قالی انسی؛ معروف ترین و پرکاربردترین دستباف های مردم ترکمن

مجموعه: فرش و گلیم

قالی طوایف ترکمنستان

قالی انسی دستباف مردم ترکمن

هدف از نگارش این محتوا آشنایی شما با قالی انسی که یکی از برجسته ترین و معروف ترین قالی های طوایف ترکمن است می باشد.

البته کاربرد قالی انسی در ورودی چادرهای ترکمن ها بود. اقوام ترکمن، در ورودی چادرهای خود را با انسی می پوشانیدند که هم پوششی زیبا و خوش آب و رنگ بود و هم آن ها را از سرمای سخت حفظ می کرد و فضای داخل چادر را گرم نگه می داشت. 

از آنجایی که سکونتگاه اقوام ترکمن در دشت های وسیع آسیای مرکزی بود و همیشه زمستان های سرد و طاقت فرسایی داشتند برای گرم نگه داشتن چادر خود از قالی انسی استفاده می کردند.

ویژگی های قالی انسی 

ویژگی های قالی انسی

یکی از مهم ترین ویژگی های این قالی، نقش و نگارهای متنوع و شگفت انگیز آن است که بدون شک چشم هر بیننده ای را محو خود می سازد. عموما در بخش های انتهایی این قالی، بافنده، نقوشی را می بافد که نشان از فانی بودن دنیا، خاک و کره ی زمین دارد.

طرح و نقش های بالای انسی نیز عموما طرح و نقش هایی از گنبدهای بهشتی و حاشیه هایی که نشانه ی رود است می باشد. این رودها به انتهای انسی می رسند که نشان می دهد خاک و زمین را آبیاری می کنند. نقش هایی که در این قالی مورد استفاده قرار می گیرد نقش های اصیل ترکمنی هستند. 

برای بافت این قالی ها عموما از ابریشم و پشم استفاده می شود که طبیعتا انسی هایی که با ابریشم بافته می شوند ظریف تر و جلوه ی بیشتری دارند. از دیگر ویژگی های این قالی می توان به رنگ زمینه ی آن اشاره کرد که عموما سفید و قرمز می باشد. بافنده با استفاده از رنگ سرمه ای در متن فرش شروع به طراحی نقوش می کند و در نهایت با استفاده از این سه رنگ در حاشیه ی فرش، طرح های زیبا و شگفت انگیزی خلق می کند که مورد پسند تمام سلیقه ها است.

عکس قالی انسی

طرح قالی انسی

عموما طرح هایی که در این قالی بافته می شود طرح جانورانی همچون انسان، اژدها، سگ و برخی جانوران و گیاهان دیگر می باشد. هدف از به کار بردن این نقش و نگارها در حاشیه و متن انسی ها، یادآوری حرکت ثابت جهان می باشد. زمین، اهمیت ویژه ای برای طوایف ترکمن دارد چرا که هر نوزاد ترکمنی بعد از به دنیا آمدن اولین تصویری که می بیند تصویر زمین در پایین پرده ی انسی است. 

بعد از زمین، جانوران و گیاهان برای این اقوام بسیار حائز اهمیت هستند چرا که تمام کودکان ترکمن چه پسر و چه دختر، با تمام جانوران و گیاهانی که در این قالی به تصویر کشیده می شوند آشنا هستند و با آن ها بزرگ می شوند. به طور کلی طوایف ترکمن، تمام عناصر پیرامون خود را بر روی این قالی پیدا می کنند و آن ها را به تصویر می کشند.

لذا می توان اینگونه گفت که قالی های انسی، بیانگر جهان ‌بینی بنیادین طوایف ترکمن می باشند.

تصاویر قالی انسی

نکاتی در مورد قالی انسی

یکی از مهم ترین نکات در مورد این قالی ها این است که در گذشته، این قالی ها فروشی نبوند. یعنی بافنده ها این قالی ها را برای فروش و کسب درآمد خود نمی بافتند. بلکه زنان طوایف ترکمن با هنری بسیار خلاقانه این قالی ها را می بافتند تا از آن به عنوان در چادرهای خود استفاده کنند. تمام طوایف ترکمن علاوه بر انسی از وسایل تزئینی و زیبایی در، ورودی چادرهای خود استفاده می کردند چرا که در چادر یا در یورت، برای این اقوام از اهمیت زیادی برخوردار است و حتی برایشان مقدس است. 

ویژه و مقدس بودن ورودی یورت سبب شد که ترکمان ها علاوه بر انسی از قالی نفیس دیگری به نام قرمچ نیز در ورودی چادرهای خود استفاده کنند. البته این فرش های نفیس برای تزئین چادرهای عروسی و یا تزئین کجاوه ی حمل عروس بافته می شد. قرمچ های چادر عروس، بزرگ بودند.

انسی در تمام طوایف ترکمن، بافته و استفاده می شد فقط طرح و نقش این قالی در قبیله های مختلف، متفاوت است. مثلا برخی طوایف، گنبدها را حذف کرده اند و نقش نمایه ها و نگاره ها را تغییر داده اند.

نکات مهم در زمان خرید قالی انسی

با توجه به زیبایی شگفت انگیز انسی ها که چشم هر بیننده ای را جذب خود می کند و امروزه طرفداران زیادی پیدا کرده است بسیاری از بافنده های طوایف ترکمن، این فرش ها را می بافند و به فروش می رسانند. اگر قصد خرید این قالی ها را دارید بهتر است به نکات زیر توجه نمایید:

• این قالی ها را مکانهای مرطوب و تاریک قرار ندهید تا از بید خوردگی آن ها جلوگیری شود.

• حتی الامکان قالی ها را جایی قرار دهید که پایه ی میز و مبل روی ان نباشد و در چنین صورتی، جای قالی را هر چند وقت یکبار عوض کنید تا علامت پایه ها روی قالی نماند.

• از قرار دادن این قالی در معرض نور مستقیم خورشید خودداری کنید.

گردآوری : بخش فرهنگ و هنر بیتوته