هجوم عراقی‌ها به مرز شلمچه برای خرید مواد غذایی ارزان قیمت ایران
- مجموعه: اخبار سیاست خارجی
- تاریخ انتشار : دوشنبه, 22 فروردين 1401 17:30
شعارسال نوشت: برای دومین‌بار در چند سال اخیر، عراقی‌ها برای خرید مواد غذایی از ایران به مرز‌های جنوبی ایران هجوم آوردند. صد‌ها عراقی با تجمع در گذرگاه مرزی شلمچه خواستار بازگشایی این گذرگاه و ورود مواد غذایی و کالا به عراق شدند. پس از کمبود برخی مواد غذایی و افزایش قیمت آن در بازار‌های محلی عراق، تظاهرات‌کنندگان در گذرگاه مرزی شلمچه تجمع کردند. این اتفاق، اما با دلیل دیگری حدود سه سال قبل هم رخ داده بود. اواسط سال ۱۳۹۷ در پی کاهش جدی ارزش پول ملی در مقابل دینار عراق، عراقی‌ها برای خرید اقلام خوراکی و کالا‌های اساسی به شهر‌های مرزی ایران هجوم آورده بودند.
ورود خودجوش پارلمان عراق برای بازگشایی مرز شملچه
پیش‌تر جمعی از نمایندگان استان‌های جنوبی عراق در پارلمان، مهلت سه روزه (تا شنبه) برای دولت به منظور گشایش مجدد گذرگاه شلمچه به روی واردات مواد غذایی تعیین کرده و اعلام کرده بودند در غیر این صورت، نمایندگان خود راسا اقدام به گشایش گذرگاه شلمچه به روی ورود کالا‌ها و مواد غذایی می‌کنند و همه تبعات قانونی این اقدام خود را نیز بر عهده می‌گیرند.» پس از آن، سازمان گذرگاه‌های مرزی عراق، بسته بودن گذرگاه مرزی شلمچه را تکذیب و اعلام کرده بود که تأخیر در ورود کالا به دلیل عدم دریافت مجوز‌های لازم از سوی واردکنندگان موجب اختلال در این مرز شده است.
گرانی عجیب کالا‌ها در عراق
برخی گزارش‌ها می‌گوید با وجود ممانعت از واردات عمده کالا‌های اساسی از شلمچه، اما همین کالا‌ها از طریق گذرگاه‌های مرزی واقع در اقلیم کردستان عراق به روال طبیعی، عبور می‌کنند و سپس با کامیون‌ها به استان‌های جنوب و مرکز عراق حمل می‌شوند و با قیمت‌های گران‌تر به فروش می‌رسند، امری که باعث افزایش کم‌سابقه قیمت مواد غذایی در این مناطق در ماه رمضان امسال شده است.
برخی از فعالان اجتماعی استان بصره، در دو روز گذشته با تصویربرداری مستقیم از مرز شلمچه، مدعی بسته بودن مرز شلمچه نبودند بلکه اعتراض آن‌ها بر ممنوعیت ورود کالا‌های اساسی از این مرز و اجازه ورود همین کالا‌ها از مرز‌های واقع در اقلیم کردستان عراق است.
یکی از همین فعالان اجتماعی به نام «ابوعلی» در ویدئو‌هایی که اخیرا از مرز شلمچه گرفته و در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده، گفته بود: «فقط کیوی، لیمو و پیاز، اجازه ورود از مرز شلمچه دارند، اما واردات مواد غذایی مانند سیب‌زمینی، بادمجان، هویج و غیره، ممنوع است. آیا با کیوی می‌توان غذا پخت؟»
یک منبع امنیتی به میدل‌ایست گفته چند ساعت پس از تجمع معترضان، ورود محموله‌های مواد غذایی به عراق از طریق این گذرگاه مرزی آغاز شده است.
افزایش قیمت مواد غذایی در بازار‌های محلی عراق
جهانبخش سنجابی شیرازی، دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق درباره آنچه اکنون در عراق در حال رخ دادن است، می‌گوید: «باتوجه به افزایش قیمت مواد غذایی در بازار‌های محلی عراق، دولت عراق از اواخر اسفندماه و دولت کردستان عراق نیز از چند روز قبل، تعرفه گمرکی ورود مواد غذایی به عراق را به مرز صفر نزدیک کردند. از طرفی گمرکات عراق به دنبال استراتژی تخصصی کردن مرزها، اجازه ورود مواد غذایی به عراق از مرز شلمچه را صادر نمی‌کرد که نمایندگان استان‌های جنوبی عراق به دنبال آن بودند که این مانع را بردارند. اول بیانیه صادر کردند و بعد هم از مردم خواستند که در حمایت از این بیانیه، اعتراض کنند که زمینه بازگشایی مرز شلمچه و صادرات مواد غذایی از این مرز نیز فراهم شود. طبق آخرین اطلاعات، اداره کل گمرکات عراق که وابسته به وزارت برنامه‌ریزی این کشور است، قرار است این گشایش را اعلام کرده تا از طریق مرز شلمچه نیز امکان صادرات مواد غذایی برای تجار و صادرکنندگان ایران هم فراهم شود.»
حذف تعرفه واردات کالا‌های اساسی به عراق
سنجابی در ادامه می‌افزاید: «این درحالی است که عراق تعرفه حدود ۲۱۰ قلم کالا را هم صفر کرده و ممنوعیت واردات چهار قلم مواد غذایی که تاکنون ممنوعیت سفت و سختی داشت را نیز برداشته است که امکان خوبی برای صادرات آن‌ها فراهم کرده است. البته بسیاری از این اقلام با ارز ترجیحی تهیه می‌شد که اکنون با حذف ارز ترجیحی جلوی رانت صادراتی آن‌ها گرفته می‌شود و امکان جهش صادراتی را در تجارت ایران مهیا کرده است.»
با این حال او هشدار می‌دهد: «این موقعیت البته همانند لبه تیغ است و فرصت یا تهدید بودن آن بستگی به عملکرد ایران دارد، زیرا باز شدن همه مرزها به همراه حذف تعرفه وارداتی، می‌تواند زمینه قاچاق یا گرانی اقلام غذایی را در صورت رشد خارج از قاعده صادرات به همراه بیاورد.»
لغو ممنوعیت واردات چهار قلم مواد غذایی به عراق
در عین حال او خبر می‌دهد که ممنوعیت واردات چهار قلم کالای اساسی نیز حذف شده و می‌گوید: «واردات سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی، خیار و بادمجان به عراق به دلیل آن ممنوع بود که در عراق تولید فصلی این اقلام صورت می‌گرفت، اما اکنون به دلیل خشکسالی و کم‌آبی و کاهش تولید محصولات کشاورزی، این ممنوعیت برداشته شده است.»
صادرات به عراق؛ فرصت یا تهدید؟
گرانی اقلام خوراکی در عراق که در پی افزایش قیمت جهانی مواد غذایی به‌واسطه جنگ روسیه و اوکراین به وجود آمده به نظر می‌رسد در یک قدمی ایران قرار دارد. هرچند که با لغو ممنوعیت چهار کالای اساسی و همچنین لغو تعرفه ۲۱۰ کالا به عراق، فرصت جهش صادراتی برای تجار ایرانی فراهم می‌شود، اما اگر این اقدام با ضوابطی دنبال نشود، می‌تواند در نهایت منجر به کمبود مواد غذایی در استان‌های جنوبی و افزایش قیمت کالا‌های اساسی در این شهر‌ها شود و احتمال شیوع آن به شهر‌های دیگر نیز وجود دارد. با این همه، منع صادرات این اقلام نیز به دلیل گستردگی مرز‌های خاکی ایران با عراق منطقی به نظر نمی‌رسد، زیرا تنها به گسترش قاچاق مواد غذایی دامن می‌زند؛ بنابراین سیاست‌گذار باید هشیارانه در این رابطه عمل کند، زیرا ایران اکنون با مشکل کم‌آبی جدی روبروست و صادرات بیش از حد محصولات کشاورزی که به تعبیری صادرات آب مجازی محسوب می‌شود، می‌تواند در کنار نبود سیستم افزایش بهره‌وری در کشاورزی، تنها توهم تراز مثبت تجاری را برای ایران به دنبال آورده، اما در نهایت به زیان کشور تمام شود.
