علل عدم استجابت دعا از نظر قرآن
- مجموعه: متفرقه دینی
در قرآن کریم، یکی از علل عدم استجابت دعا چنین بیان شده است:
«وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُونی أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذینَ یسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی سَیدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ،[غافر/60]، پروردگارتان این دعوت را كرد كه مرا بخوانید تا استجابت كنم بدرستى كسانى كه از عبادت من استكبار مىورزند به زودى با كمال ذلت داخل جهنم خواهند شد»، اما باید به نکات این آیه دقت کرد تا روشن گردد.
خداوند متعال میفرماید، دعا کنید، دعا یعنی چه؟ دعا یعنی طلب، پس اگر کسی در زبان چیزی را بخواهد ولی واقعا از ته دل آن را نخواهد، در واقع دعا نکرده است.
خداوند متعال میفرماید: از من(نه کس دیگر) طلب کنید، لذا اگر از در ظاهر از خدا بخواهیم ولی امیدمان از دیگران قطع نشده باشد، به این شرط پایبند نبودیم، لذا نباید انتظار اجابت داشته باشیم. البته اگر انسان دنبال واسطهها باشد، ولی برای آنها استقلال قائل نباشد و آنها را از طرف خدا بداند و علاوه بر آن، زیاد از حد هم سراغ اسباب نرود، اشکالی ایجاد نمیشود.
قرآن میفرماید: من اجابت میکنم لکم(یعنی به نفع شما) نه اینکه آنچه خواستید به شما میدهم، زیرا این دو با هم فرق دارند، اجابت یعنی اینکه، حرف شما را میشنوم و نسبت به آن بی اعتنا نیستم، و آن را بیاثر نمیگذارم، نه اینکه هر چه بخواهید میدهم. مانند پدر که میگوید فرزندم هر چه میخواهی بخواه، من به نیازهای تو اهمیت میدهم، این حرف به این معنا نیست که اگر فرزند چیز مضری هم از پدر بخواهد، پدر به او بدهد.
اگر خدا هرچه خواستیم به ما بدهد در آن صورت باید آنچه به ضرر ما نیز هست بدهد، در حالی که این کار مطابق حکمت و محبت خدا نسبت به ما نیست و او مصلحت ما را بهتر از ما میداند، اگرچه ما فکر کنیم بهتر از خدا مصالح خود را تشخیص میدهیم، مانند بچهای که بدون توجه بر خواسته غیر معقول خود اصرار میورزد.
اگر به ادامه آیه شریفه توجه شود، این نکته بدست میآید که دعا عبادت است، لذا اگر کسی دعا کند، و بعد از دعا از خدا انتظار و توقع داشته باشد، و خواسته خود را بدون در نظر گرفتن اینکه آیا به مصلحتش است یا نه، طلب کند، از حیطه عبادت و بندگی خارج شده و در واقع دارد خدایی میکند و این بسیار ناپسند است.
بهترین دعای بندگان
قرآن كریم، گفت و گوى خداوند بزرگ با اهل جهنم و پاسخ آنان را بازگو مى فرماید. خداوند به جهنمیان خطاب مى كند و مى گوید: گروهى از بندگان من دعا مى كردند و مرا مى خواندند، اما شما آنها را مسخره مى كردید، و به آنان پوزخند مى زدید، دعاى آنان این بود:
«ربنا آمنا فاغفرلنا و ارحمنا و انت خیرالراحمین» (مۆمنون (23) آیه 109) ؛ پروردگارا ما ایمان آوردیم پس بیامرز ما را و ما را مورد رحمت خود قرار ده، تو بهترین رحم كنندگانى.
خداوند این دعا را به عبادى (بندگان ویژه ) نسبت مى دهد و این دعا و دعاكنندگان را تایید و تصدیق مى كند و از آنان حمایت میكند.
قرآن شریف كه چیزی را فرو گذار نكرده و جامعیت آن بر كسى پوشیده نیست، در تمامى مسائل مربوط به دعا، رهنمودهاى بسیار روشن و جالبی را فرموده و در این جا كه محور سخن درباره لزوم و ضرورت دعاست به دو آیه اشاره میشود تا فطرت هاى خفته و آشفته در خواب بیدار شوند و بیش از پیش به این مهم بپردازند.
«قُلْ ما یعْبَۆُا بِكُمْ رَبِّى لَوْ لا دُعاۆُكُمْ؛
بگو اگر دعایتان نباشد پروردگار من اعتنایى به شما ندارد.
«وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِى أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِینَ یسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِى سَیدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ»؛
یعنی پروردگارتان گفته: مرا بخوانید تا اجابتتان كنم كسانى كه از پرستیدن من كبر میورزند به خوارى به جهنم وارد خواهند شد.
امام محمد باقر علیه السّلام در تفسیر و تبیین این دو آیه چنین فرموده است:
منظور از كلام خداوند كه میفرماید: ان الذین یستكبرون... دعاست كه برترین عبادت دعا میباشد. و از آن گرامى سۆال شد آیا زیاد قرآن خواندن بهتر است یا زیاد دعا كردن؟
امام علیه السّلام فرمود:
دعا خواندن، آیا نشنیدهاى كه خداوند متعال میفرماید:
«قل ما یعبو ابكم...»
بگو اگر دعایتان نباشد پروردگار من به شما اعتنایى ندارد.
منابع:
رهروان ولایت
دارالقرآن کریم
تبیان