بخش هایی از زندگی امام علی (ع)
- مجموعه: زندگینامه بزرگان دینی
بخش هایی از زندگی امام علی (ع)
انفاق و ايثار على عليه السلام
وابستگى انسان به متاع دنيا از خطرهاى بزرگ حركت تكاملى وى مى باشد.جاذبه مال و منال و مقام،و آنچه متاع دنيا به حساب مى آيد انسان را از مسير خود باز مى دارد.وابستگى به دنيا پر خطرترين دام سر راه انسان است.بسيارى اين خطر را احساس مى كنند.ليكن مهم چاره سازى اين مشكل است كه چگونه بايد از دام اين خطر رهيد.
نهاد دين كه رهنمود انسان در ابعاد گوناگون است،در اين عرصه هم ضمن شناخت و آگاهى دادن به واقعيتها،راه حل ارائه مى دهد.دين وابستگى انسان به مال و متاع دنيا را به عنوان يك واقعيت و بر اساس گرايش طبيعى انسان معرفى مى نمايد.و براى رهانيدن انسان از اين علاقه مندى تلاش مى نمايد.و راه رهيدن اين وابستگى بريدن از دنيا و انفاق عنوان مىنمايد و به لحاظ شدت اين وابستگى رهيدن از اين خطر را آن چنان با اهميت مى داند كه جهاد با مال را در كنار جهاد با جان عنوان مى نمايد: جاهدوا باموالكم و انفسكم.هديه كردن مال در راه خدا همانند هديه كردن جان در راه خداست.
قرآن افزون بر رهنمود،الگوهايى نيز براى تأثير گذارى بيشتر ارائه مى دهد.و زندگى برگزيدگان را در جلو ديدگان انسانها ترسيم مى نمايد.آنان كه از انفاق در راه خدا از هيچ تلاشى فروگذار نكردند.آنان كه از بهترين امكانات خود در سختترين شرايط در راه خدا گذشتند و در رفتار آنها نه تنها انفاق بلكه فراتر از انفاق ايثار جلوه گر است.با بررسى چند نمونه از رفتار امام همام از خرمن فضايلش خوشه بر مى چينيم.
الف:فرزندان على و فاطمه (حسن و حسين) بيمار شدند. به آنها پيشنهاد شد براى بهبودى فرزندانشان نذر كنند.على عليه السلام و فاطمه عليها السلام و فضه در درگاه خدا نذر كردند هنگامى كه بر فرزندانشان آفيت حاصل شد،سه روز روزه بگيرند.
خداى سبحان نعمت سلامتى را نصيب آنان كرد.اينك آنان بايد به نذر خود وفا كنند،ليكن چيزى در خانه على يافت نمى شود. على سه پيمانه جو براى فراهم آوردن نان قرض مى كند.سه روز روزه شروع مىشود.يك پيمانه آن روز اول آرد و فاطمه عليها السلام چند گرده نان براى افطار روز اول تهيه مى كند.هنگام افطار كه فرا مى رسد مسكينى در خانه را مى كوبد همه نانها را به وى داده با آب خالص افطار مىكنند!
روز دوم نيز همانند روز اول بخشى ديگر آرد را براى تهيه افطارى نان تهيه مىكنند،و هنگام افطار كه فرا مىرسد يتيمى در خانه را مى زند.همانند روز اول همه نانها را به يتيم داده با آب خالص افطار مى نمايند.و براى روز سوم آماده مىشوند روزه بگيرند.در هنگام افطار روز سوم كه همانند روزهاى پيش چند گرده نان تهيه مىشود،ناگهان اسيرى در خانه على مى آيد.و همانند شبهاى پيش گرده نانها نصيب وى مىشود.افطار هر سه روز روزه با آب خالص سپرى مىشود!
رخسار اهل بيت از گرسنگى رنجور شده است.رسول الله صلى الله عليه و آله وارد خانه على و فاطمه شده،رخسار رنجور آنان را مشاهده مىكند سبب م ىپرسد فاطمه براى پدر توضيح مى دهد.آنگاه ايثار على و فاطمه تجلى مى نمايد و غذاى بهشتى نصيب خانواده عترت مى گردد.خداى سبحان ستايش از ايثار آنها بخشى از آيات سوره انسان را نازل مىنمايد :
يوفون بالنذر و يخافون يوما كان شره مستطيرا و يطعمون الطعام على حبه مسكينا و يتيما و اسيرا . «به نذر خود وفا مىكنند و از شر و عذاب فراگير روز قيامت در هراسند.طعام را با اين كه خود نياز دارند و محبوب آنهاست در راه خدا به مسكين و يتيم و اسير اطعام مىنمايند» .
ب: انفاق مال در راه خدا در صورتى تأثير گذار است و باعث تزكيه نفس مى شود و انسان را از وابستگى نجات مى دهد كه:
اولا انسان در انفاق خويش اخلاص داشته باشد ريا نكند،براى بدست آوردن خوشنودى خدا انفاق كند.ديگر اين كه از بهترين و پاكترين اموال شخصى خود انفاق كند.
انفاق چيزهايى كه به كار انسان نمى خورد يا افزون بر نيازهاى انسان است كه در تمام اين موارد محبوب انسان هم نخواهد بود،سازندگى و تأثير مطلوب را نخواهد داشت : و انفقوا من طيبات ما كسبتم . «از پاكترين و پاكيزهترين اموال خود انفاق كنيد.»
على عليه السلام دو ركعت از نماز ظهرش را بجا آورده است.نيازمندى به وى خطاب نموده از او طلب كمك مى كند.على انگشتر قيمتى كه هزار دينارارزش داشت و انگشتر مخصوص پادشاه حبشه بوده و از جانب نجاشى به رسول الله صلى الله عليه و آله هديه شده بود و رسول الله صلى الله عليه و آله هم آن را به على هديه نموده بود،از انگشت خويش بيرون آورده و در حال نماز به نيازمند مى دهد.
زندگى ساده على (عليه السلام)
على در خانه گلين در مقابل كاخ سبز شام قد علم مى كند. على با سفره گرده نان و نمكش در برابر سفره هاى رنگين شام ارزش مى آفريند و على با دو جامه خشن و كفش وصله دارش كه آن قدر به آن وصله زد كه «خاصف النعل» لقب گرفت، در برابر لباسهاى رنگارنگ فاخر و تقليدى از روم كه مقامهاى شام به آن مبتلا بودند ارزش پديدار مى سازد. زندگى شخصى على(ع) سراسر فرياد عليه كاخ نشينان دنيا و ستم پيشگانى كه جز ارضاى غرايز خويش به چيز ديگر نمى انديشند، مى باشد.
على(ع) همانند بردگان غذا مى خورد و مى نشست. وى دو جامع خريد، غلام خود را مخير كرد بهترين آن دو را برگزيند. آجر و خشتى براى تهيه مسكن خويش روى هم ننهاد. به مردم نان گندم و گوشت مى خوراند و خود نان جو و نمك تناول مى نمود. لباسهاى خشن و ساده مىپوشيد . (1)
در دوران پنج سال حكومت حتى يك وجب زمين براى خود اختصاص نداد: و لا حزت من ارضها شبرا (2) و اين درحالى است كه حكومتداران در اين فرصتها قطايا و ذخاير فراوان به خود اختصاص مى دهند! على خود را در سطح مردم عمومى و بلكه ضعيفترين مردم جامعه قرار مىداد:
أقنع من نفسى بان يقال هذا امير المؤمنين ولا أشاركهم فى مكاره الدهر او اكون اسوة لهم فى جشوبة العيش. «چگونه من راضى مى شوم كه به من بگويند اميرمؤمنان است و با مؤمنان و مردم شريك دشوارىهاى آنان نباشم و يا الگوى در تنگناهاى زندگى آنان نباشم!»
ان امامكم قد اكتفى من دنياه بطمريه و من طعمه بقرصيه. «امام و راهبر شما از دنيايش به دو جامه كهنه و دو گرده نان اكتفا نموده است».
اين كه على در اين سخن خود را امام و زندگى ساده خود را معرفى مىنمايد، به خاطر اين است كه رهبر و امام بايد اين گونه باشد. و امام براى الگوگيرى ديگران گوشزد مىنمايد.
على انبان بدوش شبانه به در خانه يتيمان مراجعه مى نمود، زندگى آنان را تأمين نموده و با آنان هم سخن مى شد. كدام رهبرى در كجاى دنيا اين ارزشها را آفريده است ؟! اين زندگى فردى است كه صرف نظر از اين كه بيت المال مسلمانان در اختيار وى است از اموال شخصى خويش هزار بنده آزاد كرد و شكمهاى فروانى را سير؛ و برهنگان فراوان را پوشاند.
بيت المال
صرفه جويى در بيت المال كارگزاران خويش را از اسراف و تبذير باز مى داشت و آنان را به صرفه جويى و صحيح مصرف نمودن بيت المال فرا مىخواند:
أدقوا اقلامكم و قاربوا بين سطوركم...و اياكم و الاكثار، فان اموال المسلمين لا تحتمل الاضرار. (3) «نوك قلمها را باريك و فاصله سطرها را كم كنيد، و از زياده روى در هزينه نمودن بيت المال بپرهيزيد، زيرا كه اموال مسلمانان نبايد محتمل ضرر شود».
على در رفتار خويش آن مقدار مراقب است كه در طول زندگى بويژه در دوران حكومت دارى اش كوچكترين ستم از جانب وى بر كسى متوجه نشد. ستم بر بندگان خدا تلخترين رنج و شرمندگى در پيشگاه خدا و رسول براى على مى باشد:
و الله لان أبيت على حسك السعدان مسهدا او اجر فى الاغلال مصفدا احب الى من ان الق الله و رسوله يوم القيمة ظالما لبعض العباد. (4) «اگر على را بر روى تيغهاى تيز سعدان كه خواب را بربايد، و يا به غل زنجير در بندند، بهتر و شيرترين از آن است كه خدا و پيامبرش را در حالتى ملاقات كنم كه بر بندگان خدا ستم نموده باشم».
اينها نمونه هاى شفاف از ديدگاهها و رفتار على عليه السلام در ابعاد گوناگون استقرار عدالت اجتماعى مى باشد، كه البته اگر شمارش همه موارد كه در دسترس است هدف باشد، به لحاظ اين كه موارد بسيار فراوان است، نوشتار مستقل را مى طلبد.ليكن براى افراد فرهيخته اى كه در تلاش هستند از زندگى امام همام الگو بگيرند همين موارد رهنمود هستند.
---------------------------------------
پى نوشتها:
1)بحار، ج 41 ص 102 و 131 و 147 و 148 و .154
2)نهج البلاغه صبحى الصالح، نامه 45، ص .417
3ـ بحار، ج 41، ص .105
4ـ نهج البلاغ صبحى الصالح، ص .346
کتاب امام على عليه السلام الگوى زندگى
حبيب الله احمدى
منبع: aviny.com