سندرم پلی‌کیستیک و عادات غذایی
- مجموعه: تغذیه سالم
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مشکلی است که بسیاری از خانم‌ها در سنین مختلف از آن رنج می‌برند. در واقع یک وضعیت نامتعادل هورمونی در مغز و تخمدان‌ها است (هیپوفیز در مغز با ساخت هورمون های LH, FSH به تخمدان‌ها دستور ساخت استروژن و پروژسترون و کمی تستسترون را می‌دهد که به طور کلی دوره قاعدگی در این روند برنامه‌ریزی و اجرا می‌شود) که معمولاً با قاعدگی نامنظم، رشد نامعمول مو در قسمت‌هایی از بدن و یا ریزش مو، اضافه وزن و چاقی شکمی، افزایش سطح انسولین، افزایش سطح تستسترون، قسمت‌های تیره پوست در گردن، بازوها و سایر قسمت‌های بدن، آکنه و ناباروری همراه است.
حدود 50 درصد از خانم‌هایی که به این سندرم دچار هستند، دارای اضافه وزن و یا چاقی هستند. بهبود برنامه غذایی و رعایت برنامه‌های ورزشی با تغییر شیوه زندگی ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مرتبط با سندرم پلی‌کیستیک تخمدان مانند دیابت، بیماری‌های قلبی و سرطان‌های جداره رحم را کاهش دهد.
از آن‌جایی که در افراد دچار این سندرم، خطر میزان ابتلا به بیماری‌های قلب و عروق، افزایش تری‌گلیسیرید، فشارخون، کلسترول LDL و کاهش HDL بیشتر است؛ لذا بهتر است برنامه غذایی‌اشان سرشار از سبزی‌ها و میوه‌ها، غلات کامل، حبوبات و کمی آجیل و دانه‌ها باشد
خانم‌هایی که به سندرم پلی‌کیستیک تخمدان مبتلا هستند، ملاحظات تغذیه‌ای یکسانی داشته و یک راهنمای تغذیه‌ای خاص می‌تواند به آن‌ها بسیار کمک کند. متعادل سازی شیوه زندگی از طریق رعایت اصول تغذیه‌ای، کمک مهم و موثری در درمان تخمدان پلی‌کیستیک می‌تواند داشته باشد. بهبود و تصحیح عادات تغذیه‌ای در کاهش وزن، تقویت بارداری، پیشگیری از دیابت و ارتقاء سلامت تخمدان‌ها نتیجه بخش است.
نکات مهم تغذیه‌ای در سندرم پلی‌کیستیک تخمدان‌ها
* کاهش وزن 5 تا 10 درصدی در صورت اضافه وزن یا چاقی در طی 3 ماه.
* کاهش کالری دریافتی در صورت نیاز به کاهش وزن.
* دقت در خوردن غلات کامل.
* افزایش تعداد وعده‌ها در روز و کم کردن مقدار در هر وعده.
* کم مصرف کردن نمک.
*مصرف ادویه‌جات به شرط عدم داشتن حساسیت و طعم دهنده‌های طبیعی مانند آب‌لیمو، آب‌غوره بدون نمک، سرکه.
* مصرف کمتر قندهای ساده :
اثر قندهای ساده در این بیماران کاملاً شناخته شده است. قندها نه تنها باعث افزایش سطح انسولین می‌شوند بلکه با فشار خون بالا، افزایش کلسترول، افزایش استرس اکسیداتیو و التهاب، رابطه مستقیمی دارد.
به طور معمول در فرهنگ غذایی ما شکر سفید، قند، انواع شیرینی‌های خشک و تازه، انواع آب‌نبات‌های سنتی و سنتتیک، عسل و کلیه مواد غذایی که در تهیه آن‌ها مواد شیرین کننده به‌کار رفته مانند انواع دسرها و بستنی‌ها، نوشابه‌ها و آب‌میوه‌های صنعتی، کمپوت‌های خانگی و صنعتی، مرباها و یک‌سری غذاهای سنتی مانند شیر برنج و شله‌زرد و حلوا از منابع عمده‌ی قندهای در دسترس ما هستند. خانم‌های دچار این سندرم باید در برابر خوردن این مواد محتاطانه عمل کنند.
* برنامه غذایی مملو از منابع گیاهی :
از آن‌جایی که در افراد دچار این سندرم، خطر میزان ابتلا به بیماری‌های قلب و عروق، افزایش تری‌گلیسیرید، فشارخون، کلسترول LDL و کاهش HDL بیشتر است؛ لذا بهتر است برنامه غذایی‌اشان سرشار از سبزی‌ها و میوه‌ها، غلات کامل، حبوبات و کمی آجیل و دانه‌ها باشد. این نوع برنامه غذایی سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی و فیبر است که همین فیبر غذایی خود کاهش دهنده چربی، فشار خون و انسولین است. مصرف روزانه 25 تا 35 گرم فیبر در این افراد بسیار توصیه می‌شود.
* مصرف فراوان سبزیجاتی مانند بروکلی، کاهو، خیار، جعفری، تربچه، اسفناج، شلغم.
اثر قندهای ساده در این بیماران کاملاً شناخته شده است. قندها نه تنها
باعث افزایش سطح انسولین می‌شوند بلکه با فشار خون بالا، افزایش
کلسترول، افزایش استرس اکسیداتیو و التهاب، رابطه مستقیمی دارد
* محدودیت منابع حیوانی و چربی‌ها:
تا میزان کمتری چربی اشباع و کلسترول در دسترس بدن قرار گیرد. این مواد کالری بیشتر داشته و از طرفی قدرت سیرکنندگی کمتری نیز دارند. سعی شود از منابع گوشت سفید بیشتر از گوشت قرمز استفاده شود. سایر منابع تأمین کننده پروتئین غیر از انواع گوشت‌ها، تخم مرغ، حبوبات، آجیل و ماهی است.
* مصرف منابع سرشار از اسیدهای چرب امگا 3:
این اسید چرب کاهش دهنده کلسترول و تری‌گلیسیرید است. منابع آن به طور عمده بادام، گردو، دانه بذر کتان، زرده تخم مرغ (تا 3 عدد در هفته)، روغن کانولا یا کلزا و ماهی هستند. با دریافت این اسید چرب و اثرات آن در این افراد، از بروز بسیاری از پیامدهای سندرم تخمدان پلی‌کیستیک جلوگیری می‌شود.
* خوردن منابع سرشار از فیتوسترول‌ها به‌جای غذاهای سرشار از چربی‌های اشباع :
فیتوسترول‌ها ترکیبات گیاهی هستند که در خانم‌های دچار این سندرم، پایین آورنده‌ی کلسترول می‌باشند. منابع آن نان، محصولات لبنی کم چرب و مولتی ویتامین‌ها هستند.
* انجام فعالیت‌های ورزشی روزانه :
تمرینات ورزشی روزانه و مرتب، بهبود سطح کلسترول، فشارخون، انسولین و حتی روحیه و تصور بدنی را به دنبال دارد. در صورت احتمال یا بروز دیابت، با تمرینات ورزشی منظم، به عدم بروز یا کنترل آن بسیار کمک می‌کنیم.
* مصرف سویا و سایر حبوبات :
قرار دادن سویا در برنامه غذایی خالی از لطف نیست. به نظر می‌رسد سویا در برنامه غذایی باعث بهبود میزان کلسترول و کاهش خطر بیماری‌های قلب و عروق می‌شود. علاوه بر سویا، سایر حبوبات مانند انواع لوبیا، عدس، نخود باید مصرف شود. با مصرف حبوبات، هم میزان فیبر لازم تأمین می‌شود وهم پروتئین مورد نیاز بدن در ترکیب با سایر مواد غذایی در اختیار بدن قرار می‌گیرد.
* مصرف مکمل ویتامین‌های محلول در آب و آنتی اکسیدان‌ها پیشنهاد می‌شود.
بهتر است در این مورد با پزشک و کارشناس تغذیه حتماً مشورت کنید. مصرف کافی منابع ویتامین د و یا مکمل آن در این افراد مهم است.
کلسیم در روند طبیعی هورمونی نقش دارد و مصرف آن در افرادی که از عوارض سندرم پلی‌کیستیک رنج می‌برند، پیشنهاد می‌شود.
راحله باباپور
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
مطالب مرتبط:
