آسیت یا آب آوردگی شکم؛ علل، نشانه ها و راه درمان

مجموعه: بیماری ها و راه درمان

آسیت یا آب آوردگی شکم؛ علل، نشانه ها و راه درمان

بیماری آسیت چیست و چه علائمی دارد و چگونه درمان می شود ؟

بیماری آسیت

آسیت به تجمع مایع در حفرهٔ شکمی اطلاق می شود که موجب تورم شکم می گردد. این عارضه اغلب ناشی از سیروز کبدی (بیماری پیشرفتهٔ کبد) است. اگر مبتلا به سیروز هستید و متوجه افزایش سریع وزن خود شده اید، فوراً با پزشک معالج خود مشورت نمایید. پزشک در خصوص گزینه های درمانی، از جمله رژیم غذایی کم نمک، داروها، جراحی یا پیوند کبد، با شما گفتگو خواهد کرد.

حفرهٔ شکمی متورم با تجمع مایع در داخل آن  آسیت عبارت است از تجمع مایع در شکم که معمولاً به دلیل سیروز کبدی رخ می دهد. این عارضه می تواند موجب تورم شکم و تنگی نفس شود.

آسیت چیست؟

آسیت (تلفظ: اَی-سای تیز) زمانی رخ می دهد که مایع بیش از حد در حفرهٔ شکمی (شکم) تجمع یابد. این وضعیت اغلب در افرادی که دچار سیروز کبدی (اسکار و آسیب شدید کبد) هستند، مشاهده می شود. آسیت می تواند حرکت را دشوار سازد و ناراحتی قابل توجهی ایجاد کند.

لایه ای از بافت به نام پریتوئن، اندام های شکمی از جمله معده، روده ها، کبد و کلیه ها را می پوشاند. پریتوئن دارای دو لایه است. آسیت زمانی رخ می دهد که مایع بین این دو لایه جمع شود. این تجمع مایع می تواند شکم را به شکل هندوانه یا توپ بسکتبال درآورد.

درمان سریع آب آوردن شکم

علائم آسیت

علائم اصلی آسیت عبارتند از بزرگ شدن شکم و افزایش سریع وزن (دو تا سه پوند در روز به مدت سه روز متوالی). همچنین ممکن است تورم در مچ پا (ادم) مشاهده شود.

سایر علائم شامل موارد زیر است:

• تنگی نفس  

• دشواری در نشستن و/یا حرکت  

• مشکلات گوارشی مانند نفخ، درد شکمی، سوءهاضمه و یبوست  

• کمردرد  

• خستگی

علل آسیت

سیروز شایع ترین علت آسیت است، اما تنها علت آن نیست. سایر بیماری هایی که می توانند موجب آسیت شوند عبارتند از:

• نارسایی احتقانی قلب  

• نارسایی کلیه  

• سرطان اندام های شکمی و لگنی  

• سل

• علت نادرتر، سندرم نفروتیک است.

درمان گیاهی آب آوردن شکم

سیروز چگونه موجب آسیت می شود؟

سیروز به کبد آسیب می رساند و جریان خون در آن را مختل می کند. این آسیب می تواند فشار را در ورید پورت (وریدی که خون را به کبد می رساند) افزایش دهد. به این وضعیت، فشارخون پورتال گفته می شود. این فشار بالا سیگنال نادرستی به کلیه ها ارسال می کند تا سدیم و آب را حفظ کنند. با تداوم این فرآیند، نمک و آب به حفرهٔ شکمی نشت می کنند.

عوامل خطر آسیت

وجود بیماری هایی که منجر به سیروز می شوند، مهم ترین عامل خطر ابتلا به آسیت است. این بیماری ها عبارتند از:

• استئاتوهپاتیت مرتبط با اختلال متابولیک (MASH)  

• اختلال مصرف الکل  

• هپاتیت B  

• هپاتیت C  

• هپاتیت خودایمنی  

• بیماری های ژنتیکی کبدی مانند هموکروماتوز، بیماری ویلسون و کمبود آلفا-۱ آنتی تریپسین

عوارض آسیت

آسیت می تواند منجر به موارد زیر شود:

• ناراحتی مزمن شکمی: تجمع مایع ممکن است موجب درد، ناراحتی و دشواری تنفس شود. این علائم می توانند در خوردن، راه رفتن و انجام فعالیت های روزانه اختلال ایجاد کنند. 

• عفونت: پریتونیت زمانی رخ می دهد که مایع شکمی عفونی شود. ممکن است تب و درد شکمی ایجاد شود. درمان شامل آنتی بیوتیک وریدی و درمان طولانی مدت آنتی بیوتیکی برای پیشگیری از عود عفونت است.

• هیدروتوراکس کبدی (مایع اطراف ریه ها): مایع شکمی می تواند به قفسه سینه و ریه ها نشت کند و موجب تنگی نفس، سرفه و هیپوکسمی (کمبود اکسیژن در خون) شود. ممکن است نیاز به توراسنتز (خارج کردن مایع) باشد.

• فتق مرتبط با آسیت: افزایش فشار شکمی می تواند منجر به فتق شود. پزشک گزینه های درمانی را با شما در میان خواهد گذاشت.

• نارسایی کلیه: تشدید سیروز می تواند به نارسایی کلیه منجر شود.

درمان سریع آب آوردن شکم

نحوهٔ تشخیص آسیت توسط پزشکان

پزشک معالج معاینهٔ فیزیکی انجام می دهد و شکم را برای علائم تجمع مایع بررسی می کند. در خصوص علائم و سابقهٔ پزشکی شما سؤال خواهد کرد. همچنین ممکن است آزمایش های خون برای ارزیابی عملکرد کبد و کلیه تجویز شود.

آزمایش های تشخیص آسیت

پس از معاینه، پزشک آزمایش های تکمیلی برای تأیید تشخیص توصیه می کند:

• سونوگرافی یا سی تی اسکن: این تصویربرداری ها جزئیات بیشتری از ناحیهٔ شکمی نشان می دهند و می توانند نواحی مایع و اندازهٔ کبد را مشخص کنند.

• پاراسنتز: پیش از این روش، بی حسی موضعی تزریق می شود تا دردی احساس نشود.

پزشک سوزنی را در شکم وارد می کند تا مایع خارج شود. مایع برای علائم سرطان، عفونت و سایر بیماری ها بررسی می شود.

پزشک اطمینان حاصل می کند که آسیت ناشی از مشکلات قلبی، کلیوی یا سرطان نباشد.

درمان آسیت چیست؟

درمان آسیت بر کاهش تجمع مایع در شکم متمرکز است. پزشکان معمولاً ابتدا روش های زیر را امتحان می کنند:

• محدود کردن سدیم: توصیه می شود مصرف سدیم روزانه کمتر از ۲۰۰۰ میلی گرم باشد. متخصص تغذیه می تواند برنامهٔ غذایی سالم طراحی کند و نحوهٔ خواندن برچسب مواد غذایی برای اجتناب از غذاهای پرنمک را آموزش دهد.

• مصرف دیورتیک ها: دیورتیک ها (قرص های آب) به کلیه ها کمک می کنند مایع و سدیم اضافی را دفع کنند.

• درمان بیماری زمینه ای: برای مثال، اگر سرطان علت آسیت باشد، شیمی درمانی می تواند تومور را کوچک کند و از تجمع مایع جلوگیری کند.

گاهی دیورتیک ها و کاهش سدیم کافی نیست و نیاز به درمان های دیگر وجود دارد، از جمله:

• پاراسنتز: پزشک سوزنی را در شکم وارد می کند تا مایع خارج شود. این روش می تواند حجم زیادی مایع را خارج کند و در صورت نیاز تکرار شود.

• شنت داخل کبدی از طریق ورید ژوگولار (TIPS): پزشک مسیر جدیدی (شنت) برای جریان خون ایجاد می کند تا خون از کبد عبور نکند. این روش می تواند از نشت مایع به شکم جلوگیری کند و در مواردی که سایر درمان ها مؤثر نیستند، مناسب است.

• پیوند کبد: در موارد شدید سیروز، پیوند کبد ضروری است.

درمان توصیه شده بر اساس شدت آسیت، سابقهٔ پزشکی و سلامت کلی کبد تعیین می شود.

تشخیص بیماری آسیت یا آب آوردن شکم

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

اگر مبتلا به سیروز کبدی هستید و علائم زیر را مشاهده کردید، فوراً با پزشک تماس بگیرید:

• افزایش سریع وزن  

• بزرگ شدن شکم  

• تنگی نفس

در صورت بروز موارد زیر، بلافاصله به اورژانس مراجعه کنید:

• تب  

• درد شدید شکمی

چه سؤالاتی از پزشک بپرسم؟

اگر مبتلا به آسیت هستید، از پزشک بپرسید:

چه درمان هایی در دسترس است؟  

آیا باید پیوند کبد را در نظر بگیرم؟  

از مصرف چه غذاهایی باید پرهیز کنم؟  

چه داروهایی موجود است؟  

آیا آسیت عود خواهد کرد؟

آینده ی افراد مبتلا به آسیت چیست؟

آسیت نشانه ای از عملکرد نادرست کبد است. این عارضه می تواند کیفیت زندگی را کاهش دهد و علائم ناراحت کننده ایجاد کند. داروها، رژیم غذایی کم نمک و روش هایی مانند پاراسنتز می توانند علائم را بهبود بخشند و خطر عوارض را کاهش دهند. تیم درمانی شما را پایش خواهد کرد تا از اثربخشی درمان اطمینان حاصل شود.

اگر مبتلا به آسیت هستید، اقدامات زیر به مدیریت بیماری کمک می کند:

• بررسی وزن: روزانه خود را وزن کنید. اگر بیش از دو پوند در روز به مدت سه روز متوالی افزایش وزن داشتید، با پزشک تماس بگیرید.

• محدود کردن الکل: بهتر است از مصرف نوشیدنی های الکلی پرهیز کنید تا خطر آسیت کاهش یابد.

• محدود کردن داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): داروهایی مانند ایبوپروفن (موتورین® و ادویل®) و آسپیرین موجب احتباس آب و نمک می شوند.

• رژیم غذایی کم نمک: مصرف سدیم را به کمتر از ۲۰۰۰ میلی گرم در روز محدود کنید.

چگونه می توان از آسیت پیشگیری کرد؟

بهترین راه پیشگیری، مراقبت از کبد است. اقداماتی که می توانید انجام دهید عبارتند از:

• پرهیز از نوشیدنی های الکلی  

• اجتناب از غذاهای پرنمک  

• فعالیت بدنی روزانه  

• حفظ وزن سالم  

• کاهش خطر ابتلا به هپاتیت B و C (که خطر سیروز را افزایش می دهند)

سخن پایانی :

آسیت نشانه ای از آسیب کبدی است که می تواند علائم ناراحت کننده ایجاد کند. ممکن است نسبت به ظاهر خود احساس خجالت کنید یا نگران سلامت کبدتان باشید. گزینه های درمانی در دسترس است که به مدیریت آسیت کمک می کند تا بهترین حالت خود را تجربه کنید. محدود کردن مصرف نمک یکی از مؤثرترین درمان هاست. از پزشک بخواهید شما را به متخصص تغذیه ارجاع دهد تا برنامهٔ غذایی کم نمک طراحی شود. ویزیت های منظم با پزشک برای اطمینان از اثربخشی درمان در مدیریت آسیت ضروری است.

گردآوری: بخش سلامت بیتوته