محاسبه خمس حج چگونه است؟

مجموعه: اصول و فروع دین

خمس پول واریزی برای ثبت نام حج و عمره و سود آنها

چگونگی محاسبه خمس حج :

خمس در لغت به معنی یک پنجم است، و در اصطلاح یکی از واجبات مهم مالی در دین اسلام به شمار می رود، و عبارت است از مالی که هر فرد واجد شرایط به نسبت یک پنجم طبق ضوابط خاصی باید بپردازد.

وجوب خمس از ضروریات اسلام اسـت و انکار آن اگر به انکار رسالت یا تکذیب پیامبر اکرم اسلام (ص) یا وارد کردن نقصی به شریعت منجر شود باعث کفر و ارتداد است.

مسئله : اگر مبلغ ثبت نام حج از درآمد سال های قبل باشد، یعنی سال بر آن گذشته باشد و یا از درآمد همان سال باشد و در سال های بعد مشرّف شود، باید خمس آن را بدهد.

محاسبه خمس حج

پرسش : آیا پولى که براى ثبت نام سفر حج پرداخت شده و سال خمسى بر آن گذشته و هنوز قرعه به نام او اصابت نکرده، مشمول خمس مى باشد؟  

پاسخ : خیر، خمس ندارد.

پرسش : وقتی برای عمره یا حج ثبت نام می شود، آیا سر سال خمسی باید خمس آن پول پرداخت شود یا هنگام عزیمت؟

پاسخ آیت الله بهجت : سر سال باید خمس بدهد.

پرسش : شخصی از درآمد سال، برای حج تمتّع و یا عمره مفرده مبلغی به حساب سازمان حج واریز کرده است و پس از یک یا دو یا سه سال که نوبتش نشد، از رفتن به مکّه منصرف می شود و پول خود را می گیرد. آیا عند الوصول باید خمس این پول را بدهد یا جزء درآمد سال وصول حساب می شود؟

پاسخ : عند الوصول باید خمس آن را پرداخت کند.

نحوه محاسبه خمس حج حقوق بگیری که سال خمسی ندارد

پرسش : خمس مخارج و هزینه های حج و عمره حقوق بگیرانی که سال خمسی ندارند چگونه محاسبه می شود؟

پاسخ آیت الله مکارم شیرازی : اگر زمان اولین دریافت حقوق را بیاد دارد، سال خمسی بر اساس زمان دریافت اولین حقوق، روشن می شود و اگر بر مبالغی که هزینه شده است سال خمسی بگذرد به اصل و سود آن خمس تعلق می گیرد. اگر زمان دریافت اولین حقوق را بیاد ندارد و از درآمد یازده ماه منتهی به ثبت نام، هزینه کرده است (یعنی دوازده ماه تمام از زمان دریافت حقوق نگذشته باشد) به اصل و سود آن خمس تعلق نمی گیرد و اگر از ذخیره قبل از آن بوده باشد ، اصل و سود آن خمس دارد.

پرسش : کسى که سال خمسی ندارد، مى تواند فقط مقدارى از اموال را مخمس کند و به حج برود؟

پاسخ آیت الله مکارم شیرازی : این کار جایز است؛ ولى اگر مى خواهد از حج خود به طور کامل نتیجه بگیرد تمام اموال خود را پاک کند. بنابراین چنانچه پول قربانى و احرام آنها از پول مخمس باشد حج صحیح است و الا اشكال دارد و در هر حال گناه کرده است.

پرسش : کسی که خمس می دهد، اگر در وسط سال خمسی بخواهد به حجِّ تمتّع مشرّف شود، آیا باید خمس پول حج را بدهد؟ در این خصوص آیا تفاوتی می کند که پول حج را از درآمد آن سالی که در وسط آن است و هنوز نوبت محاسبه ی خمس آن نشده پرداخت کند یا از در آمد سال های پیش که خمس آن را پرداخت کرده است؟

پاسخ : می تواند از درآمد همان سال خرج کند، ولی بهتر است خمس آن را بدهد.

پرسش : اگر شخصى براى ثبت نام عمره ى مفرده یا حجّ تمتّع مبلغى را به حساب سازمان حج واریز کند، پس از قرعه کشى نوبت اعزام او سال هاى بعد اعلام گردد، با توجّه به این که تشرّف او قطعى است، آیا سر سال خمسى باید خمس مبلغ مذکور را پرداخت نماید یا نه؟  

پاسخ آیت الله بهجت : اگرچه از درآمد سال واریز کرده، خمس ندارد.

پرسش : وقتی که شوهر مخارج حجّ زن را بر عهده می گیرد، آیا باید خمس حجّ او را بدهد یا این پول هدیه محسوب می شود؟

پاسخ : شوهری که خانمش را مکه می برد نظیر خود او است و باید خمس او را بدهد، و همچنین اگر بچه های خود را حج ببرد و همچنین اگر کسی را حج ببرد که به آن حجّ بذلی گفته می شود و باید خمس او را بدهد و هیچ کدام این ها از باب هدیه نیست، بلکه از باب مصرف است.

نظر مراجع درباره خمس حج

خمس پول واریزی برای ثبت نام حج و عمره و سود آنها :

نظر مراجع عظام تقلید در این باره به شرح ذیل است:

1. اصل پول و سود آن خمس ندارد.

2. اصل پول و سود آن خمس دارد؛ البته در حج واجب، اگر اقدام برای ثبت نام، پس از حصول استطاعت بوده و راه دیگرى (بدون زحمت) براى رفتن به حج غیر ثبت نام های معمول ندارد، اصل پول خمس نخواهد داشت.

3. اگر نوبت حج یا عمره، پس از گذشت سال خمسى است، اصل پول خمس دارد، و سود آن جزو درآمد سال محسوب می شود، که اگر در همان سال استفاده شود، خمس ندارد و الا خمس سود نیز باید پرداخت شود.

تبصره:

الف. همه مراجع: اگر با پولی ثبت نام کند که قبلا به آن خمس تعلق گرفته و نپرداخته است، پرداخت خمس اصل و سود پول واجب است.

ب. افرادى که سال خمسى ندارند و از درآمد جدید خود براى حج یا عمره ثبت نام کرده اند و فتواى مرجع تقلید آنها این است که فیش حج و عمره خمس ندارد، لازم نیست خمس کل مبلغ ثبت نام را بپردازند، بلکه می توانند با مراجعه به نماینده رسمی مرجع تقلید خویش، به مبلغ کمترى مصالحه مى نمایند.

پرسش : شخصى در سال هاى قبل براى حج ثبت نام کرده و خمس پول واریز شده را نداده است و در مدینه یا مکه مى خواهد از درآمد سال جارى خمس آن پول را بدهد. آیا خمس کفایت مى کند و یا باید به مقدار ربع (۴١) آن را بدهد؟  

پاسخ آیت الله بهجت : خمس، کفایت مى کند که بدهد.

پرسش : اگر كسى طلاهایش را براى رفتن به حج بفروشد آیا باید خمس آن را بدهد؟ آیا این امر در خصوص عمره مفرده و حج تمتّع تفاوت می کند؟

پاسخ : اگر سال روی آن پول نگذرد، خمس ندارد وتفاوتی میان حج تمتّع و عمره مفرده نیست.

پرداخت خمس در وسط سال خمسی برای عزیمت به حج و عمره 

پرسش : کسی که خمس می دهد،اگر در وسط سال خمسی بخواهد به عمره مفرده مشرف شود،آیا باید خمس پول عمره را بدهد؟دراین خصوص آیا تفاوتی می کند که پول عمره را از درآمد آن سالی که در وسط آن است وهنوز نوبت محاسبه خمس آن نشده پرداخت کند یا از در آمد سالهای پیش که خمس آن را پرداخت کرده است؟

پاسخ : لازم نیست خمس آنرا بدهد ولی پرداخت آن، خوب است.

پرسش : کسانی که قصد تشرّف به حج  و عمره دارند، برای حفظ نوبت باید مبلغ مقرّری را به بانک بسپارند که این مبلغ مطابق قرارداد مضاربه است و سودی نیز به آن تعلّق می گیرد. زمانی که نوبت تشرف آنان فرا می رسد، اصل پول و سود را دریافت و به سازمان حج و زیارت می سپارند و به عمره و حج مشرف می شوند و چنانچه کسی این پول را به بانک نسپارد، نوبتی برای تشرف او منظور نخواهد شد؛ آیا در این فرض به اصل پول و سود آن خمس تعلّق  می گیرد؟

همه مراجع (به جز بهجت و مکارم): اگر در سال سپرده گذاری پول به بانک (همان سال خمسی) به حج مشرّف شود، خمس ندارد؛ ولی اگر نوبت حج پس از آن سال است، به اصل پول و سود آن خمس تعلّق می گیرد.

آیت الله بهجت: اگر برای رفتن به حج و عمره چاره ای جز سپرده گذاری و ثبت نام ندارد، به آن خمس تعلّق نمی گیرد.

آیت الله مکارم: اگر پول سپرده گذاری از درآمد سالی باشد که نام نویسی کرده، خمس ندارد (نه اصل و نه سود آن).

تبصره: حکم یاد شده در صورتی است که شخص با بانک قرارداد شرعی (مانند مضاربه و...) انجام دهد.

پرسش : آیا عمره مفرده با پولی که خمس آن پرداخت نشده است، صحیح است ؟

پاسخ : صحیح است ولی گناه آن بزرگ است و ثواب حج نمی تواند جبران آن گناه را بکند.

پرسش : آیا به درآمدی که جهت رفتن به عمره و یا زیارت مستحبی کنار گذاشته می شود، خمس دارد ؟

پاسخ همه مراجع : آری، چنانچه سال خمسی از آن بگذرد، خمس دارد.

پرسش : آیا به پولی که برای ثبت نام حج واجب، به حساب ریخته می شود (از درآمد همان سال) و سال هم بر آن می گذرد، خمس تعلّق می گیرد ؟

آیات عظام امام و فاضل: اگر حج بر او مستقر بوده و راه رفتن به حج، جز با ثبت نام و واریز کردن پول به حساب ممکن نیست، خمس ندارد و در غیر این صورت، باید خمس آن را بپردازد.

آیات عظام بهجت، صافی و مکارم: خمس ندارد.

آیات عظام تبریزی و وحید: خمس دارد.

آیت الله خامنه ای: مبلغ واریز شده، اگر به عنوان قیمت یا اجرت سفر حج بر اساس قرارداد منعقده با سازمان حج و زیارت باشد، خمس ندارد.

آیت الله سیستانی: چنانچه رفتن به حج از راه دیگری (بدون زحمت) ممکن نباشد، خمس ندارد.

آیت الله نوری: چنانچه از درآمد آن سالی است که در آن مستطیع شده، خمس ندارد.

گردآوری: بخش مذهبی بیتوته