نفرولیتوتومی از راه پوست: راهی سریع برای خلاص شدن از سنگ‌های بزرگ کلیه
- مجموعه: بیماری ها و راه درمان
نفرولیتوتومی از راه پوست، سنگ‌های بزرگ کلیه را خارج می‌کند
خارج کردن سنگ کلیه بدون جراحی باز: نفرولیتوتومی از راه پوست
نفرولیتوتومی از راه پوست چیست؟
نفرولیتوتومی از راه پوست (Percutaneous Nephrolithotomy یا به اختصار PCNL) یک روش جراحی کم‌تهاجمی برای خارج کردن سنگ‌های کلیه است که به دلیل اندازه بزرگ، شکل پیچیده یا عدم پاسخ به درمان‌های دیگر نمی‌توانند به‌طور طبیعی از بدن دفع شوند. این روش با ایجاد یک مسیر کوچک از پوست پشت بدن به داخل کلیه، امکان دسترسی مستقیم به سنگ را فراهم می‌کند و جراح با استفاده از ابزارهای ویژه، سنگ را خرد و خارج می‌کند.
این عمل معمولاً برای سنگ‌هایی که بزرگ‌تر از ۲ سانتی‌متر هستند، سنگ‌های شاخ گوزنی (که چندین شاخه از سیستم جمع‌آوری ادرار کلیه را مسدود کرده‌اند) یا سنگ‌هایی در حالب فوقانی که با روش‌های دیگر قابل درمان نیستند، توصیه می‌شود. PCNL در مقایسه با جراحی باز، درد کمتر، بهبودی سریع‌تر و بستری کوتاه‌تر دارد و به عنوان یکی از مؤثرترین روش‌ها برای سنگ‌های بزرگ شناخته می‌شود.
PCNL با یک سوراخ ۱ سانتی‌متری انجام می‌شود
چه زمانی نفرولیتوتومی انجام می‌شود؟
پزشکان PCNL را زمانی پیشنهاد می‌کنند که:
• سنگ کلیه بزرگ‌تر از ۲ سانتی‌متر باشد.
• سنگ شاخ گوزنی (Staghorn) باشد و بخش زیادی از سیستم ادراری کلیه را درگیر کرده باشد.
• سنگ در حالب (لوله اتصال کلیه به مثانه) گیر کرده و با روش‌های دیگر قابل جابه‌جایی نباشد.
• درمان‌های غیرجراحی مانند لیتوترپسی موج شوک (ESWL) یا یورتروسکوپی ناموفق بوده یا امکان‌پذیر نباشند.
• این روش به ویژه در مواردی که بیمار درد شدید، عفونت مکرر ادراری، انسداد ادرار یا خطر آسیب دائمی به کلیه دارد، ضروری است.
آمادگی قبل از عمل
قبل از انجام PCNL، بیمار باید مراحل زیر را طی کند:
آزمایش‌های پیش‌جراحی:
• آزمایش خون و ادرار برای بررسی عفونت، کم‌خونی یا مشکلات انعقادی.
• سی‌تی اسکن، سونوگرافی یا رادیوگرافی برای تعیین دقیق محل، اندازه و شکل سنگ.
مشاوره دارویی:
• بیمار باید تمام داروها، مکمل‌ها و ویتامین‌های مصرفی را به پزشک اطلاع دهد.
• داروهای رقیق‌کننده خون (مانند آسپیرین، وارفارین) معمولاً چند روز قبل قطع می‌شوند.
• ممکن است آنتی‌بیوتیک پروفیلاکتیک برای پیشگیری از عفونت تجویز شود.
ناشتا بودن:
• از نیمه‌شب قبل از عمل، خوردن و آشامیدن ممنوع است (به جز داروهایی که با جرعه آب مجاز هستند).
PCNL در بارداری فقط اورژانسی انجام می‌شود
نحوه انجام عمل (گام به گام)
PCNL معمولاً در بیمارستان و تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و ۲ تا ۴ ساعت طول می‌کشد. مراحل اصلی عبارتند از:
• وضعیت بیمار: بیمار به شکم (دمر) دراز می‌کشد تا دسترسی به پشت و کلیه‌ها آسان باشد (گاهی در وضعیت خوابیده اصلاح‌شده).
• ایجاد مسیر دسترسی: با کمک تصویربرداری زنده (فلوروسکوپی، سونوگرافی یا سی‌تی)، سوزن ویژه‌ای از پوست پشت به داخل کالیس کلیه (حفره جمع‌آوری ادرار) وارد می‌شود.
یک سیم راهنما از سوزن عبور داده شده و مسیر با دیلاتورهای تدریجی گسترش می‌یابد تا یک لوله محافظ (sheath) حدود ۱ سانتی‌متر قطر داشته باشد.
• ورود ابزارها: نفروسکوپ (دوربین کوچک با منبع نور) از طریق لوله وارد کلیه می‌شود.
جراح سنگ را مشاهده کرده و با ابزارهایی مانند لیزر هولمیوم، لیتوترپتر پنوماتیک یا اولتراسونیک آن را به قطعات کوچک‌تر خرد می‌کند.
• خارج کردن سنگ: قطعات خردشده با گریپر یا مکش از بدن خارج می‌شوند.
سنگ‌ها برای آنالیز شیمیایی به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند تا نوع سنگ (کلسیمی، اسید اوریکی، استرویتی و غیره) مشخص شود.
• قرار دادن لوله‌های تخلیه: اغلب یک لوله نفروستومی در مسیر باقی می‌ماند تا ادرار و خونابه تخلیه شود. گاهی استنت حالب (DJ stent) برای جلوگیری از انسداد حالب قرار داده می‌شود.
• بستن برش: برش کوچک پوست با یک یا دو بخیه بسته شده و با پانسمان پوشانده می‌شود.
• پس از عمل: بهبودی و مراقبت‌ها
• بستری: معمولاً ۱ تا ۲ روز در بیمارستان بمانید.
• لوله نفروستومی: اگر قرار داده شده باشد، چند روز تا یک هفته بعد با بی‌حسی موضعی خارج می‌شود.
• استنت حالب: ممکن است ۱ تا ۴ هفته بماند و با سیستوسکوپی خارج شود.
• خون در ادرار: تا ۱–۲ هفته طبیعی است، اما خون غلیظ یا لخته‌های بزرگ نیاز به بررسی فوری دارد.
• درد: معمولاً متوسط است و با داروهای مسکن کنترل می‌شود. درد استنت گاهی آزاردهنده‌تر است.
فعالیت:
• تا ۲ هفته از بلند کردن اجسام سنگین‌تر از ۴ کیلوگرم خودداری کنید.
• بازگشت به کار سبک: پس از ۱ هفته.
• کارهای سنگین: پس از ۲ تا ۴ هفته.
خطرات و عوارض احتمالی نفرولیتوتومی
هرچند PCNL روشی ایمن است، اما مانند هر جراحی خطراتی دارد:
• خونریزی: شایع‌ترین عارضه؛ معمولاً خفیف، اما در موارد نادر نیاز به تزریق خون یا آمبولیزاسیون عروق دارد.
• عفونت: تب، لرز یا ترشح چرکی نیاز به درمان آنتی‌بیوتیکی دارد.
• آسیب به احشا: بسیار نادر، اما ممکن است روده، کبد یا طحال آسیب ببیند.
• خارج نشدن کامل سنگ: ممکن است نیاز به عمل دوم یا روش مکمل باشد.
• لخته خون یا هماتوم: تجمع خون در اطراف کلیه.
• سپسیس: عفونت شدید خونی که اورژانسی است.
لوله نفروستومی ۱ تا ۳ روز بعد برداشته می‌شود
نرخ موفقیت و پیگیری
• نرخ موفقیت: ۷۵ تا ۹۸ درصد (بسته به اندازه، محل و تجربه جراح).
• پیگیری: ویزیت ۴ تا ۶ هفته پس از عمل.
• تصویربرداری (سونوگرافی، رادیوگرافی یا سی‌تی) برای اطمینان از پاکسازی کامل سنگ و عملکرد طبیعی کلیه.
• آزمایش خون برای بررسی عملکرد کلیه و متابولیسم سنگ‌ساز.
پیشگیری از سنگ‌های آینده
پس از آنالیز سنگ، پزشک ممکن است توصیه کند:
• افزایش مصرف مایعات (حداقل ۲.۵–۳ لیتر آب در روز).
• رژیم غذایی کم‌نمک، کم‌پروتئین حیوانی (در سنگ‌های کلسیمی).
• داروهای پیشگیری مانند آلوپورینول (برای سنگ اسید اوریک) یا تیازیدها (برای سنگ‌های کلسیمی).
• کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند پرکاری پاراتیروئید یا نقرس.
سنگ‌های شاخ گوزنی با PCNL درمان می‌شوند
سوالات متداول
1. PCNL مخفف چیه؟
Percutaneous Nephrolithotomy — نفرولیتوتومی از راه پوست.
2. نفرولیتوتومی از راه پوست چه فرقی با لیتوتریپسی (سنگ‌شکن) دارد؟
لیتوتریپسی سنگ رو با موج شوک از بیرون خرد می‌کنه (بدون برش)، اما PCNL سنگ رو مستقیم از داخل کلیه با ابزار خارج می‌کنه. PCNL برای سنگ‌های بزرگ‌تر مناسبه.
3. آیا PCNL جراحی باز حساب می‌شه؟
خیر. کم‌تهاجمیه. فقط یک برش ۱ سانتی‌متری داره و بهبودی سریع‌تری نسبت به جراحی باز داره.
4. آیا PCNL برای همه سنگ‌ها مناسب است؟
خیر. فقط برای سنگ‌های بزرگ‌تر از ۲ سانتی‌متر، شاخ گوزنی یا سنگ‌هایی که با روش‌های دیگر دفع نمی‌شوند.
5. عمل چند ساعت طول می‌کشد؟
۲ تا ۴ ساعت (بسته به تعداد و اندازه سنگ).
6. لوله نفروستومی چیست؟
لوله‌ای که از پشت به کلیه وصل می‌شه تا ادرار و خونابه خارج بشه. معمولاً ۱–۳ روز بعد برداشته می‌شود.
نتیجه‌گیری
نفرولیتوتومی از راه پوست یک روش مؤثر، ایمن و کم‌تهاجمی برای درمان سنگ‌های بزرگ و پیچیده کلیه است که امکان بازگشت سریع به زندگی روزمره را فراهم می‌کند. با پیشرفت ابزارها و تصویربرداری، این عمل امروزه با دقت بالا و عوارض کم انجام می‌شود. اگر سنگ کلیه دارید و درمان‌های ساده جواب نداده، با یک متخصص اورولوژی مشورت کنید تا ببینید آیا PCNL برای شما مناسب است یا خیر.
گردآوری:بخش سلامت بیتوته
