گلیم سوماک؛ تنوع طرح و رنگ در صنایع دستی ایرانی

مجموعه: فرش و گلیم

گلیم

گلیم سوماک؛ هنری که در طراحی و بافت آن تاریخ و فرهنگ عشایر به کار رفته است

گلیم‌ چیست؟

گلیم‌ها، زیراندازهایی است که اغلب بافت دستی و بدون پرز دارند و در بیشتر مناطق ایلات عشایر و برخی استان‌های ایران یافت می‌شوند. این هنر بافندگی، هنری قدیمی است و قدمت چندین هزار ساله دارد که بین اقوام ایرانی رواج زیادی داشته است. هنر گلیم‌بافی به یاد ماندنی بوده و در هر منطقه به شکل مختلفی بافته شده و طرح خاصی دارد.

گلیم به معنای جامه پشمی است که در لباس هم استفاده می‌شود، اما به طور خاص برای زیرانداز و پوشش کف ساختمان‌ها به کار می‌رود. برای بافت گلیم از انواع نخ‌ها و ریس‌های مختلف استفاده می‌شود و ساختار این نخ‌ها به صورت کاملاً طبیعی است. نقوش مختلف بر روی گلیم توسط خلاقیت بافنده‌ها ایجاد می‌شود. این هنر به قدری گسترده است که در هر منطقه به شکل مختلفی بافته می‌شود و طرح خاصی دارد.

گلیم سوماک

گلیم سوماک

گلیم سوماک، نوعی بافت گلیم است که از منطقه قفقاز به دست می‌آید و به نام شهر سوماک در قفقاز اشاره دارد. کلمه سوماک به معنی سوزن در زبان فارسی است و این بافت با کار با سوزن انجام می‌شود. منطقه قفقاز در مرز اروپا و آسیا واقع شده و بین دریاهای خزر و سیاه قرار دارد.

در اساطیر یونان، منطقه قفقاز به عنوان یکی از ستون‌های حمایت از جهان شناخته شده است. این منطقه برای بقیه جهان به عنوان منطقه‌ای از درگیری‌های سیاسی مداوم شناخته می‌شود. بافت گلیم سوماک، به دوران مفرغ برمی‌گردد و تاریخچه غنی‌ای دارد که بسیاری از مردم از آن بی‌اطلاع هستند. 

روش بافت گلیم سوماک

 روش بافت گلیم سوماک

سوماک یکی از انواع گلیم می‌باشد که در بافت آن از پود ضخیم (و گاهی پود نازک) استفاده می‌شود. بر خلاف گلیم ساده که در آن از پود برای ایجاد نقش استفاده می‌شود، در سوماک، پود غیرقابل مشاهده بوده و نقش اتصال تارها را به عهده دارد. 

تارو پود گلیم سوماک

سوماک بافته ای یک روست که پودهای اضافی و خامه‌های باقی مانده از ایجاد نقش در پشت گلیم به صورت آزاد باقی می‌ماند. زیبایی این بافته در بالا بودن رجشمار آن می‌باشد. شیوهٔ بافت این نوع گلیم پودپیچی می‌باشد که با پیچ خوردن خامهٔ رنگی دور تارها بافته می‌شود. پس از عبور پود نازک و کوبیدن با شانه بافندگی نخ‌های تار و پود درهم پیچیده می‌شوند. سوماک به همراه ورنی از رایج‌ترین انواع بافت گلیم در منطقهٔ سیرجان می‌باشند و در استانهای کرمان، آذربایجان شرقی، اردبیل، خراسان، چهارمحال بختیاری، فارس و خوزستان نیز بافته می‌شود. 

نام های گلیم سوماک

نام های دیگر گلیم سوماک

گلیم ورنی، سوماک، قایقی یا سوزنی،  این گلیم در مناطق مختلف کشور با اسامی دیگری نیز شناخته می‌شود، به عنوان مثال در منطقه بختیاری به آن "پیت" یا "رند" گفته می‌شود. در بیان تفاوت‌های بافت گلیم و جاجیم می توان  گفت که گلیم دستبافته‌ای پودنماست که در آن پود نقش را ایجاد می‌کند، در حالی که جاجیم تارنماست و در آن تار نقش ایجاد می‌کند. 

که تکنیک بافت گلیم سوماک تقریبا شبیه به فرش است و در آن از تار و پود استفاده می‌شود. در مورد تفاوت و شباهت گلیم شیرکی با گلیم سوماک، گفته  می شود گلیم شیرکی از تکنیک "داری" تبعیت نمی‌کند و دستبافته‌ای جاجیمی است، در حالی که شیرکی مشهور در واقع از خانواده جاجیم‌هاست. گلیمی که به شیرکی مشهور است، در واقع سوماکی است که در آذربایجان بافته می‌شود و گلیم پودپیچ شیرکی نامیده شده در واقع یک گلیم سوماکی است.

سوالات متداول درباره گلیم سوماک

 گلیم سوماک چیست؟

گلیم سوماک یک نوع گلیم پودنما است که در مناطق عشایری و روستایی بافته می‌شود و با عشایر ارتباط تنگاتنگ دارد. در مقایسه با گلیم جاجیم، تکنیک بافت گلیم سوماک شبیه به فرش است و در آن از تار و پود استفاده می‌شود.

 چه مناطقی از ایران گلیم سوماک دارند؟

گلیم سوماک در شهر های  مختلف کشور مانند استانهای کرمان، آذربایجان شرقی، اردبیل، خراسان، چهارمحال بختیاری  و ... بافته می‌شود و در این مناطق بسیار شناخته شده است.

 چه کاربردهایی در کشور ما برای گلیم سوماک وجود دارد؟

گلیم سوماک در کشور ما به دلیل زیبایی و هنر بالایی که در طراحی و بافت آن وجود دارد، بیشتر به عنوان یک صنایع دستی محبوب استفاده می‌شود. همچنین در برخی مناطق به عنوان پوششی

 چه تفاوتی بین گلیم سوماک و گلیم جاجیم وجود دارد؟

تفاوت اصلی بین گلیم سوماک و گلیم جاجیم در تکنیک بافت آن‌هاست؛ در حالی که تکنیک بافت گلیم سوماک شبیه به فرش است و در آن از تار و پود استفاده می‌شود، گلیم جاجیم تارنماست و در آن تار نقش ایجاد می‌کند. همچنین بافت گلیم جاجیم از گلیم سوماک ساده‌تر است و در طرح و نقش‌های آن تنوع کمتری وجود دارد.

سخن پایانی مقاله گلیم سوماک

در این مقاله، به بررسی و معرفی گلیم سوماک، یکی از صنایع دستی مرتبط با مناطق عشایری و روستایی پرداختیم. در این مقاله، بافت و تکنیک های گلیم سوماک، کاربردهای آن و تفاوت های آن با سایر نوع گلیم ها مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به زیبایی و هنر بالایی که در طراحی و بافت گلیم سوماک وجود دارد، این صنعت دستی به عنوان یکی از صنایع دستی معروف و محبوب کشور ما شناخته می‌شود

گرد آوری:بخش فرهنگ وهنربیتوته