کوجو: فوتبالی که ۲۳۰۰ سال پیش از مسی و رونالدو در چین اختراع شد!

مجموعه: تاریخچه رشته های ورزشی

کوجو

کوجو؛ قدیمی‌ترین رقیب فوتبال مدرن که هنوز زنده است

فوتبال باستانی چین

کوجو (Cuju): فوتبال باستانی چین

کوجو، که به عنوان یکی از قدیمی‌ترین اشکال ورزش شبیه به فوتبال شناخته می‌شود، ریشه در تمدن باستانی چین دارد. این بازی، که بیش از ۲۳۰۰ سال قدمت دارد، نه تنها یک سرگرمی بود، بلکه ابزاری برای آموزش نظامی، اتحاد اجتماعی و حتی جشن‌های درباری به شمار می‌رفت. فیفا (FIFA) کوجو را به عنوان منشأ فوتبال مدرن به رسمیت می‌شناسد و آن را نمادی از نوآوری چینیان در ورزش می‌داند. در این مقاله، به بررسی تاریخچه، قوانین، اهمیت فرهنگی و تأثیرات کوجو بر جهان مدرن می‌پردازیم.

تاریخچه کوجو

کوجو اولین بار در دوره ایالات متخاصم (۴۷۶-۲۲۱ پیش از میلاد) در شهر لین زی (Lin Zi) چین ظاهر شد. کلمه "کو" (Cu) به معنای "ضربه زدن" و "جو" (Ju) به معنای "توپ چرمی" است. این بازی ابتدا به عنوان یک ورزش نظامی طراحی شد تا سربازان را برای جنگ آماده کند و وضعیت جسمانی آن‌ها را ارزیابی نماید. طبق منابع تاریخی، کوجو از یک توپ دارویی پر شده با مو یا پر شروع شد که پرش کمی داشت، اما بعدها با استفاده از مثانه حیوانات، توپ‌های پر از هوا ساخته شدند که قابلیت پرش بیشتری داشتند.

در دودمان هان (۲۰۶ پیش از میلاد - ۲۲۰ میلادی)، کوجو از ارتش به دربار سلطنتی و طبقات بالا گسترش یافت. امپراتور وو دی (Wu Di) از علاقه‌مندان جدی این بازی بود و مسابقات آن در کاخ‌های امپراتوری برگزار می‌شد. زمین بازی به نام "جو چنگ" (ju cheng) شناخته می‌شد و شامل شش دروازه هلالی‌شکل در هر سمت بود. آثار باستانی مانند کاسه‌ای با تصاویر بازیکنان کوجو از این دوره کشف شده است.

در دودمان تانگ (۶۱۸-۹۰۷ میلادی)، کوجو پیشرفت‌های فنی چشمگیری داشت. توپ‌های پر از هوا با پوسته دو لایه جایگزین توپ‌های قدیمی شدند. دو نوع دروازه ظاهر شد: یکی با تور بین دو ستون و دیگری تنها یک ستون در وسط زمین. سطح بازی زنان نیز بالا رفت؛ به عنوان مثال، یک دختر ۱۷ ساله تیمی از سربازان را شکست داد. زنان در کوجو شرکت می‌کردند و این بازی به عنوان یک فعالیت اجتماعی برای آن‌ها تبدیل شد.

اوج شکوفایی کوجو در دودمان سونگ (۹۶۰-۱۲۷۹ میلادی) بود. با توسعه اقتصادی و اجتماعی، این بازی به همه طبقات جامعه، از امپراتور تا مردم عادی، گسترش یافت. بازیکنان حرفه‌ای ظاهر شدند که در دو گروه تقسیم می‌شدند: یکی برای دربار و دیگری برای کسب درآمد عمومی. کوجو جنبه تجاری پیدا کرد و در جشن‌های تولد امپراتور ضروری بود. آثار هنری مانند آینه‌های مسی و قلم‌موهای نقاشی‌شده از این دوره، صحنه‌های کوجو را نشان می‌دهند.

کوجو چین

قوانین و نحوه بازی کوجو

کوجو دو شکل اصلی داشت: سرگرمی و رقابتی.

شکل سرگرمی: تمرکز بر تکنیک و مهارت بود. بازیکنان توپ را با پا ضربه می‌زدند و هدف نمایش مهارت‌های فردی مانند نگه داشتن توپ در هوا بود. اغلب با موسیقی همراه بود و زنان در آن شرکت می‌کردند. این شکل برای سرگرمی درباری و جشن‌ها استفاده می‌شد.

شکل رقابتی: شبیه فوتبال مدرن بود. دو تیم مقابل هم قرار می‌گرفتند و هدف وارد کردن توپ به دروازه حریف بود. دروازه اول به نام "چشم زیبا" (elegant eye) یک تور کوچک بین دو bamboo بود که در وسط زمین قرار داشت و هر دو تیم از آن استفاده می‌کردند. بعدها، دروازه‌های چندگانه در هر سمت اضافه شد، با دروازه‌بانان و قوانین امتیازدهی. استفاده از دست ممنوع بود، اما فشار و ضربه فیزیکی مجاز بود. داوران (arbitrators) بر بازی نظارت داشتند.

توپ از چرم ساخته می‌شد و پر از پر، مو یا هوا بود. زمین مستطیل‌شکل بود و تعداد بازیکنان متغیر (معمولاً ۱۲ تا ۱۶ نفر در هر تیم). قوانین با گذشت زمان استاندارد شد و کوجو را به یک ورزش منظم تبدیل کرد.

تاریخچه کوجو

اهمیت فرهنگی و اجتماعی کوجو

کوجو فراتر از یک بازی بود؛ آن ابزاری برای اتحاد امپراتوری چین به شمار می‌رفت. در جامعه طبقاتی چین، کوجو مرزهای اجتماعی را محو می‌کرد و اجازه می‌داد طبقات پایین با اشراف رقابت کنند. این بازی نقش مهمی در ترویج همبستگی داشت، جایی که سیاست‌ها ناکافی بودند.

برای زنان، کوجو فرصتی برای مشارکت در فعالیت‌های عمومی بود، علی‌رغم ساختار پدرسالارانه جامعه. تیم‌های زنانه حرفه‌ای وجود داشتند و این بازی به عنوان نمادی از برابری جنسیتی در ورزش عمل می‌کرد.

علاوه بر این، کوجو بخشی از فرهنگ جشن‌ها بود. امپراتوران تیم‌های حرفه‌ای داشتند و مسابقات علیه زندانیان برگزار می‌شد. در دودمان سونگ، کوجو تجاری شد و بازیکنان به عنوان هنرمندان شناخته می‌شدند. این بازی تأثیر عمیقی بر هنر، ادبیات و حتی سیاست گذاشت و نمادی از قدرت و وحدت چینی شد.

منشأ فوتبال

تأثیر کوجو بر فوتبال مدرن

فیفا کوجو را به عنوان قدیمی‌ترین شکل فوتبال به رسمیت می‌شناسد و آن را پیشگام ورزش مدرن می‌داند. قوانین پایه مانند ضربه با پا و دروازه، شباهت‌های زیادی با فوتبال امروزی دارند. اگرچه کوجو در قرن‌های بعد کم‌رنگ شد (به دلیل جنگ‌ها و تغییرات اجتماعی)، میراث آن در آسیا و جهان باقی ماند.

در سال ۲۰۰۴، فیفا رسماً کوجو را منشأ فوتبال اعلام کرد. امروزه، تلاش‌هایی برای احیای کوجو در چین وجود دارد، مانند برگزاری مسابقات سنتی و گنجاندن آن در برنامه‌های آموزشی. این بازی نشان می‌دهد چگونه ورزش می‌تواند فرهنگ‌ها را متصل کند و الهام‌بخش ورزش‌های جهانی باشد. 

سوالات متداول درباره کوجو، فوتبال باستانی چین

۱- کوجو دقیقاً چه زمانی و در کدام دوره تاریخی در چین پدیدار شد؟

کوجو برای اولین بار در دوره ایالات متخاصم (۴۷۶ تا ۲۲۱ پیش از میلاد) و در شهر لین‌زی (پایتخت ایالت چی) ظاهر شد و بیش از ۲۳۰۰ سال قدمت دارد.

۲- معنی کلمه «کوجو» چیست و توپ آن در ابتدا از چه ساخته می‌شد؟

«کو» به معنای ضربه زدن با پا و «جو» به معنای توپ چرمی است. در ابتدا توپ از چرم پر شده با مو یا پر ساخته می‌شد و بعدها با مثانه حیوانات باد شد تا پرش بهتری داشته باشد.

۳- کوجو در کدام دودمان چینی به اوج شکوفایی خود رسید؟

کوجو در دودمان سونگ (۹۶۰-۱۲۷۹ میلادی) به اوج خود رسید؛ در این دوره بازیکنان حرفه‌ای، تیم‌های زنانه، جنبه تجاری و برگزاری مسابقات بزرگ در جشن‌های امپراتوری رایج شد.

۴- تفاوت اصلی بین کوجوی سرگرمی و کوجوی رقابتی چه بود؟

کوجوی سرگرمی (معمولاً همراه موسیقی) بر نمایش تکنیک و مهارت فردی تمرکز داشت و استفاده از دست مجاز بود، اما کوجوی رقابتی شبیه فوتبال امروزی بود؛ دو تیم مقابل هم، دروازه مشخص و ممنوعیت استفاده از دست (به جز دروازه‌بان در برخی دوره‌ها).

۵- سازمان فیفا چه نظری درباره منشأ کوجو و فوتبال مدرن دارد؟

فیفا در سال ۲۰۰۴ رسماً اعلام کرد که کوجو قدیمی‌ترین شکل شناخته‌شده فوتبال است و چین را به عنوان زادگاه فوتبال مدرن به رسمیت شناخت. 

نتیجه‌گیری

کوجو نه تنها یک بازی باستانی است، بلکه نمادی از خلاقیت، وحدت و پیشرفت فرهنگی چین باستان به شمار می‌رود. از ریشه‌های نظامی تا شکوفایی درباری، این ورزش مرزهای اجتماعی را شکست و پایه‌ای برای فوتبال مدرن گذاشت. مطالعه کوجو به ما کمک می‌کند تا درک بهتری از تاریخ ورزش و نقش آن در جامعه داشته باشیم. اگرچه امروزه کوجو کمتر شناخته‌شده است، میراث آن در هر مسابقه فوتبال زنده است.

گرد آوری:بخش ورزشی بیتوته