آزمایش PSA: هدف، نحوه انجام و نتایج

سال هاست که پزشکان از آزمایش خون PSA برای غربالگری سرطان پروستات مردان استفاده می کنند. این آزمایش پروتئین ساخته شده توسط غده پروستات را اندازه گیری می کند که آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) نامیده می شود.

Prostate Specific Antigen (PSA)

• آزمایش پروستات

خون

نحوه انجام آزمایش PSA، به صورت نمونه برداری خون است. یک متخصص با استفاده از یک سوزن کوچک از رگ بازوی شما نمونه خون می گیرد. پس از وارد کردن سوزن، مقدار کمی خون در یک لوله آزمایش یا ویال جمع آوری می شود. وقتی سوزن داخل یا خارج می شود ممکن است کمی احساس سوزش کنید. این معمولا کمتر از پنج دقیقه طول می کشد.

آزمایش PSA به خودی خود خطر اصلی ندارد و فقط شامل یک آزمایش خون است. خطرات احتمالی بیشتر مربوط به سایر معاینات و آزمایش هایی است که معمولاً در کنار این آزمایش تجویز می شود. به عنوان مثال در صورت بروز علائم بیماری سرطان ممکن است به نمونه برداری از پروستات نیز نیاز باشد. نمونه برداری می تواند عوارضی جون درد،‌ خونریزی یا عفونت را به همراه داشته باشد.

 

از آنجا که این تست می تواند با نتایج کاذب نیز روبرو باشد؛ در صورتی که میزان PSA در آزمایش خون شما بالا باشد در حالی که به سرطان مبتلا نباشید؛ ممکن است باعث اضطراب یا پریشانی شما شود. اگر سرطان پروستات در شما تشخیص داده شود ولی تومور رشد آهسته ای داشته باشد که منجر به عوارضی در شما نشود، ممکن است فقط باعث شود که اضطراب قابل توجهی را تجربه کنید.

– برای انجام آزمایش PSA پیشنهاد می شود 8 تا 12 ساعت ناشتا باشید.

اگر قصد انجام آزمایش PSA هستید، نباید:

– انزال در 48 ساعت گذشته

– در 48 ساعت گذشته به شدت ورزش کرده است

– یک عفونت ادراری

– در 6 هفته گذشته بیوپسی پروستات انجام داده است

– هر یک از اینها ممکن است سبب یک آزمایش PSA نادرست شوند.

گر 50 تا 74 ساله هستید، باید آزمایش PSA را با پزشک خود در میان بگذارید. در مورد خطرات و مزایای احتمالی بپرسید.

 

مردان زیر 50 سال یا بالای 75 سال به ندرت نیاز به آزمایش PSA دارند، مگر اینکه در معرض خطر بالای سرطان پروستات باشند.

 

در صورت داشتن سابقه خانوادگی سرطان پروستات، به خصوص در یکی از بستگان نزدیک مانند والدین یا خواهر و برادر، احتمال ابتلا به سرطان پروستات بیشتر است.

 

اگر بستگان شما قبل از 60 سالگی به سرطان پروستات مبتلا شده باشند یا قبل از 75 سالگی به دلیل آن فوت کنند، خطرات شما بیشتر است. احتمال رشد سریع این سرطان های اولیه بیشتر است.

 

اگر این خطرات را دارید، ممکن است بخواهید از پزشک خود در مورد انجام آزمایش PSA قبل از 50 سالگی سؤال کنید.

 

افرادی که اضافه وزن یا چاق هستند.

منشاء قومی سیاه پوست هستند.

• داروها - به پزشک عمومی یا پرستار خود اطلاع دهید که آیا از داروهای بدون نسخه یا بدون نسخه استفاده می کنید، زیرا ممکن است برخی از آنها بر سطح PSA شما تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، برخی از داروهایی که برای  درمان بزرگی پروستات استفاده می شوند، معروف به مهارکننده های 5-آلفا ردوکتاز مانند فیناستراید (Proscar® ) یا دوتاستراید (Avodart® )، می توانند سطح PSA شما را کاهش دهند و نتیجه آزمایش نادرست را ارائه دهند.

 

• برخی داروهای دیگر: برخی تحقیقات نشان داده اند که استفاده طولانی مدت از برخی داروها مانند آسپرین، استاتین ها (داروهای کاهش دهنده کلسترول) و دیورتیک های تیازیدی (مانند هیدروکلروتیازید) ممکن است سطح PSA را کاهش دهد. برای تایید این یافته ها به تحقیقات بیشتری نیاز است. اگر هر یک از داروها را به طور منظم مصرف می کنید، قبل از اینکه به هر دلیلی مصرف آن را قطع کنید، با پزشک خود صحبت کنید.

 

• سایر آزمایشات یا جراحی - اگر آزمایش یا جراحی روی مثانه یا پروستات خود انجام داده اید، ممکن است لازم باشد تا شش هفته قبل از انجام آزمایش PSA صبر کنید.

 

• استفاده از سوند - اگر سوند برای تخلیه ادرار از مثانه دارید، ممکن است لازم باشد تا شش هفته پس از قرار دادن آن قبل از انجام آزمایش PSA صبر کنید.

 

• عفونت ادراری - ممکن است آزمایش عفونت ادراری انجام دهید زیرا این امر می تواند سطح PSA شما را افزایش دهد. اگر عفونت دارید، برای این درمان به شما داده می شود. قبل از انجام آزمایش PSA، باید صبر کنید تا عفونت از بین برود - حدود شش هفته.

 

• ورزش شدید - ممکن است از شما خواسته شود که در 48 ساعت قبل از آزمایش PSA هیچ ورزش شدیدی انجام ندهید.

 

ممکن است از شما خواسته شود که از انزال و فعالیت بدنی شدید که می تواند بر پروستات تأثیر بگذارد (مانند دوچرخه سواری) در 2 روز قبل از آزمایش اجتناب کنید.

 

• انزال - ممکن است از شما خواسته شود از هرگونه فعالیت جنسی که منجر به انزال می شود در 48 ساعت قبل از آزمایش PSA اجتناب کنید.

 

• رابطه جنسی مقعدی و تحریک پروستات - انجام رابطه جنسی مقعدی یا تحریک پروستات در حین رابطه جنسی، ممکن است سطح PSA شما را برای مدتی افزایش دهد. شاید ارزش آن را داشته باشد که یک هفته قبل از آزمایش PSA از این کار اجتناب کنید.

 

• بیوپسی پروستات - اگر در شش هفته قبل از آزمایش PSA بیوپسی انجام داده اید، این می تواند سطح PSA شما را افزایش دهد.

• اگر PSA شما نرمال نباشد، احتمالا بیوپسی خواهید داشت. 

>>موارد زیر نتایج نرمال شمارش کامل خون است: • هیچ سطح نرمال یا غیر طبیعی خاصی از PSA در خون وجود ندارد. در گذشته، سطوح PSA 4.0 نانوگرم در میلی لیتر و پایین تر، طبیعی در نظر گرفته می شد. با این حال، برخی از افراد با سطح PSA کمتر از 4.0 نانوگرم در میلی لیتر، سرطان پروستات دارند و بسیاری از افراد با سطوح PSA بالاتر بین 4 تا 10 نانوگرم در میلی لیتر، سرطان پروستات ندارند. 

 

علاوه بر این، عوامل مختلفی می توانند باعث نوسان سطح PSA فرد شوند. به عنوان مثال، سطح PSA با افزایش سن، اندازه غده پروستات و التهاب یا عفونت افزایش می یابد. نمونه برداری اخیر از پروستات همچنین سطح PSA را افزایش می دهد، مانند انزال یا ورزش شدید (مانند دوچرخه‌سواری) در 2 روز قبل از آزمایش. برعکس، برخی از داروها - از جمله فیناستراید و دوتاستراید که برای درمان BPH استفاده می شوند - سطح PSA را کاهش می دهند. 

 

با این حال، به طور کلی، هر چه سطح PSA مرد بالاتر باشد، احتمال ابتلای او به سرطان پروستات بیشتر است.

 

• تست PSA چقدر دقیق است؟

تحقیقات نشان داده است که از هر 4 مردی که سطح PSA آنها افزایش یافته است، 3 نفر به سرطان مبتلا نمی شوند و از هر 7 مرد مبتلا به سرطان پروستات، 1 نفر نتیجه PSA طبیعی خواهد داشت.

 

• اگر نتایج آزمایش غربالگری طبیعی نباشد چه باید کرد؟

اگر برای سرطان پروستات غربالگری می‌شوید و سطح اولیه PSA خون شما بالاتر از حد طبیعی است، همیشه به این معنی نیست که سرطان پروستات دارید. بسیاری از مردان با سطح PSA بالاتر از حد طبیعی سرطان ندارند. با این حال، برای کمک به یافتن آنچه در حال وقوع است، به آزمایشات بیشتری نیاز خواهد بود. پزشک شما ممکن است یکی از این گزینه ها را توصیه کند:

 

مدتی صبر کنید و آزمایش PSA دوم را انجام دهید

انجام نوع دیگری از آزمایش برای دریافت ایده بهتر در مورد اینکه آیا ممکن است سرطان داشته باشید (و بنابراین باید بیوپسی پروستات انجام دهید)

بیوپسی پروستات برای بررسی اینکه آیا سرطان دارید یا خیر.

معمولاً اولین کاری که پزشکان برای پیگیری سطح PSA بالا انجام می دهند، یک تست دیگر PSA و یک DRE است. نتیجه آزمایش ثانویه‌ی PSA با آزمایش اول مقایسه می شود. اگر سطح PSA هنوز بالا باشد، پزشک شما ممکن است یکی از این روش های زیر را برای تست بیشتر انجام دهد :

 

آزمایش سریالی PSA، از جمله ولوسیته (سرعت) PSA و زمان دو برابر شدن PSA (doubling time)

آزمایش برای PSA آزاد در خون

تراکم PSA در پروستات و تراکم PSA در ناحیه انتقال (بخشی از پروستات که مجرای ادرار را احاطه کرده است)

نوموگرام ها

در صورت مصرف هر دارویی قبل از انجام آزمایش با پزشک خود مشورت کنید.

از اطلاعات موجود در این مقاله نباید به عنوان جایگزین نظر حرفه ای پزشک استفاده شود. اگر در مورد سلامتی خود سوالی دارید حتما با پزشک خود تماس بگیرید.