ساز بالالایکا یکی از سازهای سنتی روسیه

مجموعه: آکادمی هنر

ساز بالالایکا روسی

ساز بالالایکا ساز سنتی روسیه

بالالایکا، یکی از سازهای سنتی روسیه است که از نوع سازهای زهی مضرابی است و از چوب‌های مختلف ساخته می‌شود. شکل بدنه این ساز معمولاً مثلثی است و دارای یک دسته بلند است. بالالایکا دارای سه جفت سیم (گاهی شش جفت) است که در حالت عادی به صورت مرتب در ساز قرار می‌گیرند.

تاریخچه ساز بالالایکا 

بالالایکا یکی از سازهایی است که در قرون وسطی به وجود آمده و به سرعت در سراسر روسیه شناخته شد. به دلیل ظاهر زیبا و صدای دلنشین آن، این ساز در موسیقی محلی و مردمی روسیه بسیار محبوب شد. در دوران تحتی، بالالایکا بیشتر به عنوان یک ساز خانگی و مردمی شناخته می‌شد. با گذر زمان، بالالایکا به عنوان یک ساز حرفه‌ای و برای اجرای موسیقی رسمی و مذهبی در روسیه مورد استفاده قرار گرفت.

تاریخچه ساز بالالایکا 

ساختار و نحوه نواختن ساز بالالایکا 

ساز بالالایکا دارای سه رشته سیم است که به دو رشته بزرگ و یک رشته کوچک تقسیم می‌شود. برای نواختن بالالایکا، نوازنده باید دست راست خود را بر روی روسری ساز قرار داده و با استفاده از پشت دست چپ ضربه‌ای به سیم‌ها بزند. در حالت عادی، نوازنده از دو انگشت خود برای نواختن سیم بزرگ استفاده می‌کند و انگشت کوچک خود را برای نواختن سیم کوچک قرار می‌دهد. در برخی اجراها، نوازنده ممکن است از سه انگشت خود برای نواختن سه سیم استفاده کند.

بالالایکا دارای صدایی دلنشین و زیباست که معمولاً در موسیقی مردمی و مذهبی روسیه به کار می‌رود. همچنین در موسیقی رسمی، بالالایکا در ارکسترهای سمفونیک نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ویژگی های ساز بالایکا چیست؟

بالالایکاهای امروزی، نتیجه تلاش و فعالیت های موسیقیدان روسی به نام «واسیلی آندریف» هستند. در سال ۱۸۸۰، ساز بالالایکا با بدنه‌ای مثلثی، کروماتیک، دارای سه سیم و پرده‌های فلزی به عنوان شکل رایج و استاندارد این ساز، شناخته شد. همچنین، آندریف ایده‌ی تشکیل ارکستری متشکل از ساز بالالایکا در اندازه‌های مختلف را داد و سازهای دیگری از جمله «دومرا» که به فراموشی سپرده شده بود را نیز بازسازی کرد.

ساز بالالایکا در مناطق مختلف روسیه و قفقاز، سازی محبوب است و در مدارس موسیقی حرفه‌ای آموزش داده می‌شود. این ساز علاوه بر استفاده در گروه‌های فولکلور و موسیقی سنتی خاص روسیه، در بسیاری از قطعات مجلسی و ارکستر سمفونیک‌های مختلف نیز به کار می‌رود.

ساز بالالایکا 

تأثیر بالالایکا در موسیقی جهان

ساز بالالایکا به عنوان یکی از سازهایی با تأثیر محسوب در موسیقی روسیه شناخته می‌شود و نمادی از فرهنگ و هویت ملی روسیه محسوب می‌شود. همچنین، این ساز در موسیقی جهانی نیز شناخته شده و در برخی قطعات موسیقی جهانی به کار گرفته شده است.

در سال ۱۹۵۶، گروه موسیقی روسی به نام "بالالایکا" (Balalaika Ensemble) تأسیس شد که با اجرای موسیقی محلی و مردمی روسیه در سراسر جهان شهرت یافت. این گروه موسیقی با اجرای قطعات موسیقی با استفاده از بالالایکا،دومردان و دیگر سازهای سنتی روسی، همچنین با اجرای قطعات موسیقی در فرهنگ جهانی، شهرتی بین‌المللی پیدا کرد. این ساز در برخی قطعات موسیقی کلاسیک و همچنین موسیقی سنتی کشورهایی مانند لهستان، یونان، اوکراین، بلغارستان و جمهوری چین به کار گرفته شده است.

به طور کلی، ساز بالالایکا به عنوان یکی از سازهای سنتی و محبوب روسیه، در موسیقی روسیه و جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به عنوان نمادی از فرهنگ و هویت ملی روسیه شناخته می‌شود.

انواع ساز بالالایکا

انواع ساز بالالایکا

بالالایکا یک ساز سنتی روسیه با بدنه‌ای مثلثی و سه سیم (گاهی اوقات 6 سیم در سه جفت) است. نواختن بالالایکا معمولا با انگشتان انجام می‌شود، اما این ساز همچنین قابلیت نواختن با زخمه را نیز دارد.

انواع مختلفی از بالالایکا وجود دارند که از نظر اندازه متفاوت هستند. بعضی از انواع بالالایکا، از سایز کوچک تر و بسیار سبکی برخوردارند، عبارتند از:

- پيكولو (piccolo)

- پريما (prima) (رايج‌ترين بالالايكا، بالالايكاي پريما است.)

- سكوندا (secunda)

- آلتو (alto)

- باس (bass)

- كنترباس (contrabass)

 نحوه نواختن ساز بالالایکا

بالالایکای مدرن

بالالایکای مدرن به عنوان یک ساز ترکیبی از عناصری همچون موسیقی فولک، پاپ و کلاسیک شناخته می‌شود و برای آموزش آن، مدارس موسیقی در هنرستان‌های هنرهای زیبا وجود دارد. این ساز در ارکسترها و گروه‌های سازهای سنتی بسیار محبوب است و در مناطق مختلف روسیه و قفقاز دارای طرفداران زیادی است.

ساختار ساز بالالایکا

بالالایکا دارای یک بدنه مثلثی با سه سیم است که از جنس صنوبر و افرا تهیه شده و به سمت دسته، دارای پرده‌های مخروطی شکل شده است. سیم‌ها به انتهای خرکی که شبیه خرک ویولن یا خرک فشاری است، متصل شده‌اند. این ساز معمولا با استفاده از انگشتان دست نواخته می‌شود، اما نواختن با زخمه چرمی نیز ممکن است.

بالالایکا در اشکال مختلفی با تعداد سیم‌های متفاوت، بدنه مثلثی شکل و بیضوی و پرده‌های قابل جابجایی وجود دارد. برخی افراد باور دارند که طراحی سه گوش بالایکا، برگرفته از برش‌های چهارگانه یک کدو تنبل است.

بالالایکا به عنوان یکی از سازهای سنتی روسیه، در موسیقی محلی و مذهبی این کشور بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ساز در قطعات موسیقی کلاسیک و همچنین در موسیقی سنتی کشورهایی مانند لهستان، یونان، اوکراین، بلغارستان و چین نیز به کار گرفته می‌شود. همچنین، بالالایکا در ساخت موسیقی برای فیلم و تلویزیون نیز کاربرد دارد و به عنوان یکی از سازهای محبوب در موسیقی جهان شناخته شده است.

تکنیک های نوازندگی ساز بالالایکا

اجزای بالالایکا

بالالایکا از اجزای مختلفی تشکیل شده است که شامل کاسه طنینی، شیطانک، سیم‌ها، دسته ساز، گوشی‌ها، خرک، پرده و سوراخ صدا می‌شود.

تکنیک های نوازندگی ساز بالالایکا

تکنیک مهم‌ترین نوازندگی برای ساز بالالایکا، استفاده از انگشت شست چپ برای نواختن نت‌های سیم پایینی است. در این بخش، آکوردهای ساز بالالایکا نواخته می‌شوند. در بالالایکای پریما، نوازندگان از انگشت سبابه دست راست برای نواختن ساز استفاده می‌کنند، اما برای نواختن بالالایکای بزرگتر از زخمه استفاده می‌شود. برخی نوازندگان با استفاده از زخمه، سازهای کوچک را نیز نوازش می‌دهند، اما این روش در فرهنگ روسی مرسوم نیست و بهتر است زخمه صرفا برای نواختن سازهای بزرگ استفاده شود.

بالالایکای باس و کنتر باس از بزرگترین و پربازده‌ترین سازها هستند که در هنگام نواختن آن‌ها، ساز را روی زمین قرار می‌دهند تا تعادلشان حفظ شود.

بالالایکای پریما، به عنوان مدل استاندارد و رایج‌ترین نوع بالالایکا، به صورت "لا-می-می" کوک می‌شود که نواختن آن با نواختن نت "لا" بر روی سیم پایینی و نواختن نت "می" بر روی سیم‌های بالایی هر دو انجام می‌شود. نوازندگان سنتی این ساز با استفاده از یک لوله زیر و بم، بالالایکای پریما را کوک می‌کنند. اما اکثر نوازندگان این ساز امروزه از کامپیوتر یا موبایل برای تنظیم آن استفاده می‌کنند.

در سازهای بالالایکای قدیمی، تمامی سیم‌های ساز از روده تهیه می‌شدند. اما در نمونه‌های مدرن، جنس یکی از سیم‌ها از فلز و دو سیم دیگر از نایلون استفاده می‌شود.

نحوه کوک کردن ساز بالالایکا

نحوه كوک كردن برخی از سازهای بالالایكا

- پریما

بالالایکای پریما، با کوک کردن روی نت EFA به عنوان رایج‌ترین نوع بالالایکا شناخته می‌شود که در آن سیم‌های دوم و سوم روی یک نت کوک می‌شوند. برخی گیتاریست‌های روسی برای نواختن بالالایکا، آن را به سبک گیتار روی نت‌های GBD کوک می‌کنند تا راحت‌تر با آن کار کنند، اما این روش کوک کردن، مورد قبول بسیاری از طرفداران بالالایکا نیست.

- سكوندا

نواختن بالالایکای سکوندا با کوک کردن روی نت AAD، به این صورت انجام می‌شود که ابتدا سیم اول (D در اکتاو اول)، سپس سیم دوم و سوم (هر دو بر روی نت A در اکتاو مینور) تنظیم می‌شوند. در نظر داشته باشید که سیم دوم و سوم بر روی یک نت یکسان کوک می‌شوند.

- آلتو

نواختن بالالایکای آلتو با کوک کردن روی نت EEA، به این صورت انجام می‌شود که ابتدا سیم اول (A در اکتاو مینور)، سپس سیم دوم و سوم (هر دو بر روی نت E در اکتاو مینور) تنظیم می‌شوند. سیم‌های دوم و سوم روی زیر و بم یکسانی کوک می‌شوند.

- باس و كنترباس

نواختن بالالایکای باس و کنترباس، معمولاً به یک شکل است ولی کنترباس بزرگتر از باس است. معمولاً هر دو نوع بالالایکا با کوک کردن روی نت EAD نواخته می‌شوند، به این معنی که ابتدا سیم اول (D در اکتاو مینور)، سپس سیم دوم (A در اکتاو ماژور) و سپس سیم سوم (E در اکتاو ماژور) تنظیم می‌شوند.

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته