راهنمای کامل انواع آکاردئون و کاربردهایشان در موسیقی

مجموعه: آکادمی هنر

انواع آکاردئون

آکاردئون‌ها: معرفی جامع انواع ساز و ویژگی‌هایشان

آکوردئون

آکوردئون (از آلمانی قرن نوزدهم Akkordeon، از Akkord به معنای "آکورد موسیقی، هماهنگی صداها") یک خانواده از سازهای موسیقی جعبه‌ای شکل از نوع سازهای بادی آزاد زبانه دمنده است. صدا در این سازها با عبور هوا از کنار یک زبانه در یک قاب تولید می‌شود.

ویژگی‌های اصلی آکوردئون

ویژگی اصلی آکوردئون، ترکیب یک بخش ملودی (که به آن دیسکانت گفته می‌شود) در سمت راست و یک بخش همراهی یا باس کنتینو در سمت چپ است. نوازنده به طور معمول ملودی را با دکمه‌ها یا کلیدهای سمت راست (که به عنوان صفحه کلید یا دستی شناخته می‌شود) و همراهی را با دکمه‌های باس یا آکوردهای از پیش تنظیم شده در سمت چپ می‌نوازد. کسی که آکوردئون می‌نوازد "آکوردئونیست" نامیده می‌شود.

خانواده سازهای بادی آزاد زبانه

آکوردئون به خانواده سازهای بادی آزاد زبانه تعلق دارد. سایر سازهای این خانواده شامل کنسرتینا، هارمونیکا و باندونئون هستند. کنسرتینا و باندونئون دوگانگی ملودی-همراهی ندارند. هارمونئون نیز مرتبط است و در حالی که دوگانگی دیسکانت و ملودی را دارد، سعی می‌کند آن را کمتر برجسته کند. هارمونیوم و ارگ نی‌دار آمریکایی هم در همین خانواده قرار می‌گیرند، اما معمولاً بزرگتر از آکوردئون هستند و روی سطح یا زمین قرار می‌گیرند.

نحوه تولید صدا

آکوردئون با فشردن یا باز کردن دمنده در حین فشار دادن دکمه‌ها یا کلیدها، پالت‌ها را باز می‌کند که به هوا اجازه می‌دهد از نوارهای برنجی یا فولادی به نام زبانه عبور کند. این زبانه‌ها در داخل بدنه ارتعاش کرده و صدا تولید می‌کنند. سوپاپ‌ها روی زبانه‌های مخالف هر نت، صدای زبانه‌ها را بلندتر می‌کنند بدون اینکه هوا از بلوک زبانه نشت کند.

گسترش جهانی آکوردئون

آکوردئون به دلیل موج مهاجرت از اروپا به آمریکا و سایر مناطق، به طور گسترده در سراسر جهان رواج یافته است. در برخی کشورها مانند آرژانتین، برزیل، کلمبیا، جمهوری دومینیکن، مکزیک و پاناما، از آن در موسیقی عامه‌پسند استفاده می‌شود. در حالی که در مناطق دیگر مانند اروپا، آمریکای شمالی و سایر کشورهای آمریکای جنوبی، تمایل بیشتری به استفاده از آن در موسیقی دنس پاپ و فولکلور وجود دارد.

استفاده در موسیقی‌های مختلف

در اروپا و آمریکای شمالی، برخی گروه‌های موسیقی پاپ نیز از این ساز استفاده می‌کنند. علاوه بر این، آکوردئون در موسیقی Cajun، zydeco، جاز، کلزمر، و در اجراهای انفرادی و ارکسترال موسیقی کلاسیک کاربرد دارد. بسیاری از هنرستان‌های اروپا دارای بخش‌های آکوردئون کلاسیک هستند.

تاریخچه و نام

قدیمی‌ترین نام برای این گروه از سازها "هارمونیکا" است که از واژه یونانی "هارمونیکوس" به معنای "هارمونی، موسیقی" گرفته شده است. امروزه نام‌های بومی آکوردئون رایج‌تر هستند. این نام‌ها به نوع آکوردئونی اشاره دارند که توسط سیریل دمیان ثبت اختراع شده و به "آکوردهای کوپل شده اتوماتیک در سمت باس" مربوط می‌شود. آکوردئون در واقع سابقه‌ای بیش از 2000 سال دارد.  

اختراع آکوردئون مدرن به سه فرد مختلف نسبت داده می‌شود: تیموفی وورونتسوف در 1820، کریستین فریدریش لودویگ بوشمان در 1822 و ایوان سیزوف در 1830.  

در طول سال‌ها، انواع مختلفی از آکوردئون ساخته شده است؛ برخی با دکمه، برخی با کلید و برخی با سیستم‌های تولید نت چندگانه. در اینجا 16 نوع مختلف آکوردئون وجود دارد که برخی از آنها شناخته شده و برخی دیگر کمتر شناخته شده‌اند.

انواع آکوردئون

 ۱.باندونئون

باندونئون بی صدا (بایسونوریک)

باندونئون بی صدا به آن دسته از سازهایی گفته می شود که با فشردن یک کلید بسته به جهت دم، دو صدای متفاوت تولید می کنند. چیدمان نامنظم کلیدها در نگاه اول ممکن است یک عیب به نظر برسد، اما به دو طرح اجرایی مختلف برای یک ساختار موسیقی مشابه اجازه می دهد و نواختن آن با دست "گیر افتاده" توسط کمربند بسیار ارگونومیک است. باندونئون بی صدا برای کسانی که وقت آشنایی با دو صفحه کلید را دارند و نیاز به اجرای رپرتوار تک نوازی باندونئون یا رپرتوار "کلاسیک" دارند، توصیه می شود. 

باندونئون

باندونئون یک صدا (یونیسونوریک)

از طرف دیگر، باندونئون یک صدا، صرف نظر از باز شدن یا بسته شدن دم، صدای یکسانی تولید می کند. صفحه کلیدهای آن چیدمان کروماتیک (رنگین) دارند که یادگیری آنها را آسان تر می کند. باندونئون یک صدا برای کسانی که نیاز به نواختن در مدت زمان کوتاهی دارند توصیه می شود، به عنوان مثال، نوازندگان حرفه ای که باید به سرعت برنامه ای را تنظیم کنند و سپس اجرای زنده یا کنسرت داشته باشند. با این حال، باندونئون کروماتیک ساز ایده آل برای آن دسته از نوازندگانی است که می خواهند رپرتوار محدود باندونئون را بدون صرف سال ها برای به خاطر سپردن صفحه کلیدهای بی نظم باندونئون بی صدا بنوازند.

بایان

۲. bayan (بایان)

بایان که به نام یک ‌منظره‌سرای (minstrel) قرن یازدهم به نام بویان نامگذاری شده است، یک آکوردئون دکمه‌ای کروماتیک روسی با زبانه‌های مستطیلی پهن است. صدای آن نسبت به اکثر آکوردئون های غربی غنی تر است و زبانه ها با لرز (tremolo) کوک نشده اند که به صدای منحصر به فرد آن کمک می کند.

بایسونوریک

۳. آکوردئون بی صدا (بایسونوریک)

این آکوردئون ها قادرند بسته به اینکه دم باز یا بسته شود، دو نت یا زیر و بم (pitch) مختلف از هر دکمه تولید کنند.

آکوردئون کروماتیک بریتانیایی

۴. آکوردئون کروماتیک بریتانیایی

این ارگ که در بین اسکاتلندی ها محبوب است از سیستم استرادلا برای دست چپ و دست راست بی صدا استفاده می کند.

آکوردئون دکمه ای

۵. آکوردئون دکمه ای

یکی از دو دسته اصلی آکوردئون، آکوردئون دکمه ای است که به جای کلید، دکمه هایی در سمت دیسکان (قسمت زیر صدا) دارد. یک طرف دکمه های تک نت و طرف دیگر دکمه های باس و آکورد دارد.

اعتقاد بر این است که اولین آکوردئون دکمه ای توسط فرانتس والتر در سال 1859 ساخته شده است.

آکوردئون کروماتیک

۶. آکوردئون کروماتیک

این آکوردئون های دکمه ای در هر دو طرف دیسکان و باس دکمه دارند. دکمه های باس به همان روشی که روی آکوردئون پیانویی چیده شده اند و به طور کلی برای سیستم های بیس آزاد یا استرادلا پیکربندی شده اند.

قسمت دیسکان دارای سه تا پنج ردیف دکمه است و معمولاً شامل یک C-Grif یا B-Grif می باشد.

۷. کنسرتینا

اگرچه کنسرتینا نوعی آکوردئون در نظر گرفته می شود، اما در معنای مدرن کلمه، آکوردئون واقعی نیست. این سازهای کوچک بادی آزاد زبانه در بین ملوانان و سایر افرادی که اغلب در حال حرکت هستند محبوب هستند.

کنسرتینا

بسته به نوع خاص، آنها ممکن است یک صدا (unisonoric) یا دو صدا (bisonoric) باشند.

آکوردئون دیاتونیک

۸. آکوردئون دیاتونیک

ارگ های دیاتونیک که بیشتر در موسیقی فولکلور استفاده می شوند، زیر گروهی از آکوردئون های دکمه ای هستند که دارای زبانه های دو صدا هستند. این آکوردئون ها از نظر کلیدهایی که می توانند بنوازند محدودتر هستند، یک مدل سه ردیفه معمولاً دارای کلیدهای C، F و G یا E♭، B و F است.

آکوردئون دیجیتال

۹. آکوردئون دیجیتال

این نوع مدرن آکوردئون دارای یک سیستم صوتی داخلی است که ممکن است شامل زبانه های آزاد باشد یا نباشد. اینها درست مانند یک آکوردئون سنتی نواخته می شوند، اما به افکت های اضافی مانند chorus یا reverb اجازه می دهند و با MIDI سازگار هستند.

آکوردئون پیانویی

۱۰. آکوردئون پیانویی

این دسته از آکوردئون به جای دکمه از کلید استفاده می کند. صفحه کلید زیر و بم، که در سمت راست ساز قرار دارد، درست مانند یک پیانو طراحی شده است، که یادگیری آنها را آسان تر می کند.

این صفحه کلید تعداد کلیدهای مختلفی دارد، یک صفحه کلید با اندازه کامل حاوی ۴۱ کلید در بیش از سه اکتاو است. در سمت چپ یک صفحه با دکمه هایی وجود دارد که به همراهی باس اجازه می دهد، و اکثر مدل های با اندازه کامل دارای ۱۲۰ دکمه هستند و ممکن است از سیستم های باس آزاد، فرانسوی ۳-۳ یا استرادلا استفاده کنند.

با این حال، دانش آموزان به طور کلی با یک آکوردئون ۱۲ باس شروع می کنند که دارای دو اکتاو کلید و تنها ۱۲ دکمه باس است.

گارمون روسی

 ۱۱. گارمون روسی

این آکوردئون دکمه ای کروماتیک دارای دو ردیف در سمت دیسکان است که از مقياس (scale) دیاتونیک استفاده می کند. سمت چپ حداقل دو ردیف دارد و هم آکوردهای اصلی و هم کلیدهای مینور هارمونیک نسبی را می نوازد.

برخی از مدل ها شامل دکمه های سمت راست برای آکوردهای اضافی یا نت های کروماتیک (accidentals) و دکمه های باس آزاد اضافی هستند. این ساز در گرجستان، ارمنستان، اسلوونی و بسیاری از فرهنگ های مناطق اورال و ولگا محبوبیت دارد.

۱۲. آکوردئون اسکرمل

این ساز که به نام یک کوارتت اسکرمل (چهارنوازی متشکل از کلارینت، آکوردئون و دو ویولن) نامگذاری شده است، دو نوع آکوردئون را ادغام می کند.

دست راست شبیه آکوردئون دکمه ای کروماتیک است، در حالی که سمت چپ دارای یک صفحه کلید ۱۲ دکمه ای دو صدا (بایسونوریک) دیاتونیک است.

اسکویتسرئرگلی

۱۳. اسکویتسرئرگلی (ساز سوئیسی)

این آکوردئون منحصر به فرد که تقریباً به طور انحصاری در سوئیس یافت می شود، دارای یک قسمت زیر و بم دیاتونیک با سه ردیف دکمه و یک بخش باس یک صدا (یونیسونوریک) با 18 دکمه است.

استایریشه هارمونیوم

۱۴. استایریشه هارمونیوم

استایریشه هارمونیوم، یک آکوردئون دکمه‌ای دیاتونیک دو صدا (بایسونوریک) است که در اتریش، باواریا، جمهوری چک، اسلوونی و بخش‌هایی از ایتالیا محبوب است. این ساز دارای نت‌های باس غنی و یک کلید به ازای هر گام (scale) است که یک صدا (یونیسونوریک) دارد.

تریکیتیکسا

۱۵. تریکیتیکسا/تریکیتى

این ساز، ساز ملی باسک است و مختص آن فرهنگ است. این ساز دارای یک قسمت زیر و بم دو ردیفه دو صدا (بایسونوریک) و یک قسمت باس دیاتونیک یک صدا (یونیسونوریک) با 12 دکمه است.

۱۶. آکوردئون یک صدا (یونیسونوریک)

برخی از آکوردئون ها از سیستم یک صدا (یونیسونوریک) استفاده می کنند که در هر دو فشار و کشیدن دم صدا یا نت ثابتی دارد. در این مدل ها، اندازه ساز بر صدا تأثیر می گذارد.

سوالات متداول درباره معرفی انواع ساز آکاردئون

آکاردئون پیانویی چیست؟

آکاردئون پیانویی یک نوع آکاردئون است که به جای دکمه از کلیدهای پیانو در قسمت ملودی استفاده می‌کند. این نوع آکاردئون برای یادگیری آسان‌تر و محبوب در موسیقی‌های مختلف استفاده می‌شود.

آکاردئون دیاتونیک چه ویژگی‌هایی دارد؟

آکاردئون دیاتونیک دارای زبانه‌های دو صدا است و بیشتر در موسیقی فولکلور استفاده می‌شود. این آکاردئون‌ها در کلیدهای محدودی نواخته می‌شوند و معمولاً دارای سه ردیف دکمه هستند.

آکاردئون دیجیتال چیست و چه کاربردهایی دارد؟

آکاردئون دیجیتال دارای سیستم صوتی داخلی است که ممکن است شامل زبانه‌های آزاد نباشد. این نوع آکاردئون به افکت‌های اضافی مانند chorus و reverb مجهز است و با MIDI سازگار است، که امکان استفاده در اجراهای مدرن و ضبط‌های استودیویی را فراهم می‌کند.

کنسرتینا چیست و چه تفاوتی با آکاردئون دارد؟

کنسرتینا یک ساز بادی آزاد زبانه است که در بین ملوانان و افراد در حال حرکت محبوب است. این ساز کوچک‌تر از آکاردئون است و ممکن است یک صدا (unisonoric) یا دو صدا (bisonoric) باشد. تفاوت اصلی آن با آکاردئون در ساختار و نوع استفاده آن است.

آکاردئون بایسونوریک چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

آکاردئون بایسونوریک قادر است بسته به اینکه دم باز یا بسته شود، دو نت مختلف از هر دکمه تولید کند. این ویژگی به نوازنده امکان تنوع بیشتری در نواختن نت‌ها و آکوردها را می‌دهد.

سخن پایانی مقاله درباره معرفی انواع ساز آکاردئون

آکاردئون یکی از سازهای بادی آزاد زبانه است که با تنوع و گوناگونی در طراحی و صدا، جایگاه ویژه‌ای در موسیقی جهان دارد. از آکاردئون پیانویی تا آکاردئون دیاتونیک و دیجیتال، هر کدام از این سازها ویژگی‌های منحصر به فردی دارند که آنها را برای سبک‌های مختلف موسیقی مناسب می‌سازد. شناخت انواع مختلف آکاردئون به علاقه‌مندان موسیقی کمک می‌کند تا ساز مناسب خود را پیدا کرده و از نواختن آن لذت ببرند. امیدواریم این مقاله توانسته باشد اطلاعات مفیدی در زمینه معرفی انواع ساز آکاردئون ارائه دهد و شما را در انتخاب بهترین ساز یاری کند.

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته