پرسش‌های مادران، پاسخ‌های پزشکان

مجموعه: بچه های سالم

نوزاد من وقتی صدایش می‌کنم، هیچ واکنشی نشان نمی‌دهد. چه کار کنم؟

این انتظار شما در نخستین روز‌های تولد نوزادتان زود است. واکنشی که از آن حرف می‌زنید، معمولاً تا وقتی نوزاد به 5 ماهگی نرسیده، اتفاق نمی‌افتد. اما اگر می‌خواهید این روند را تسریع کنید، باید بدانید که تکرار نام او زمانی که با او صحبت می‌کنید، یادگیری اسمش را برایش آسان‌تر می‌کند و بدین ترتیب، زیاد طول نمی‌کشد که نوزاد بتواند بین خودش و اسمش ارتباط برقرار کند و زمانی که صدایش می‌کنید، به سمت شما بر‌گردد.

بچه‌ها از کی صدای پدر و مادرشان را تشخیص می‌دهند؟

نوزادان معمولاً صدای والدین خود را در ماه‌های اولیه زندگی تشخیص می‌دهند اما مشخص نیست که آن‌ها دقیقاً کی می‌توانند عواطف انسانی را درک کنند و تصور درستی از آن داشته باشند. آن‌ها تفاوت لحن‌ها و تون‌‌های صدا را درک می‌کنند و به آن عکس‌العمل نشان می‌دهند. به عنوان مثال، ممکن است نوزادتان چنان‌چه صدای شما یک روز خشن یا گرفته باشد، گریه کند زیرا این لحن برای او ناخوشایند و ناآشنا است. او شاید این تغییر لحن شما را به حساب عصبانیت یا ناراحت بودن شما بگذارد.

نوزادان کی می‌توانند مفهوم درخواست‌هایی مانند «آرام باش» و «گریه نکن» و . . . را متوجه ‌شوند و دستوراتی از این قبیل را اطاعت ‌کنند؟

بیشتر کودکان، درخواست‌های ساده‌ای مانند «آرام باش» یا «یک لحظه صبر کن» را بین سنین 12 تا 15 ماهگی متوجه می‌شوند. اما اطاعت از دستورات شما همچنین ممکن است به شخصیت نوزادتان باز‌گردد. بچه‌هایی که زیاد از ابراز احساساتشان منع می‌شوند، در سنین پایین‌تری درخواست‌های شما را می‌فهمند و آن‌ها را اطاعت می‌کنند. توصیه می‌شود درخواست‌هایتان را ساده و صادقانه مطرح نمایید و تعجب نکنید اگر مجبور شدید آن‌ها را چند بار تکرار کنید.

فرزند من هیچ علاقه‌ای به همبازی شدن با بچه‌های دیگر نشان نمی‌دهد. این غیر طبیعی نیست؟

یرخواران و نو‌پاها نیازی به همبازی شدن با بچه‌های دیگر ندارند. آن‌ها ممکن است به تماشای بازی بچه‌ها علاقمند باشند اما تا دوران کودکی معمولاً در هیچ بازی و فعالیت‌ مستمری، شریک نمی‌شوند. ممکن است نوزاد شما از همبازی شدن با بچه‌های دیگری که در کنارش هستند، لذت ببرد اما هیچ مدرکی در دست نیست که آیا این کار می‌تواند تفاوت آشکاری در رشد او ایجاد ‌کند یا خیر. کودکانی با سنین بالاتر (بین 2 تا 3 سال) معمولاً از همبازی شدن با همسالان خود لذت می‌برند، چراکه بازی‌های گروهی، این شانس را به آن‌ها می‌دهد که مهارت‌های اجتماعی خود را در کنار کودکان دیگر توسعه بدهند. کودکان بین 1 تا 2 سال در بازی‌هایی که به اصطلاح «بازی مجازی» نامیده می‌شوند، بیشتر شرکت می‌کنند. بازی مجازی به این معنا است که کودک در کنار کودکان دیگری بازی می‌کند اما هیچ تبادل و تقابلی با آن‌ها ندارد. بازی واقعی به این معنا است که بچه‌ها با هم فعالیتی را آغاز ‌کنند (مثل خانه‌سازی‌ یا شطرنج) و این بازی‌ها معمولاً تا 2 سالگی اتفاق نمی‌افتد و تا سن 3 سالگی هم نباید انتظار داشته باشید که فرزند شما فهم عمیقی از تقسیم اسباب‌ بازی‌هایش داشته باشد. به عبارت دیگر از آن موقع به بعد، نقش شما بیشتر یک نقش داوری است. با کودکان 2 تا 3 ساله بازی‌های تک‌به‌تک بهتر از بازی‌های گروهی کاربرد دارد. انتظار خود را از خونگرم بودن و معاشرتی بودن نوزاد یا کودکتان اصلاح کنید.

از کی می‌توانیم بفهمیم نوزادمان چپ‌دست می‌شود یا راست‌دست؟

ترجیح نوزادان برای استفاده از دست راست یا چپ در حوالی سنین 6 تا 9 ماهگی آشکار می‌شود اما با این وجود، شما نمی‌توانید چپ‌دست بودن یا راست بودن نوزادتان را تا حوالی سنین 2 تا 3 سالگی دقیقاً تعیین کنید. حتی بعضی از بچه‌ها تا سن پنج شش سالگی هم ممکن است به تناسب از هر دو دستشان استفاده ‌کنند. راست‌دست بودن یا چپ‌دست بودن عمدتاً تحت تأثیر ژنتیک است. اگر والدین کودک، هر دو چپ‌دست باشند، احتمال چپ‌دست شدن فرزندشان 40 تا 45 درصد خواهد شد؛ این در حالی است که به طور طبیعی فقط حدود 10 درصد از افراد، چپ‌دست هستند. اگر کنجکاوید که زودتر بفهمید بالاخره نوزادتان راست‌دست خواهد شد یا چپ‌دست، دقت کنید و ببینید اشیایی که به دست او می‌دهید، او بیشتر با کدام دستش می‌‌گیرد. با این وجود، اگر نوزادتان تا قبل از 8 ماهگی، به طور خاص فقط از یک دست استفاده کرد، بهتر است با پزشکش مشورت کنید، چراکه ترجیح زودهنگام یکی از دو دست، نشان‌دهنده وجود برخی مشکلات رشدی است.

کودک 7 ماهه‌ام هنوز هم در طول شب نمی‌خوابد. من باید چه‌کار کنم؟

کلید حل مسأله، این است که یک برنامه مشخص ترتیب بدهید و مقررات ثابتی برای خواب او تنظیم کنید. مثلاً برای یک کودک 7 ماهه، توصیه می‌شود که روزانه 2 تا 3 بار در یک زمان مشخص چرت بزند و ترجیحاً بین ساعت 7:30 تا 8:30 شب به خواب برود. بچه‌ها مسیر عادی انجام کار‌ها را دوست دارند. شما می‌توانید او را حمام کنید، لباسش را عوض کنید، از او پرستاری کنید، به او شیر بدهید و شب را با داستان خواندن در زمان خواب او خاتمه دهید. یکی دو داستان انتخاب کنید و هر شب همان داستان‌ها را بخوانید یا چند آهنگ را برای خواندن در زمان خواب انتخاب کنید. با انجام همیشگی یک کار و طی یک روند ثابت، می‌توانید در طول شب به کودک بفهمانید که الان زمان خواب است.

برای این‌که به کودک خود آموزش دهید که خودش بخوابد، او را در حالی که بیدار است در تختخوابش قرار دهید و او را کنترل کنید. ظرف مدت چند شب، او می‌تواند کم‌کم در زمان خوابش به خواب برود. تا زمانی که او یاد بگیرد چگونه این کار را انجام دهد با او به شیوه‌ای رفتار کنید که معمولاً هنگام بیدار شدن او در نیمه شب رفتار می‌کنید.

من می‌خواهم قوانین خاصی را به کودکم آموزش بدهم اما نمی‌دانم او از کی می‌تواند این قوانین را یاد بگیرد؟ از چه سنی باید برای انجام این کار اقدام کنم؟

توضیح قوانین هیچ آسیبی به همراه ندارد، حتی برای یک نوزاد کوچک. اما نمی‌توانید انتظار داشته باشید که فرزندتان تا وقتی 2 ساله نشده، قوانین شما را بفهمد یا آن‌ها را اطاعت کند. حتی آن زمان هم او نمی‌تواند علت بسیاری از قوانین شما را درک کند. خونسردی، کلید موفقیت در زمانی است که شما قوانین خودتان را به کودک نوپایتان توضیح می‌دهید. باید از فرزند خودتان انتظار منطقی داشته باشید، وگرنه ناامید می‌شوید. قوانین خود را رسمی و با بیانی غیرشخصی مطرح کنید. به جای این‌که بگویید «تو نباید روی مبل غذا بخوری»، بهتر است که مثلاً بگویید «ما همه‌مان فقط در آشپزخانه یا روی میز، غذا می‌خوریم.» با این شیوه، کودک می‌فهمد که همه نیاز به تبعیت از این قوانین دارند و این قوانین، انتقادهای شخصی نیستند. به خاطر داشته باشید که کودکان در طول روز با موقعیت‌های نا‌آشنایی مواجه می‌شوند و آن‌چه به نظر شما یک قانون بدیهی است، هیچ مفهومی برای آن‌ها ندارد. لازم است که شما قوانین خودتان را بار‌ها توضیح بدهید و اغلب آن‌ها را راهنمایی مجدد کنید.

به عنوان مثال، زمانی که شما برای اولین بار به کودک خودتان اجازه می‌دهید تا از مداد شمعی استفاده کند، او نمی‌داند که مداد شمعی‌ها تنها می‌توانند روی کاغذ خط بکشند. وقتی که شروع به خط کشیدن روی میز صبحانه می‌کند، باید بگویید «ما تنها روی کاغذ خط می‌کشیم» و اگر او به خط کشیدن روی وسایل خانه ادامه داد، باید مداد شمعی‌ها را از دسترس او خارج کنید و به او بگویید سراغ کارهای دیگری برود. درک این قانون ساده توسط فرزند شما به تمرین جدی و جلسات کوتاه‌مدت نقاشی با مداد شمعی نیاز دارد. در اجرای قوانین خودتان محکم باشید و سعی کنید از این‌که بقیه اعضای خانواده هم از این قوانین تبعیت می‌کنند، اطمینان حاصل کنید. دیدن شما در حین انجام کاری که خودتان قبلاً آن را ممنوع عنوان کرده‌اید، کودک را گیج می‌کند و ممکن است او این نتیجه را بگیرد که اجرای این قوانین چندان اهمیتی هم ندارد.