زندگی نامه ابان لاحقی شاعر و مبارز جنبش شعوبیه

مجموعه: هنر و هنرمند

ابان لاحقی شاعر

زندگینامه ابان لاحقی شاعر و مترجم

زندگی نامه ابان لاحقی

ابان بن عبدالحمید بن لاحق بن عُفیر رقاشی، معروف به ابان لاحقی شاعر و مترجم ایرانی و اهل بصره بود که به زبان های فارسی پهلوی و عربی تسلط کامل داشت. طبق صفحه ۲۰۲، جلد اول کتاب طبقات الشعراء (نوشته ابن المعتز) پس از مدحی در توصیف جعفر برمکی (از خاندان برامکه) آنها مسئولیت تقسیم اموال در بین شاعران را به لاحقی واگذار کردند. 

تاریخ نویسان لاحقی را شاعری مشهور میان خاندان برامکه توصیف کرده اند که با مهاجرت به بغداد توانست در این خاندان مقامی بدست آورد. او در حفظ شعر و ادبیات ایران تاثیر گذار بوده است و تلاش هایی که برای بازگردانی فرهنگ های اصیل کرده شامل ترجمه آثار بسیاری در موضوعات مختلف از فارسی پهلوی به عربی (زبان رایج آن زمان در ایران) می شود. این تلاش ها را می توان به عنوان پیش نیاز بازگردانی فرهنگ از یاد رفته ایرانیان دانست.

لاحقی شاعری تاثیرگذار در سده های اول اسلام در ایران

از جمله مهم ترین اقدامات او می توان به ترجمه کلیله و دمنه از فارسی و تنظیم آن به عربی اشاره کرد که با سفارش یحی بن خالد انجام شده است. جالب است بدانید شمس الدين الذهبی در کتاب تاريخ الاسلام (جلد سیزدهم، ص ۸۶) بیان کرده است هنگامی که یحی بن خالت بدین منظور ده هزار دینار به ابان لاحقی داد، وی نصف این مبلغ را به نیازمندان بخشید. 

او پیرو نهضت شعوبیه، بزرگترین جنبش ایرانیان پس از تسلط اعراب بر ایران بود. آنها برای رهایی از بند بنی امیه و جلوگیری از نابودی هویت و فرهنگ ملی بر علیه خلیفه های مسلمان ایستاده و به حکومت اعراب و خلفای مسلمان اموی پایان دادند.

به غیر از این اطلاعات پراکنده اطلاعات زیادی از سرگذشت و زندگی نامه لاحقی در دسترس نیست. نیاکان او ایرانی و ساکن فسا بوده اند اما از دوران کودکی خودش چیزی معلوم نسیت؛ اما گمان می رود در بصره زاده شده و شعر، ادب، فقه و منطق را در آنجا یاد گرفته باشد. علاوه بر این دوران پایانی زندگی اش نیز مبهم است و مشخص نیست در فاصله سرنگونی برامکه در ۱۷۸ قمری تا سال ۲۰۰ قمری (تاریخ فوت) دقیقا در کجا سکونت داشته یا چه می کرده است.

دین و مذهب ابان لاحقی

در رابطه با دین و مذهب این شاعر و مبارز ایرانی همچون دیگر ایرانی های عرب زبانی که در جریان ادبی و فرهنگی یا سیاسی اولین قرن های اسلام نقش داشته اند، قضاوت های چند گانه ای انجام شده است. در آن زمان افرادی که فرهنگ و آئین ایران پیش از اسلام را ترویج کرده یا درباره آن می نوشتند با اتهامات زیادی روبرو می شدند؛ به همین ترتیب می توان در مناظرات، مشاجره ها و منابعی دید که اشخاصی همچون أبوعبيـده لاحقی را یهودی معرفی کرده اند اما أبوزید انصاری از این تهمت خشمگین شده و ذکر می کند «ابان زمانی همسایه من بوده است و حتی برای یک شب هم قران خواندن را ترک نمی کرد»

شعری که ابان لاحقی را کافر خطاب می کند

آثار ابان لاحقی

این هنرمند ایرانی تلاش های زیادی برای ترجمه آثار قبل از اسلام و یادآوری فرهنگ ایرانیان کرده است. او اولین کسی بود که کلیله و دمنه (یکی از ارزشمند ترین و قدیمی ترین کتاب های تاریخ که از زمان ساسانیان به زبان فارسی وجود داشت) را با دقت زیادی به عربی ترجمه کرد. از این اثر تنها چند بیتی که در مصر چاپ شده است باقی مانده است. بر اساس برخی منابع این ترجمه در چهار هزار بیت و در منابعی دیگر چهارده هزار بیت انجام شده است.

همچنین آثار دیگری نیز در لیست کتاب های ترجمه و تالیف شده لاحقی به چشم می خورد که از جمله آن می توان به بوداسف و بلوهر، اردشیر، سیره انوشیروان، رسائل، حلم الهند، کتاب سندباد، کتاب مزدک، الصیام و الاعتکاف و قصیدة ذات الحلل اشاره کرد. اگرچه از این کتاب ها نیز چیز زیادی باقی نمانده است.

گردآوری:بخش علمی بیتوته