سفری به دنیای تار آذربایجانی: از ساختار تا تاثیرات در فرهنگ

مجموعه: آکادمی هنر

ساختار تار آذربایجانی

هنر و هویت در نغمات تار آذربایجانی: پرتره‌ای از فرهنگ غنی این سرزمین

ساز بی‌نظیر تار آذربایجانی

ساز بی‌نظیر تار آذربایجانی

تار آذربایجانی به عنوان یکی از اعضای مهم موغام (گروه موسیقی سنتی آذربایجانی) نقش بسزایی در شکل‌گیری هویت فرهنگی و هنری مردم آذربایجان دارد. این ساز با ویژگی‌های خاص خود، نه تنها در موسیقی سنتی بلکه در فرهنگ و هویت مردم آذربایجانی نیز نقش مهمی ایفا می‌کند.

ویزگی ها و تأثیرات تار آذربایجانی 

شکل گیری هویت فرهنگی: تار آذربایجانی با ساختار و نوازندگی خاص خود، یکی از نمادهای فرهنگی آذربایجانی است. نقش این ساز در موغام و دیگر اجراهای موسیقی سنتی، به ویژه در مراسم و جشن‌های محلی، به تقویت و تداوم هویت فرهنگی منطقه کمک می‌کند.

ارتباط با تاریخ و تمدن: تار به عنوان یک ساز باستانی و تاریخی، به دوره‌های مختلف تمدن‌های آذربایجانی ارتباط دارد و ارزش تاریخی و فرهنگی بالایی دارد. این ارتباط با گذشته و تاریخ غنی منطقه، نقشی مهم در احیا و حفظ تمدن‌ها و میراث‌های مردم آذربایجان دارد.

پیشروی در موسیقی: تار به عنوان یک ساز پیشرو در موسیقی سنتی آذربایجان شناخته می‌شود. این ساز توانسته است در موسیقی سنتی آذربایجانی نقش بسزایی را ایفا کند و به ایجاد تنوع و غنا در این سبک موسیقی کمک کند.

شناخت فرهنگ آذربایجان توسط جهان بیرون: افزودن هنر ساخت و اجرای تار به فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو، به تشویق شناخت جهانی نسبت به فرهنگ و هنر آذربایجان کمک می‌کند. این اقدام به حفظ و ترویج این جزء ارزشمند از تاریخ و هنر آذربایجان می‌پردازد.

با افزوده شدن هنر ساخت و اجرای تار به فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو، اهمیت و ارزش این ساز به‌ویژه در موسیقی سنتی آذربایجانی و فرهنگ این منطقه به سطح جهانی بیشتر افزایش یافته و تلاش‌های بیشتری در حفظ و ترویج آن انجام می‌شود.

ابداع تار آذربایجانی

ابداع تار آذربایجانی

تار آذربایجانی به عنوان یکی از تارهای معروف خاورمیانه دارای تاریخچه‌ای بسیار جذاب و مهم است. ابداع و تکامل این ساز به نام تار آذربایجانی نشانگر تلاش‌های نوازندگان و موسیقیدانان آذربایجانی در ایجاد یک ساز منحصر به فرد و با ویژگی‌های خاص است.

صادق جان، معروف به میرزا صادق اسداوغلو، در قرن هجدهم میلادی با اعمال تغییرات و تحولات به تار ایرانی، ابداع و اصلاحاتی در ساز ایجاد کرد که منجر به ایجاد تار آذربایجانی شد. او  نوازنده و موسیقی‌دانی برجسته از شهر شوشی بود و تغییراتی در ساختار، فرم و تعداد سیم‌های تار ایجاد کرد. این تغییرات منجر به ابداع تار جدیدی شد که به نام تار آذربایجانی شناخته می‌شود.

تار آذربایجانی به عنوان یکی از نمادهای فرهنگی آذربایجان و هنر موسیقی این منطقه، نقش مهمی در شکل‌گیری هویت فرهنگی آذربایجانی‌ها ایفا می‌کند. این ساز با نوازندگی و اجراهای مختلف، تنها یا در ترکیب با سایر سازها، در بسیاری از شیوه‌های موسیقی سنتی آذربایجان به کار می‌رود.

تار آذربایجانی نمادی از تلاش‌ها، ابداع و خلاقیت موسیقیدانان و هنرمندان آذربایجانی در حوزه موسیقی و هنر است که به عنوان یکی از پرافتخارترین سازهای این منطقه شناخته می‌شود.

گروه موسیقی تار آذربایجانی

تاریخچه تار آذربایجانی

تار قفقازی یا تار آذربایجانی یک نوع ساز موسیقی است که از تار ایرانی اصلی به شکل کمی متفاوت تبارگرفته شده و به ویژه در مناطق قفقاز و آذربایجان کاربرد دارد. تار قفقازی از تار ایرانی در حدود سال 1870 توسط صادق جان ساخته شد و دارای ویژگی‌های خاص خود است.

تار آذربایجانی

 

 ویژگی‌های تار قفقازی یا تار آذربایجانی 

رشته‌ها: در تار قفقازی، تعداد رشته‌ها بیشتر است و به عبارت دیگر، تار قفقازی بیشتر از تار ایرانی دارای رشته‌هایی است. همچنین، یک سیم بم اضافی نیز در کناره قرار دارد که به تنظیم صدای ساز کمک می‌کند.

مهره‌های برجسته: تار قفقازی دارای یک مهره برجسته است که روی یک مهره کمرنگ قرار می‌گیرد. این ویژگی نقطه تفاوت دیگری با تار ایرانی تشکیل می‌دهد.

سیم‌های رزونانس دوتایی: معمولاً تار قفقازی دارای دو سیم رزونانس دوتایی است که از طریق مهره‌های فلزی کوچک در نیمه گردن قرار دارند. این سیم‌ها به نگهدارنده‌های سیم و لبه بدنه ثابت می‌شوند.

شیوه نواختن: تار قفقازی به صورت افقی روی سینه بازیکن قرار می‌گیرد و نواختن با کشیدن سیم‌ها با استفاده از ساقه بین شست و سبابه دست چپ آغاز می‌شود.

تار قفقازی به عنوان بخشی از موغام (گروه موسیقی سنتی آذربایجانی) استفاده می‌شود و در موسیقی موغام نقش مهمی دارد. این ساز به تدریج با تغییرات در ساختار و فرم، بهبود یافته و در موسیقی معاصر همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ویژگی‌های ظاهری تار آذربایجانی

ویژگی‌های ظاهری و ساختاری تار آذربایجانی  

کاسهٔ طنینی: کاسهٔ طنینی تار آذربایجانی دارای دو قسمت، یک کاسهٔ بزرگ و یک کاسهٔ کوچک (نقاره) است. این کاسه یکپارچه است و در مقایسه با تار فارسی، کوچکتر و کم‌حجم‌تر است. پشت کاسهٔ طنینی تار آذربایجانی نسبتاً صاف و تخت است که به نوازنده امکان قرار دادن آن روی سینهٔ خود راحت‌تر می‌دهد.

دهانهٔ کاسه: دهانهٔ کاسهٔ طنینی تار آذربایجانی نسبت به تار فارسی بازتر است و پوستی روی آن کشیده می‌شود.

دستهٔ ساز: دستهٔ تار آذربایجانی در زایدهٔ کوتاهی که از نقاره خارج شده، فرو می‌رود. در سر دسته، 22 تا 24 دستان بسته می‌شوند و در انتهای آن سرپنجه (قسمت مشابه یک خاره) واقع شده که محل گوشی‌هاست. در سرپنجه 9 گوشی وجود دارد (6 گوشی بزرگ و 3 گوشی کوچک).

تعداد وترها: تار آذربایجانی 11 وتر دارد، که 6 وتر از آن‌ها وترهای اصلی هستند.

وترهای زنگ: چهار وتر به سیم‌های زنگ (جینگنه) معروف هستند که دو به دو به صورت همصدا کوک می‌شوند و هر دو وتر به یک گوشی متصل اند. بنابراین برای چهار سیم زنگ، 2 گوشی وجود دارد.

وترهای اصلی: 6 وتر اصلی در سه گروه دوتایی با نام‌های سفید، زرد و بم تقسیم می‌شوند.

شیطانک‌ها: تار آذربایجانی 4 شیطانک دارد که شیطانک اصلی در محل اتصال دسته به سرپنجه قرار دارد و دو شیطانک فرعی به محل عبور سیم‌های زنگ و یک شیطانک فرعی به سیم باس متصل می‌شود.

مضراب: مضراب تار آذربایجانی قطعه‌ای از جنس شاخ گاومیش یا مواد مصنوعی است که فاقد موم است.

همچنین تار آذربایجانی بر اساس دیاپازون کوک می‌شود و مبنای کوک در اجراهای مختلف متفاوت است، به عنوان مثال در همراهی با ارکستر سمفونیک، پیانو و سازهای غربی وترهای مضاعف ردیف اول "دو" کوک می‌شوند. این ویژگی‌ها و ساختار تار آذربایجانی نقش مهمی در تفاوت و شناخته شدن این ساز در موسیقی سنتی و فرهنگ آذربایجانی دارند.

سوالات متداول درباره تار آذربایجانی

تار آذربایجانی چیست؟

تار آذربایجانی یک ساز موسیقی ارزشمند و منحصر به فرهنگ آذربایجان است که با ویژگی‌های خاص خود به نمایندگی از هویت و موسیقی این منطقه می‌ایستد.

چه ویژگی‌هایی در ظاهر تار آذربایجانی مشاهده می‌شود؟

 کاسهٔ طنینی تار آذربایجانی دارای دو قسمت کاسهٔ بزرگ و کاسهٔ کوچک است. دستهٔ ساز در زایدهٔ کوتاهی قرار دارد و به سرپنجه ختم می‌شود. تعداد وترهای آن 11 تا اصلی هستند و وترهای زنگ نیز دارای گوشی‌های مخصوص خود هستند.

 چه نقشی در شکل‌گیری هویت فرهنگی آذربایجانی ایفا می‌کند؟

 تار آذربایجانی نقش بسزایی در شکل‌گیری هویت فرهنگی آذربایجانی‌ها دارد. این ساز با تاریخچه‌ای غنی و ویژگی‌های خاص خود، به یک نماد ارزشمند از هنر و هویت این منطقه تبدیل شده است.

 تار آذربایجانی چگونه نواخته می‌شود؟

  نواختن تار آذربایجانی با کشیدن سیم‌ها با استفاده از ساقهٔ مخصوص آغاز می‌شود. این ساز با استفاده از مضرابی که از جنس شاخ گاومیش یا مواد مصنوعی ساخته شده، نیز نواخته می‌شود.

 چگونه تار آذربایجانی به میراث فرهنگی یونسکو اضافه شد؟

  در سال ۲۰۱۲، هنر ساخت و اجرای تار آذربایجانی به فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو افزوده شد، به عنوان نماینده‌ای از ارزش‌های فرهنگی و موسیقی آذربایجان به سطح جهانی شناخته شد.

سخن پایانی مقاله ی تار آذربایجانی

به اتمام مقاله درباره تار آذربایجانی رسیدیم. این ساز گرانبها، با تاریخچه‌ای پرافتخار و ویژگی‌های منحصر به فرهنگ آذربایجان، به عنوان نماینده‌ای ارزشمند از هنر و هویت این سرزمین به‌شمار می‌آید. امیدواریم که این مقاله به افزایش دانش و آگاهی شما از این ساز فرهنگی و موسیقی‌ای که نقش مهمی در تاریخ و شناخت این منطقه داشته، کمک کرده باشد.

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته