطان ديوانه اش كند.

******

امام صادق (عليه السلام):

ثلاثةٌ في حِرزِ اللّه ِ عزّ و جلّ إلى أن يَفرُغَ اللّه ُ مِن الحِسابِ رجُلٌ لَم يَهُمَّ بِزِنا قَطُّ  و رجُلٌ لم يَشُبْ مالَهُ بِرِبا قَطُّ و رجُلٌ لَم يَسْعَ فيهِما قَطُّ.

سه كس در پناه خداوند عزّ و جلّ باشند، تا آن گاه كه خداوند از حسابرسی فارغ شود: مردی كه هرگز گِردِ زنا نگردد، مردی كه مالش را هرگز به ربا آلوده نسازد و مردی كه در اين دو كار هرگز واسطه نشود.

احادیثی از ائمه درباره ربا و رباخواری

امام صادق (عليه السلام):

الرِّبا سَبعونَ جُزءا، أيسَرُهُ أن يَنكِحَ الرَّجُلُ اُمَّهُ في بَيتِ اللّه ِ الحرامِ.

ربا هفتاد جزء دارد كه كمترين آن ، [مانند] اين است كه انسان با مادر خود در خانه خدا نزديكى كند.

******

امام رضا عليه السلام :

لَيْسَ بَيْنَ الْوالِدِ وَ وَلَدِهِ رِبا وَ لا بَيْنَ الزَّوْجِ وَ الْمَرأَةِ رِبا؛

بين پدر و فرزند و بين شوهر و همسرش ربا (حرام) نيست.

******

امام رضا (ع):

اِعلَم ـ يَرحَمُكَ اللّه ُ ـ أنَّ  الرِّبا،  حَرامٌ سُحتٌ مِن الكبائرِ و ممّا قد وَعَدَ اللّه ُ علَيهِ النارَ؛ فَنَعُوذُ بِاللّه ِ مِنها و هُو مُحَرَّمٌ على لِسانِ كُلِّ نَبيٍّ و في كُلِّ كتابٍ.

خدايت رحمت كناد! بدان كه ربا حرام و از گناهان كبيره است و خداوند بر آن وعده آتش داده است، پناه می بريم به خداوند از ربا. ربا را همه پيامبران و همه كتاب های آسمانی حرام كرده اند.

ربا در جامعه اسلامی

روایات نشان می دهند که ربا نه تنها به فرد رباخوار آسیب می رساند، بلکه کل جامعه را تحت تأثیر قرار می دهد. ربا باعث افزایش نابرابری اقتصادی، فقر و فساد مالی می شود. به همین دلیل، در نظام اقتصادی اسلام، معاملات ربوی ممنوع و به جای آن روش های جایگزین مانند قرض الحسنه، مضاربه و مشارکت ترویج شده است.

جایگزین های ربا در اسلام :

• قرض الحسنه: وامی بدون سود که با نیت خیرخواهانه داده می شود.

• مضاربه: مشارکت در سرمایه گذاری که سود و زیان بین طرفین تقسیم می شود.

• مشارکت: همکاری در پروژه های اقتصادی با تقسیم سود به صورت عادلانه.

نتیجه گیری:

ربا در احادیث و روایات اسلامی به عنوان یکی از گناهان بزرگ معرفی شده که آثار مخربی بر فرد و جامعه دارد. احادیث پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) بر حرمت ربا، شدت گناه آن و نابودی برکت در اموال ربوی تأکید دارند. برای جلوگیری از ربا، اسلام نظام اقتصادی عادلانه ای را ارائه کرده که بر پایه همکاری، عدالت و خیرخواهی استوار است. مطالعه این احادیث و عمل به آن ها می تواند به ایجاد جامعه ای عاری از ظلم اقتصادی کمک کند.

گردآوری: بخش مذهبی بیتوته