آشنایی با ساز ویولن
- مجموعه: آکادمی هنر
ویولن در زمان نواختن معمولاً روی شانه چپ قرار میگیرد
ویولن (به فرانسوی: violon) ساز زهی و آرشهای است. ساز ویولن کوچکترین عضو سازهای زهی-آرشهای است. اصالت ساز ویولن به کشور ایتالیا بر میگردد. برای نواختن معمولاً روی شانهٔ چپ قرار میگیرد و با آرشه که در دست راست نوازنده است نواخته میشود.
کوک سیمهای ویولن از زیر به بم به ترتیب: می (سیم اول)، لا (سیم دوم)، ر (سیم سوم)، سل (سیم چهارم).
اصوات سیمهای مجاور نسبت به یکدیگر فاصله پنجم درست را تشکیل میدهند. در این وسعت صدا ویولن قادر است تمام فواصل کروماتیک و کوچکتر از آن را اجرا نماید.
خرك (در جلو)، گريف (جسم سياهرنگ در عقب) و سيمهاي ويولن اين ساز از ۵۸ قطعه مختلف ساخته ميشود. وزن آن در حدود ۴۰۰ گرم ميباشد.
ویولن در زمان نواختن معمولاً روی شانه چپ قرار میگیرد و با آرشه که در دست راست نوازندهاست نواخته میشود. کوک سیمهای ویولن از زیر به بم به ترتیب عبارتند از: می (سیم اول)، لا (سیم دوم)، ر (سیم سوم)، سل (سیم چهارم).
از زمان اختراع اولین ویولن توسط گاسپارو برتولتی تا الان بیش از سه قرن میگذرد
تاریخچهای از ساز ویولن
ساز ویولن در اروپا به قرن ۹ میلادی برمیگردد. برخی میگویند که ساز ویولن تکمیل شدهی ساز رباب است و از کشورهای عربی آمده است.
تاریخ شناسان میگویند ساز ابتدا دارای یک سوراخ بر روی بدنه بوده، ولی رفته رفته این سوراخ حذف شده و سازی با سه سیم، سرآغازی برای ویولن تکامل یافتهی امروزی شده است. بعد از قرن ۱۱ در اروپا ساز ویولن تکامل یافته به طور وسیعی وجود داشت. اولین سازندهی ویولن فردی به نام گاسپارو برتولتی ایتالیایی بوده است که او را مخترع این ساز نیز مینامند.
پس از آن شاگرد مشهور او به نام آندره آماتیبود را به عنوان بهترین سازندهی ویولن در سطح جهان معرفی کردند که او هم پس از خود فردی به نام آنتونیو استرادیواری ایتالیایی را پرورش داد. تا به امروز در جهان کسی پیدا نشده که بتواند ویولنهایی به کیفیت و صدای خوب آمتونیو استرادیواری بسازد.
از زمان اختراع اولین ویولن توسط گاسپارو برتولتی تا الان بیش از سه قرن میگذرد، ولی با این وجود با توجه به پیشرفت علم هنوز نتوانستهاند تغییری در ساختار این ساز به وجود آورند و رمز و رازهای سازندگان قدیم را کشف کنند.
ساز ویولن کوچکترین عضو سازهای زهی-آرشهای است
ويولن از بخشهاي زير تشكيل شدهاست :
آرشه: يا كمان تركهاي چوبي است كه رشتههاي موي دم اسب در طول آن كشيده شده و به دو سر آن ثابت شدهاست.
جعبه طنيني: (جعبه رِزونانس): جعبهاي است كه از سه بخش صفحه روئي، صفحه زيرين و زوارهاي دور تشكيل شدهاست. گريف، خرك و سيم گير در اين ساز از جنس چوب آبنوس (به دليل استحكام بيشتر) ميباشد.
دسته يا گردن: در واقع دنباله چوب آبنوس تكيه سيم هاست كه محل انگشت گذاري نوازنده در قسمت بالاي آن قرار دارد. نوازنده ويولن قادر است در تمام طول چوب آبنوس انگشت گذاري كند. انتهاي دسته به جعبه كوچكي (جعبه كوك) ختم ميشود كه سيمها در درون آن به دور گوشيهاي كوك پيچيده ميشوند.
خرك: پليست بين سيمها و جعبه طنيني. نقش خرك تقسيم راه سيمها، نگه داشتن سيمها با ارتفاع خاص براي عبور بر روي جعبه طنيني و انتقال ارتعاشات سيمها به جعبه طنيني. در داخل جعبه طنيني استوانه چوبي كوچكي قرار دارد (تقريباً در زير محلي كه خرك قرار دارد)، كه نقش آن انتقال ارتعاشات به صفحه زيرين ساز و مانعي در جهت عدم شكسته شدن صفحه روئي ساز از فشار سيمها و خرك است.
گريف: از آبنوس ساخته شده و در طول دسته ويلن چسبيدهاست و تا ميانهٔ جعبهٔ ساز ادامه دارد. گريف بخشي است كه نوازنده با انگشت خود سيم را به آن ميچسباند و به اين ترتيب طول سيم را كوتاه ميكند و نتهاي مختلف را مينوازد.
سيم گير: از آبنوس ساخته شده و در فاصله اندكي از خرك تا آخر تنه ويولن كشيده شدهاست. با زهي از جنس روده يا پلاستيك يا سيم به دكمهاي كه در قسمت پائين جدار تعبيه شده بند ميشود.
سيمها: سيمها از جعبه كوچك سر ساز آغاز شده در طول چوب آبنوس تكيهگاه سيمها ادامه يافته، از روي خرك عبور كرده و در سيمگير مهار ميشوند. سيمهاي ويولن قبلاً از روده گوسفند (زه) ساخته ميشد. امروزه در سيمهاي بمتر، روي روده سيم فلزي نازكي ميپيچند و در سيمهاي زيرتر از مفتول فلزي تنها استفاده ميشود.
ویولن در زمان نواختن معمولاً روی شانه چپ قرار میگیرد
نحوه دست گرفتن ساز
بطور کلی ویولن در هنگام نواخته شدن با سه نقطه چانه، شانه و دست چپ در تماس است.هر یک از این نقاط بخشی از بار دست گرفتن ساز را به دوش می کشند. هرچند، نوازنده باید بتواند که ویولن را بدون کمک گرفتن از دست چپ و فقط با کمک گردن و شانه نگاه دارد.
شانه و گردن:
نوازنده نباید برای نگهداری ساز بر روی شانه چپ، آنرا بالا کشد. شانه باید در هنگام گرفتن ساز به همان وضعیت افتاده خود در حالت طبیعی بدن باقی ماند.طبیعی است اگر گردن نوازنده بلند باشد، او ناخودآگاه برای با تسلط گرفتن ساز،نیازمند بالا کشیدن شانه و یا خم کردن اضافی گردن خود به سمت پایین است.
البته اتخاذ هر یک از دو مورد فوق توسط نوازنده اشتباه است.
میزان بالا بردن دست چپ:
در حالت کلی، نوازنده باید دست چپ را تا جایی بالا برد که ساز و دسته آن امتدادی افقی با زمین پیدا کند.بهتر است ساز بگونه ای گرفته نشود که دسته و سرپنجه ساز به سمت زمین و یا برعکس آن نشانه گرفته شود. در حالت اول ستون مهرها به کشش بی مورد به سمت پایین می افتندهمچنین در این حالت، به علت خمودگی نوازنده، تنفس او مشکل تر می گردد.در حالت دوم نیز به مهرهای گردن در جهت معکوس فشار وارد می گردد.
انواع ویولن
دو نوع ویولن وجود دارد:
ویولن آکوستیک: همان نوع از ویولن که بسیار مرسوم است و بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد.
ویولن آکوستیک
ویولن الکتریک: این نوع ویولن به یک خروجی الکتریکی صدا مجهز است که اولین بار در سال ۱۹۲۰ توسط استاف اسمیت در موسیقی جاز و بلوز مورد استفاده قرار گرفت. طراحی ظاهری آنها غیر سنتی است و برخی از آنها ممکن است تعداد بیشتری سیم نسبت به آکوستیک داشته باشند.
ویولن الکتریک
سیگنالهای ویولن الکتریک همانند گیتار الکتریک بر اثر پردازشهای الکترونیکی، برای بدست آوردن صدای دلخواه بوجود میآید. در ویولنهای الکتریکی معمولا از پیکاپهای مغناطیسی و یا فیزوالکتریک استفاده میکنند که در پیکاپهای مغناطیسی لازم است رشتههای ویلن از جنس یک عنصرحاوی آهن باشند.
سازندگان ویولن :
از اولین سازندگان ویولن میتوان به گاسپارو برتولتی ایتالیایی نام برد، که در برخی موارد وی را مخترع این ساز میدانند. از شاگردان مشهور گاسپارو برتولتی آندره آماتی بود که او هم بهترین سازنده ویولن در سطح جهان یعنی آنتونیو استرادیواری ایتالیایی را پرورش داد. تا کنون کسی در جهان پیدا نشده که نه تنها بتواند هنر او را تکمیل نماید بلکه قادر نبوده ویولنی بسازد که از حیث زیبایی و صوت بتواند با ویولنهای آنتونیو استرادیواری برابری نماید.]
تاکنون بیش از سه سده از اختراع اولین نمونه ویولن توسط گاسپارو برتولتی میگذرد و در این مدت با وجودی که کشفیات جدیدی در علوم فیزیک و شیمی نمودهاند نه تنها نتوانستهاند در ساختمان ویولن تغییری بدهند بلکه از رموز کار سازندگان قدیم نیز چیزی درک نکردهاند.
اصالت ساز ویولن به کشور ایتالیا بر میگردد
معروفترین نوازندگان غربی ویولن:
آنتونیو ویوالدی
نیکولو پاگانینی
معروفترین نوازندگان ایرانی ویولن:
پرویز یاحقی
همایون خرم
حبیب الله بدیعی
علی تجویدی
علی اصغر بهاری
ابوالحسن صبا
اسدالله ملک
علی محجوبی
رکن الدین مختاری
گردآوری:بخش فرهنگ و هنر بیتوته
