تولی و تبری در زیارت عاشورا
- مجموعه: اصول و فروع دین
آشنایی با تولی و تبری در زیارت عاشورا
تولی و تبری در زیارت عاشورا
تولی و تبری از ارکان های اصلی فروع دین می باشند که در کنار هم می آیند آنها معنای متضادی دارند.
تبرّی، یا برائت از فروع دین اسلام به معنای دوری جستن از دشمنان خدا و دشمنان اولیای دین، اصطلاحی کلامی و از آموزه های اعتقادی و رفتاری دینی. اصل تبرّی در کنار تولّی، جایگاه ویژه و بار معنایی خاصی در مذهب شیعه دارد و یکی از آموزههای اساسی پیروان این مذهب به شمار میآید.
در فرهنگ شیعه، تولی و تبری شرط اساسی قبول اعمال نیک در پیشگاه الهی است و بدون آن هیچ عملی پذیرفته نیست. در زیارت عاشورا مرامنامه ای از دوستی با دوستان خدا و دشمنی با دشمنان خدا آورده شده است.
تولی به معنای دوست داشتن و تبری به معنای بیزای جستن و تنفر است.
تولی و تبری در زیارت عاشورا
زیارت عاشورا را می توان نمونه برجسته ای از بیان تولی و تبری در عقائد شیعه دانست. در این زیارت، فرازهایی در پذیرش ولایت و دوستی با اهل بیت و نیز فرازهایی در رد دوستی و محبت به دشمنان آنان آمده است.
بیشترین لعنت و بیزاری از دشمنان خاندان عصمت و طهارت و مخالفان امامت و حکومت امام علی و آل علی (علیه السّلام) در زیارت امام حسین (علیه السّلام) در روز عاشورا آورد شده، که ترجمه ی بخشی از آن ذکر می شود:
ای ابا عبدالله! راستی که این پیش آمد ناگوار و مصیبت رسیده به تو بر ما و بر همهی مسلمانان بزرگ و عظیم است. آنچه به تو رسیده در آسمان ها بر همهی آسمانیان (نیز) عظیم و بزرگ است.
پس خدا لعنت کند (دور از رحمتش گرداند) گروهی را که بنیاد ستم و بیداد بر شما خاندان (پیامبر) را پی ریزی کردند، و خدا لعنت کند مردمی را که از (تصدی) مقامتان شما را باز داشتند و از رتبه ها و درجاتی که خدا شما را در آنها نهاده بود دور کردند.
خدا لعنت کند گروهی که شما را کشتند، و هم لعنت کند کسانی را که برای قدرت دادن به آنان در جنگ با شما زمینه فراهم کردند.
من در پیشگاه الهی و حضور شما از آنان و پیروان و تابعان و دوستانشان بیزاری و دوری می جویم.
ای ابا عبدالله! واقعاً تا روز قیامت من صلحم با هر که با شما سر صلح و آشتی دارد، و در نبردم با هر که با شما در جنگ است.
خدا لعنت کند آل زیاد و آل مروان را، و خدا همهی بنی امیه را لعنت کند، و خدا لعنت کند پسر مرجانه را، و خدا لعنت کند عمر بن سعد را، و خدا لعنت کند شمر را.
خدا لعنت کند مردمی را که زین بر نهادند و لگام زدند (اسبان را) و نقاب بستند برای جنگ و کشتن تو ...
ای ابا عبدالله! من تقرب می جویم به خدا و رسولش و امیرِ مؤمنان و فاطمه و حسن و تو به دوستی و پیوستگی داشتن با تو، و بیزاری و دوری از هر کس که پایه ی (ظلم و قتل شما را) گذاشت و ساختمانش را بر آن بنا کرد، و ستم و بیدادش را بر شما و بر پیروانتان روا داشت ...
این تَولی و تبری با تعبیراتی همانند آنچه نقل شد در بقیهی زیارت عاشورا ادامه می یابد، تا به لعن و سلام می رسیم که هر یک صد مرتبه خوانده می شود، و اثر تلقینی خاصی در خوانندهی بیدار دل بر جا می گذارد، و اینک ترجمه ی لعن آن:
خدایا! لعنت کن نخستین ظالمی را که به حق محمد و آل محمد ظلم کرد، و آخرین پیرو او را در این ستم.
خدایا! لعنت کن گروهی را که در جنگ با حسین کوشیدند، و (جماعتی را که) پسندیدند و پیروی کردند و پیمان بستند و موافقت کردند با کشتن او. خدایا! همه شان را لعنت کن و دور از رحمتت گردان.
آنچه در این لعن قابل ذکر است تاکید و تشدید است که در آنها شده، و این روشنگر خباثت و دنائت افراد ملعون و جنایات جبران ناشدنی است که به حکومت حق و عدالت کردند و مسیر تاریخ اسلام را منحرف نمودند، بنابراین سخن بر سر عداوت خصوصی دو قبیله و یک جنگ پایان یافته در زمان و مکان خاص نیست، بلکه مبارزه ی حق است و باطل، عدالت و ظلم، در طول تاریخ انسان، که امروز نیز با تمام مظاهرش شاهد و ناظر آنیم.
پس تا کاخ ستمی در جهان برپاست، این دعایِ بد (دعای بد، مترادف نفرین و لعن است.) رواست، و تا دست تجاوزی دراز است، درِ این لعن به رویشان باز است.
این لعنها و نفرینهای پیاپی طبعاً دشمنی و نفرت خواننده زیارت عاشورا را به آن ستمگران و پیروانشان که همیشه یافت می شود بر می انگیزد، و شعله خشمی مقدس را بر ضد هر تجاوز و حق کشی و بی عدالتی در دلش روشن نگاه می دارد، و قهری آشتی ناپذیر را با هر گناه و ستم و پلیدی در وجودش بر جا می گذارد، و طبیعی است که چنین زائری خود هیچگاه به خیانت و جنایت آلوده نخواهد شد، و این است اثر تربیتی و عملی تَولی و تبری.
برخی از فرازهای مربوط به تولی در زیارت عاشورا عبارت است از :
یا اَباعَبْدِاللهِ اِنّی سِلْمٌ لِمَنْ سالَمَکمْ وَ حَرْبٌ لِمَنْ حارَبَکمْ اِلی یوْمِ الْقِیامَةِ؛ ای ابا عبدالله، بی شک تا روز رستاخیز دوست یاران شما بوده و دشمن دشمنان شما هستم.
یا اَبا عَبْدِاللهِ اِنّی اَتَقَرَّبُ اِلی اللهِ وَ اِلیٰ رَسُولِهِ، وَاِلیٰ امیرِالْمُؤْمِنینَ وَ اِلیٰ فاطِمَةَ، وَاِلَی الْحَسَنِ وَ اِلَیک بِمُوالاتِک، وَبِالْبَرائَةِ مِمَّنْ قاتَلَک وَ نَصَبَ لَک الْحَرْبَ؛ یا ابا عبدالله! من با دوستی شما و بیزاری جستن از دشمنانت به خدا و رسول خدا (ص) و امیرالمؤمنین (ع) و فاطمه (س) و حسن (ع) تقرب می جویم.
جلوه تبری در برخی از فرازهای زیارت عاشورا :
در قسمتی از زیارت عاشورا آمده است: «لعنت خداوند بر کسانی که اساس ظلم بر شما خاندان پیامبر را بنیان نهادند، لعنت خدا بر نامسلمانانی که منزلت خدادادی شما را نادیده گرفتند و شما را از جایگاه امامت بیرون راندند و خلافت الهی شما را به یغما بردند.
لعنت خدا بر کسانی که بر اثر ترس و جهالت و سفاهت به طاغوت زمان پیوستند و زمینه کشتار شما را فراهم ساختند، از همه این افراد و کسانی که سبب شیوع و گسترش تفکر اموی شدند و گروهی که به جای پذیرش ولایت الهی ولایت طاغوت را پذیرفتند و افرادی که طوق بندگی و پیروی بیچون و چرای آنان را به گردن آویختند از همه آنان گسسته، به خدا و خاندان پاک شما می پیوندم.
در یک فراز اظهار برائت و انزجار می کند از کسانی که پایه گذار ستم بر اهل بیت (علیهم السلام) و شیعیان آنها بودند و از خدا می خواهد که این اظهار برائت را روزی آنان قرار دهد و در شعار ویژه ای که گفته شد صد بار آن را بگویید، به صورت کلی می گوید: خدایا نخستین ستمکننده بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت او و همه پیروانش را لعنت کن گروهی که به جنگ با امام حسین (علیه السلام) برخاستند و آنان که سپاهیان جهالت و سفاهت را بدرقه کردند و کسانی که به این جنایت هولناک رضایت دادند، افکار آنان را پسندیدند و به کردار آنان شادمان شدند، خدایا همگی آنان را لعنت کن».
بنابراین یکی از مصادیق عملی و بارز تولّی و تبری مداومت در خواندن زیارت عاشورا است.
گردآوری: بخش مذهبی بیتوته