نقش بازی در رشد کودک

مجموعه: روانشناسی کودکان

نقش بازی در رشد کودکان

آیا بازی بر رشد کودکان تاثیر می گذارد؟

تنوع در بازی های کودکان

کودکان هم مانند بزرگترها هر یک توان خاصی دارند - چه از لحاظ جسمی و چه از لحاظ روانی - در بازی های کودکان، خصیصه ای به نام تنوع، بسیار مشاهده می شود. کودکان زود دل می بندند و زود هم فراموش می کنند. این موضوع کاملاً بارز است که همه کودکان به یک روش و نوع، بازی نمی کنند. تنوع در بازی های کودکان می تواند ناشی از این باشد:

تفاوت های فردی، درجه تندرستی و سلامتی، سطح رشد جسمی حرکتی، میزان بهره هوشی، نوع جنسیت، نوع محیطی که در آن پرورش یافته اند، وضعیت اجتماعی و اقتصادی عامل جغرافیایی، میزان اوقات فراغت و وضعیت وسایل و امکانات بازی.

فواید و تاثیر بازی بر رشد کودکان را نمی توان نادیده گرفت. بازی های پر تحرک کودک خود را محدود نکنید، با این کار نه تنها جلوی رشد فکری او را می گیرید، بلکه رشد جسمی او را هم مختل می کنید.

فواید بازی برای کودکان:

بازی کردن قوه تخیل او را تقویت می کند.

بازی مهارت های اجتماعی او را ارتقا می بخشد.

بازی رشد جسمانی او را افزایش می دهد.

بازی به کودک کمک می کند تا هیجان خود را تخلیه کند.

اهمیت بازی برای کودکان

بازی کردن می تواند بر شخصیت کودک تاثیر گذار باشد به این صورت که :

زمانی که کودک در پی نیازهای غریزی خود رها می شود، ساز و کارهای درونی و بیرونی او همه فعال می شوند، آرامش درونی پیدا می کنند، تمرکز می کنند و فکرش را به کار می اندازد و خلاقیتش را بروز می دهد.

آرامش کودک از او شخصیتی سالم و خوش بین و آینده نگر می سازد.

وقتی تمرکز می کند، قدرت برنامه ریزی و سیاست گذاری را تمرین می کند. کودکانی که تمرکز را یاد بگیرند در بزرگی مدیرانی بزرگ و موفق خواهند شد.

زمانی که می اندیشد به راهکارهای بلند مدت، میان مدت و کوتاه مدت دست پیدا می کند.

هرزمان کودک در تنهایی خود بازی کند، خود به خود بر زمان و کار و امکاناتش مدیریت می کند و زیرا به تکرار گرفتار می شود و از تکرار خسته می شود، می کوشد راه های دیگری برای بازی پیدا کند.

هرگاه با دیگران بازی کند از روابط خانوادگی تا اجتماعی همه را می آزماید، ولی گاهی مادران محافظه کار، به دلیل حساسیت های بی مورد جلوی این تجربه ها را می گیرند.

تاثیر بازی بر کودکان

به طور کلی 3 نوع بازی داریم:

بازی فردی: کودک تا قبل از 2 سالگی به تنهایی بازی می کند. ساعت ها با یکی از اعضای بدنش یا یک اسباب بازی مشغول می شود و به همسالان یا بزرگسالان برای بازی نیازی نمی بیند. عمدتا بازی های کودک در این سن، به صورت اکتشافی است.

به این معنی که کودک نسبت به بدن خود و محیط اطرافش بسیار کنجکاو است و کشف نقاط مختلف خانه و سرگرم شدن با وسایل مختلف که در گوشه و کنار خانه وجود دارند برای او یک بازی به حساب می آید. نکته مهم این است که کودک را به خاطر اکتشافاتش سرزنش نکنید تا حس کنجکاوی او سرکوب نشود.

بازی موازی: از سن 2 تا 3 سالگی کودک به بازی موازی می پردازد. بازی موازی به این گونه است که دو کودک در فاصله 50 سانتیمتری یا کمتر و بیشتر هر دو به یک بازی (مثلا ماشین بازی) مشغول هستند.

گاهی به یکدیگر نگاه می کنند و اسباب بازی های خود را با هم عوض می کنند، ولی هیچ ارتباط دیگری با هم ندارند. به اصطلاح کنار هم بازی می کنند، ولی با هم بازی نمی کنند. 

بازی دیگر در این سن بازی نمادی ساده است. به این معنی که کودک مثلا یک خیار را جلوی گوش خود می گیرد و شروع به حرف زدن می کند، گویی آن خیار یک تلفن است و بعضی مواقع همان خیار را کنار گوش شما می گیرد و با ایما و اشاره به شما می فهماند که با آن صحبت کنید. این بازی های نمادی آغاز شکل گیری قوه تخیل و خلاقیت است.

بازی اجتماعی: کودک بعد از 3 سالگی با همسالان خود همبازی می شود. هنگام بازی دائم با آنها در تعامل است و تنها در این سن کودک قادر به انجام بازی های مشارکتی و دسته جمعی خواهد بود و هنگام بازی با مفاهیمی مانند رعایت نوبت و برد و باخت آشنا خواهد شد.

به همین دلیل است که در این سن وجود همبازی برای کودک اهمیت دارد؛ خواه این همبازی خواهر و برادر یا دوست مهد کودک یا ... باشد، کودک نیازمند آنها است. پس باید از این سن شرایطی برای او فراهم کرد تا بتواند با همسالانش ارتباط برقرار کند.

نقش بازی در رشد کودکان

نقش بازی در رشد اجتماعی کودک :

از طریق بازی است که کودک شهامت ورود به اجتماع را پیدا می کند و می آموزد که چگونه می توان در زندگی اجتماعی مسئولیت پذیر باشد. همچنین روش های مختلف مبارزه با مشکلات و پیدا کردن راه حل مشکلات را می آموزد. به‌ طور‌ کلی بازی مزیت های زیر را از لحاظ رشد اجتماعی در پی دارد:

سبب ارتباط کودک با محیط بیرون می شود و دنیای اجتماعی او را گسترش می دهد.

باعث شکوفایی استعدادهای نهفته و بروز خلاقیت در کودک می شود.

همکاری، همیاری و مشارکت کودک توسعه می یابد.

آشنایی کودک با رعایت اصول و مقررات.

کودک رقابت را می آموزد و شکست را به‌ طور واقعی تجربه می کند.

کودک قدرت ابراز وجود پیدا می کند و از ترس، کم رویی و خجالت بیهوده رها می شود.

کودک چگونگی حمایت از افراد ضعیف را می آموزد.

فواید بازی کردن در رشد کودکان

غلبه بر استرس

کودکان هرچقدر که بزرگتر می شوند با رویدادهای مختلفی از جمله فشار همسالان، مسائل عاطفی و دوستانه و با استرس درس و نمره مواجه هستند. بازی به کودکان می آموزد که چگونه با فشارهای متفاوت و انواع استرس کنار بیایند و دوباره تعادل را در زندگی شخصی خود برقرار کنند. با کسب این هنر و مهارت آنها همواره در زندگی قادر خواهند بود تا راهی سازنده و سالم برای غلبه بر استرس بیابند.

ارتباط بازی با رشد جسمی و روانی کودک

بازی همچنین در رشد حرکتی و هماهنگی حسی ـ حرکتی کودکان نقش به سزایی دارد که به برخی از مهم ترین نقش ها شامل :

باعث رشد هماهنگ دستگاه ها و اعضای بدن می شود.

سبب تقویت حواس کودک می شود.

نیرو و انرژی بدن را به بهترین شکل مصرف می کند.

کودک نسبت به توانمندی های فکری و بدنی خود آگاهی پیدا می کند.

بازی به عنوان وسیله ای مطمئن برای رشد کودکان، عضلات را نیرومند می کند، استخوان ها را محکم و استوار می‌ کند و بالاخره باعث تقویت حواس پنجگانه به خصوص حس بینایی می شود.

نقش بازی در رشد کودک

بازی سبب افزایش شادی و نشاط کودک می شود

شاید برای برخی والدین کشف استعدادها و توانایی های هوشی کودکان چندان مهم نباشد اما قطعا شادمانی و نشاط کودک از اهمیت زیادی برخوردار است. بازی سبب شادمانی و نشاط کودکان می شود. آنها از بازی های مورد علاقه خود، در حیاط لذت فراوان می برند. شادی و شادمانی هدیه دوران کودکی برای بچه هاست، نباید این احساس را در کودکان دست کم گرفت. اگر کودک زمینه درستی از احساس شادی و خوشبختی نداشته باشد، در دوران بزرگسالی هم هیچگاه آن را به خوبی حس نخواهد کرد.

جایگاه آموزشی بازی و نقش اسباب بازی در رشد کودکان

امروزه حتی آموزش های درسی را از طریق بازی به کودکان می آموزند. به عبارتی، در کنار آموزش های مستقیم، کودک از طریق بازی با انواع مختلف اسباب بازی، موفق به آموزش و شناخت رنگ ها، شکل ها، اندازه ها، اجناس و اشیاء و اهمیت آنها می شود. بازی به کودک کمک می کند تا دنیایی را که در آن زندگی می کند؛ بشناسد، بفهمد، لمس و حس و بالاخره کنترل کند و میان واقعیت و خیال تفاوت قائل شود.

وظایف والدین در زمان بازی کودکان

وظایف والدین در تاثیر بازی بر کودکان

برای هر پدر و مادری و یا هر فردی که با کودکان سر و کار دارد دانستن و رعایت نکاتی در مورد بازی های کودکان لازم و ضروری است. این نکات شامل :

• به کودک حق انتخاب نوع بازی داده شود.

• به بازی بچه ها اهمیت بدهید. چرا که تمام زندگی کودک در بازی شکل واقعی به خود می گیرد.

• توجه داشته باشید که تجربه های زندگی کودک از طریق بازی شکل می گیرد.

• مراقب باشید که محیط بازی موجب آسیب جسمی، فکری و یا روانی کودک نشود.

• کودک از طریق بازی مهارت های شخصی، اجتماعی، اقتصادی و … را کسب و تجربه می کند.

• بازی برای کودک به منزله کار محسوب می شود و کار برای او به منزله بازی.

• هر چه بیشتر با کودک بازی کنید، بیشتر یاد می گیرد که چگونه با دیگران رفتار کند.

• بازی در کودکان موجب رشد و تحول می شود.

• هر چه بیشتر با کودک بازی کنید، بیشتر یاد می گیرد که چگونه با دیگران رفتار کند.

• کودکان از طریق بازی، خلاقیت های خود را شکوفا می کنند.

• بازی عاملی مهم و مؤثر در رشد و شکوفایی استعدادهای کودک به حساب می آید.

• بازی باید حالت طبیعی داشته باشد نه تصنعی زیرا در آن صورت کودک آن را برای خود دشوار و سنگین خواهد دانست.

• بازی در تربیت احساسات کودک تأثیر زیادی دارد.

• بازی به کودکان امکان می دهد که نسبت به افراد محیط جهان و طبیعت پیرامون خود شناخت کافی پیدا کنند.

• بازی منبع غنی آموزشی برای کودک به حساب می آید.

• از محدود کردن کودک در هنگام بازی بپرهیزیم و  برای تمام کردن بازی از امر و نهی کردن جداً خودداری کنید.

گردآوری: بخش کودکان بیتوته