خصوصیات قالی نی ریز چیست؟

مجموعه: فرش و گلیم

قالی نی ریز

خصوصیات قالی نی ریز

ویژگی های قالی نی ریز چیست؟

نی ریزی‌ها چندین نقشه مخصوص خود را دارند مانند محرمات باریک و سه کنده که در تهران به درختی معروف است. با توجه به اینکه منطقه نی ریز، قشلاق بعضی از ایلات کوچ‌رو مانند ایلات خمسه و لرها بوده، نقش های گوناگونی به اسم نی ریز بافته و روانه بازار شده‌اند اما در حقیقت این نقشه‌ها متعلق به طایفه های گوناگون ایلات خمسه فارس هستند.

از سویی با یکجانشین شدن بعضی از تیره‌ها و طایفه‌های ایلات خمسه در اطراف شهر نی ریز، نقشه‌های گوناگونی که بافته می‌شوند به نی ریز معروف شده‌اند.

در گذشته نقشه‌هایی که در این منطقه بافته می‌شد ذهنی بافت بودند اما در طول دهه‌های گذشته و با ترویج یکجانشینی و تولید فرش‌ های تجاری، سبک بافندگی به سوی شهری بافت و استفاده از نقشه میل پیدا کرده است.

ولی نکته قابل تامل در این منطقه ساکن شدن بعضی از عشایر لر، ترک، عرب و حتی افشاری است. تشخیص اینکه کدام نقشه بافت چه طایفه‌ای است کار خیلی دشواری به نظر می‌آید. استاد صمدی بهرامی در این مورد می‌گوید: «عشایر این منطقه از جمله لرها و ترک‌ها با یکدیگر تعاملات زیادی داشته‌اند و از یکدیگر تاثیر پذیرفته‌اند مثلا بعضی بافندگان طایفه شکرلو که ترک هستند بعضی از نقشمایه های لری را در دستبافته‌‌هایشان بافته‌اند و این مسئله بعضی از محققان را به اشتباه می‌اندازد.

باید بگویم بهترین راه برای شناسایی اینکه دستبافته متعلق به کدام تیره و طایفه است از روی مشخصات فنی مانند تکنیک بافت است. باید بدانیم کدام طایفه به چه شیوه ای می‌بافد. بعضی از طایفه‌ها نقشه‌های یکدیگر را می‌بافند و اینکه دستبافته را چه کسی بافته سخت می‌شود اما از نوع بافت از جمله گره زدن و پود دهی می‌توان فهمید چه طایفه‌ای دستبافته را بافته است.

بعضی از شاخه‌های ایل افشار ساکن اطراف نی ریز هستند و نقشه های ایلات خمسه یا نی ریز را می‌بافند ولی تکنیک بافت آنها مختلف است. افشار‌ها و ترکمن‌‌ها اغلب از گره‌های نامتقارن از راست استفاده می‌کنند و این به گونه ای است که طایفه های عرب ایلات خمسه از گره ترکی استفاده می‌ کنند. اشاره کنم دستبافته های نی ریز که در بازار هستند با گره فارسی(نامتقارن) و ترکی (متقارن) بافته شده‌اند.

خصوصیات قالی نی ریز

ابعاد

بیشتر قالیچه های نیریز در اندازه 20/2 × 50/1 متر است و بعضی اوقات قالیهایی به ابعاد 6 متر مربع هم بافته می شود.

رنگها

قالیچه های رنگ آمیزی زنده ای دارند. با این وجود تیرگی رنگها از خصوصیات ویژه قالیچه های افشاری است.

نقشها

طرحها هم مثل نقش قالیچه های افشاری هستند. از بوته های تزئینی گوناگونی بشکل تک یا تکراری استفاده بسیاری می شود. قالیهای جدیدتر گهگاه کیفیتی نامرغوب دارند.

ساختار

تار و پود از کتان هستند.

گره

قالیچه ها با گره فارسی بافته می شود. تعداد گره بسته به درشتی یا ظرافت بافت میان 1500- 1000 گره است.

پرز

بسته به کیفیت پشم، پرز قالیچه های را نیمه بلند می چینند.

کیفیت

قالی های نسبتا خوب در کیفیتهای گوناگون. قطعات قدیمی و آنتیک در فرش فروشیهای لوکس پیدا می شوند. این قالیچه ها جزء تولیدات ممتاز اقوام عشایری هستند.

خصوصیات قالی نی ریز چیست

فرش نی ریز

بیشتر نقشه‌هایی که در این منطقه بافته شده‌اند هندسی است و پرکاربرد در میان عشایر قشقایی و لر. نقشمایه های ترنج، پرندگان، بز و درخت در بیشتر دستبافته‌های این منطقه خودنمایی می‌کنند. رنگ‌بندی اکثر قالی های نی ریزی لاکی و قهوه‌ای یا زرد تیره است. البته دستبافته‌هایی در گذشته از این منطقه به رنگ‌های روشن طلایی و کرم دیده شده که متعلق به دست کم ۱۵۰ سال گذشته بوده است.

در مورد فلسفه نقشه سه حوض و پرندگان همین طور استنباط می‌شود که این نقشمایه‌ها نشان باران‌ خواهی هستند. در نقشه سه حوض، نقشمایه بز هم نشان دیگری از باران‌خواهی است و نقشمایه درختان هم نشانی از برکت و زندگی و جاودانگی است.

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته