آشنایی با ساز جنبش: صدایی از گذشته تا امروز

مجموعه: آکادمی هنر

ساز جنبش

ساز جنبش: کاوش در دنیای صداهای فراموش‌شده

اختراع ساز موسیقی

ساز جُنبش چیست؟

ساز جُنبش، یک اختراع موسیقایی منحصر به فرد در تاریخ موسیقی ترکیه، با ترکیبی ابتکاری از سازهای مختلف، به سرعت جایگاه خود را در عرصهٔ موسیقی جهانی پیدا کرده است. این ساز، در دهه ۱۹۳۰ توسط علی زین العابدین اختراع شده و به ثبت رسیده است.

با ساختاری که به همتایی از عود خاورمیانه و بانجو آمریکایی بهره می‌برد، جُنبش با ظاهری خاص و قابل تشخیص، به عنوان یکی از سازهای پرکاربرد در موسیقی ترکیه و مناطق مختلف جهان شناخته می‌شود.

در این مقاله، به بررسی تاریخچه، ساختار و نقش جُنبش در موسیقی ترکیه خواهیم پرداخت. همچنین، اهمیت و جاذبهٔ این ساز، از جمله مواردی است که در این مقاله مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

تاریخچه ساز جنبش

 

تاریخچه ساز جُنبش 

جُنبش (به ترکی استانبولی: Cümbüş) از سازهای زهی ترکیه است. 

علی زین العابدین (زینل ابیدین) در سال 1881 در اسکوپیه به دنیا آمد. او در کودکی به همراه خانواده به ترکیه مهاجرت کرد و در استانبول اقامت گزید. او در دبیرستان نظامی می خواند. او در سال 1918 ارتش را ترک کرد و شروع به دنبال کردن موسیقی کرد. او در مغازه ای که در بشیکتاش افتتاح کرد، عود، تنبور و سازهای زهی تولید می کند.

او برای تقویت صدای عود آزمایش هایی انجام می دهد و ساز کوبوش را اختراع می کند.علی زین العابدین بیگ در 14 ژانویه 1930 در برابر رئیس جمهور آتاتورک این ساز جدید را به همراه پسرش جمال معرفی کرد.

جنبش در موسیقی جهانی

آتاتورک که از صدای بلند این ساز با بدنه آلومینیومی، سیم نازک، کشش چرمی روی سینه و دسته چوبی آن خوشش می‌آمد، گفت: «این ساز در هر مجموعه‌ای که وارد شود شادی می‌بخشد. او این نام را با گفتن "بگذارید جنبش( cümbüş )نامیده شود" نامگذاری کرده است.

 به عنوان جایگزینی به ساز عود کلاسیک در بازار موسیقی وارد شد.

ساختار ساز جنبش

ساختار ساز جُنبش چگونه است؟

ساختار جُنبش به ترکیبی از ساز عود خاورمیانه و بانجو آمریکایی شباهت دارد.

از نظر تنظیم و دو رشته‌ای بودن سیم‌ها، به ساز عود شباهت دارد.

از نظر ظاهر، کاسه آن شبیه به کاسه فلزی بانجو است که موجب تشدید صدا می‌شود.

هنر موسیقی ترکیه

هدیه ساز جُنبش به شاه ایران

در تاریخ پنجم تیر ماه ۱۳۱۳، ساز جُنبش توسط مخترعش به نام علی زین العابدین به شاه ایران (رضاشاه) به عنوان هدیه اهدا شد.ساز هدیه داده شده به رضاشاه با صدف تزئین شده بود و در حال حاضر در کوشک احمدشاهی به نمایش گذاشته شده است.

ساز حاوی منقوش به پرچم ایران و ترکیه می‌باشد.در پشت ساز، علی زین العابدین نیز نوشته دارد که از آن به عنوان کمترین هدیه به همایون شاهنشاهی اشاره کرده است.

سوالات متداول درباره ساز جُنبش

۱. ساز جُنبش چیست و چگونه اختراع شده است؟

ساز جُنبش در دهه ۱۹۳۰ توسط علی زین العابدین اختراع شد. او با ترکیب ابتکاری از سازهای مختلف، این ساز را به وجود آورد و در زمان آتاتورک به نام مخترعش به ثبت رساند.

۲. چه ویژگی‌هایی ساختار ساز جُنبش دارد؟

ساختار جُنبش ترکیبی از ساز عود خاورمیانه و بانجو آمریکایی را داراست. این ساز از نظر تنظیم و دو رشته‌ای بودن سیم‌ها به ساز عود شباهت دارد و از نظر ظاهر، کاسه آن شبیه به کاسه فلزی بانجو است که موجب تشدید صدا می‌شود.

۳. چه نقشی در موسیقی ترکیه دارد و چگونه در جهان شناخته شده است؟

جُنبش به عنوان یک ساز پلیفونیک (چند صدا) در موسیقی ترکیه و در انواع مختلف موسیقی جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با ساختار ساده و قابل حمل خود، به سرعت جاذبه جهانی پیدا کرده و در اجراهای هنرمندان مختلف به چشم می‌خورد.

۴. چه مکملی به ساز جُنبش اهدا شده و چه داستانی در پشت این هدیه وجود دارد؟

در تاریخ پنجم تیر ماه ۱۳۱۳، ساز جُنبش توسط مخترعش (علی زین العابدین) به شاه ایران (رضاشاه) به عنوان هدیه اهدا شد. این ساز حاوی تزئینات صدف بوده و در حال حاضر در کوشک احمدشاهی به نمایش گذاشته شده است.

۵. چگونه جُنبش به عنوان یک نماد موسیقی به تاریخ موسیقی ترکیه افزوده شده است؟

جُنبش به دلیل ترکیب منحصر به فرد سازهای مختلف و قابلیت اجرا در ژانرهای مختلف، به عنوان یک نماد اساسی در موسیقی ترکیه شناخته شده و نقش بارزی در توسعه و تنوع موسیقی این منطقه ایفا می‌کند.

سخن پایانی مقاله درباره ی ساز جنبش

با اینکه ساز جنبش در دهه ۱۹۳۰ به وجود آمد، اما امروزه همچنان به عنوان یک نماد بی‌نظیر در موسیقی ترکیه شناخته می‌شود. این ساز با ساختار خاص و نقش بارز در صحنه موسیقی، جاذبهٔ خود را در دل قلب هنردوستان جهانی حفظ کرده و به تنوع و غنای فرهنگی موسیقی ترکیه افزوده است.

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته