آشنایی با انواع گویش ها و لهجه های ایرانی

مجموعه: فرهنگ زندگی

انواع لهجه

معرفی زبان ها و انواع لهجه های ایرانی 

از دیگر کاربردهای انواع لهجه ها می توان به بیان عقاید و نظرها، برقراری ارتباط و تفاهم و انتقال اطلاعات و فرهنگ سازی اشاره کرد. در واقع، زبان و لهجه سبب ایجاد فرهنگ می شود که به نسل های آینده منتقل می شوند.

زبان شاخه های مختلفی دارد که لهجه ها یکی از آن ها است. از جمله انواع لهجه ها در ایران شامل لهجه های کردی، گیلکی، فارسی، بلوچی، تاتی، مازندرانی و لری می باشند. البته این لهجه ها و گویش ها لهجه های معروف و شناخته شده ی ایران می باشند. علاوه بر این گویش ها، لهجه ها و گویش های دیگری همچون، لهجه های ترکی، ارمنی و عربی نیز در کشور ما وجود دارند. 

اما به طور کلی رایج ترین و بیشترین لهجه های حال حاضر کشور ما، لهجه ها و گویش های ترکی آذری، لری، کردی، گیلکی، فارسی، خلجی، تالشی، مازندرانی، ترکمنی، عربی، بلوچی، عبری، آشوری، دیلمی، ارمنی، گرجی، تاتی و کلدانی می باشد. در بین تمام این لهجه و گویش ها در حال حاضر زبان کشور ما بر اساس اصل 15، زبان فارسی است.

البته باید این نکته را یادآوری کنیم که زبان در کشور ما دارای لهجه های مختلفی است. مثلا زبان فارسی دارای لهجه های گیلکی، مازندرانی، اصفهانی و .. است و زبان ترکی دارای لهجه های ترکی قشقایی، ترکی آذری، ترکمنی، خلجی و .. است.

پیدایش انواع لهجه های ایرانی

پیدایش انواع لهجه ها در ایران

در اصل، زبان فارسی ریشه ای هندی و اروپایی دارد که علاوه بر ایران در کشورهای افغانستان و تاجیکستان و ازبکستان هم رایج است. این زبان در کشورهای ایران و ازبکستان به عنوان زبان رسمی شناخته می شود. به طور کلی زبان فارسی در طول تاریخ، از 3 مرحله ی فارسی باستان، فارسی میانه و فارسی نو عبور کرده است. 

فارسی باستانی از زمان پیدایش تا دوره ی هخامنشیان در کشور ما متداول بود. فارسی میانه شامل زبان پهلوی، ساسانیان، پارتی، اشکانیان، سغدی، ختنی و خارزمی می باشد. فارسی نو هم بعد از ورود اعراب به داخل ایران، رایج شد و توسط تجار به سایر کشورهای همسایه منتقل شد. 

در حال حاضر زبان فارسی، در تمام قسمت های ایران، به جز قسمت های کرد نشین، آذربایجان و زاگرس رایج می باشد و با لهجه های مختلفی بیان می شود. در واقع زبان فارسی که ما امروزه با آن صحبت می کنیم همان فارسی دری است که در دوران ساسانیان در شهرهای بزرگ، متداول بود.

لهجه های ایرانی

انواع لهجه ها در ایران

یکی از مهم ترین شاخصه های زبان فارسی داشتن انواع لهجه ها و گویش ها است به گونه ای که هر گوشه ای از کشور، به گویش و لهجه ی خاص خود صحبت می کنند. از جمله انواع لهجه های ایرانی عبارتند از:

• آران و بیدگلی: مردم شهرستان آران و بیدگل به این لهجه صحبت می کنند.

• استرآبادی: برخی نواحی گرگان به این لهجه صحبت می کنند.

• اصفهانی: مردم استان اصفهان به این لهجه صحبت می کنند.

• الموتی: مردم و اهالی الموت قزوین به این لهجه صحبت می کنند.

• انارکی: این لهجه از لهجه های مردم انارک می باشد.

• اورامانی: یکی از لهجه های کردنشینان ایرانی است.

• باجلانی: یکی دیگر از لهجه های کردی است.

• بانه ای: از دیگر لهجه های کردی می باشد.

• بختیاری: اهالی مناطق کوهستانی جنوب غرب کشور، به این لهجه صحبت می کنند که یکی از لهجه های گویش لری است.

• بلوچی: یکی از گویش های زبان فارسی است که علاوه بر طوایف بلوچ ایران، کشورهای دیگری همچون افغانستان، پاکستان و ترکستان روس نیز به این گویش صحبت می کنند.

• بیرجندی: مردم اهالی ده ها و شهرهای بیرجند از شهرهای اطراف خراسان به این لهجه گفتگو می کنند.

• پاوه ای: یکی دیگر از لهجه های کردنشینان ایرانی است.

• پنج گور: برخی از اهالی مناطق بلوچستان شرقی، به این لهجه صحبت می کنند.

• تاتی: مناطق شمال غربی ایران به این لهجه صحبت می کنند.

• تجریشی: از گذشته اهالی بومی منطقه ی تجریش به این لهجه صحبت می کردند.

• خراسانی: این لهجه در بین مناطق و شهرهای خراسان، رایج است.

• خلخالی: این لهجه در بین مردم آذربایجان و برخی از مناطق کوهستانی گیلان و مردم طوالش رایج است. 

• درویشی: این لهجه در بین طبقات درویشان رایج است.

• دزفولی: رایج ترین لهجه ی اهالی دزفول است.

• رجابی: یکی دیگر از لهجه های کردی است.

• شیرازی: در بین مردم شیراز رایج است.

• یهودی کاشان: این لهجه در بین اهالی کاشان رایج است.

انواع لهجه ها در ایران به قدری گسترده و زیاد است که معرفی تک تک آن ها در این مقال نمی گنجد.

بررسی انواع لهجه های ایرانی

انواع گویش ها و لهجه های زبان فارسی

گویش بلوچی: این گویش در قسمت جنوب شرقی کشور و در استان سیستان و بلوچستان متداول است.

گویش تاتی: این گویش یکی از گویش های بسیار قدیمی زبان فارسی است که امروزه در برخی از مناطق کشور مثل صحت آباد، جعفرﺁباد، مراد تپه، پلنگ آوا، اوپشته، فردآباد، قزل حصار، عبدالله ﺁباد و مختار ﺁباد شهرستان اشتهارد، اسفرورین، روستای قرقسین و تاکستان و شهرهای دانسفهان و روستاهای خوزنین، خروزان، ابراهیم آباد شهرستان بویین زهرا رایج می باشد. 

گویش مازندرانی: این گویش در اغلب نقاط و شهرها و روستاهای استان مازندران و همچنین برخی از نواحی غربی استان گلستان مانند علی آباد کتول، کرد کوی و بندر گز رایج می باشد. علاوه بر این، برخی از مناطق شرقی و شمالی استان تهران نظیر مناطق فیروزکوه، دماوند و رودبار قصران و همچنین برخی از شهرهای استان سمنان مثل چاشم و شهمیرزاد نیز به این لهجه صحبت می کنند.

گویش لری: این گویش تا حدی به گویش های کردی شباهت دارد و در بین مردم مناطق ممسنی، بختیاری، بویر احمدی و خوزستانی رایج است. این گویش نیز دارای لهجه های مختلفی است که از جمله ی آن می توان به لهجه های فیلی یا لر کوچک، بختیاری، بویر احمدی، ممسنی و فیلی اشاره کرد.

گویش کردی: این گویش از دیگر گویش های وسیع کشور ما است که مردم مناطق و استان های مختلفی همچون استان های ایلام، همدان، کرمانشاه، کردستان، شمال خراسان و آذربایجان غربی به این گویش صحبت می کنند. علاوه بر این، این گویش در کشورهای دیگری همچون ترکیه، عراق، ارمنستان، گرجستان و آذربایجان نیز رایج است.

این گویش نیز به مانند سایر گویش های ایرانی، دارای لهجه های مختلفی است که از رایج ترین لهجه های کردی می توان به لهجه های اورامانی، لکی، کرمانجی، سورانی، کلهری، گورانی و کرمانشاهی اشاره کرد. لهجه های سورانی و کرمانجی از رایج ترین لهجه های کردی هستند. 

شناسایی انواع لهجه های ایرانی

انواع گویش و لهجه های های رایج در گیلان

گویش تالشی

در حال حاضر این لهجه و گویش در قسمت هایی از استان گیلان، شهرستان نمین در استان اردبیل و آستارا متداول می باشد. یکی از مهم ترین شاخصه های این گویش این است که خود این گویش در قسمت های مختلف به لهجه های مختلف، بیان می شود. به گونه ای که فقط در شمال تالش به 5 لهجه ی آستارایی، لنکرانی، ماسالی، لربکی و عنبرانی صحبت می شود. 

همچنین در جنوب تالش که در حوالی شهر ﺁستارا قرار دارد این لهجه با زبان ترکی آمیخته شده است و در این قسمت، رایج می باشد. اصیل ترین گویش تالشی در شهرهای ماسال، شفت، صومعه سرا، فومن و ماسوله رایج می باشد.

گویش گیلکی

این گویش، به طور کلی در اغلب نقاط استان گیلان، رایج می باشد که خود این گویش، شامل 3 لهجه ی بیه پسی یا گیلان غربی، بیه پیشی یا گیلان شرقی و گالشی می باشد.

زبان ترکی 

گویش ترکی

گویش ترکی یک زبان است که علاوه بر، برخی از شهرهای کشور ما، زبان رسمی بسیاری کشورها من جمله کشور ترکیه است. این زبان در بین مردم کشورهای ترکیه و آذربایجان و همچنین شهرهای آذری زبان ایران، رایج است. این زبان دارای گویش های مختلفی از جمله ترکی قشقایی، ترکی شاهسونی، ترکی خراسانی و ترکی ترکمنی می باشد. 

انواع لهجه های ایرانی را بشناسید

گردآوری : بخش فرهنگ و هنر بیتوته