15 رمضان ؛ ولادت امام حسن مجتبی (ع)
- مجموعه: مناسبتها در ایران و جهان
امام حسن(ع) هفت سال از زمان حیات جد بزرگوارش را درك كرد
(15 رمضان)، سالروز ولادت امام حسن مجتبی (ع)
امام حسن (ع)، آرامبخش دلهاى دردمند، پناهگاه مستمندان و تهيدستان و نقطه اميد درماندگان بود، گاه پيش از آنكه مستمندى اظهار احتياج كند و عرق شرم بريزد، احتياج او را برطرف ميساخت و اجازه نميداد رنج و مذلت سؤال را بر خود هموار سازد.
امام حسن مجتبی(ع) کریم اهل بیت و پیشوای دوم جهان تشيع كه نخستين ميوه پيوند فرخنده حضرت على (ع) با دختر گرامى پيامبر اسلام (ص) بود، در نيمه ماه رمضان سال سوم هجرت در شهر مدينه ديده به جهان گشود.
در این مطلب مختصری از زندگانی، سیره و منش آن حضرت بیان می شود.
• ولادت امام حسن مجتبی (ع)، نخستین فرزند امام علی (ع)
امام حسن (ع) در شب نیمه ماه رمضان سال سوّم هجرت در مدینه تولد یافت. امام حسن (ع) نخستین پسرى بود كه خداوند متعال به خانواده على(ع) و فاطمه (س) عنایت كرد. رسول اكرم (ص) بلافاصله پس از ولادت امام حسن (ع)، او را گرفت و در گوش راستش، اذان و در گوش چپش اقامه گفت سپس براى او گوسفندى قربانى كرد، سرش را تراشید و هم وزن موى سرش، نقره به مستمندان داد. پیامبر (ص) دستور داد تا سرش را عطرآگین كنند و از آن هنگام آیین عقیقه و صدقه دادن به هم وزن موى سر نوزاد سنت شد. این نوزاد را حسن نام داد که این نام در جاهلیت سابقه نداشت و كنیه او را ابومحمّد نهاد و این تنها كنیه اوست. امام حسن (ع) از جهت منظر و اخلاق و پیكر و بزرگوارى به رسول اكرم (ص) بسیار مانند بود.
• هفت سال در دامان رسول خدا (ص)
امام حسن(ع) هفت سال از زمان حیات جد بزرگوارش را درك كرد و در آغوش مهر آن حضرت بسر برد و پس از رحلت پیامبر (ص) كه با رحلت حضرت فاطمه دو ماه یا سه ماه بیشتر فاصله نداشت، تحت تربیت پدر بزرگوار خود قرار گرفت.
امام حسن (ع) پس از شهادت پدر بزرگوار خود به امر خدا و طبق وصیت آن حضرت، به امامت رسیدند و نزدیك به شش ماه به اداره امور مسلمین پرداختند در این مدت، معاویه كه دشمن سرسخت على (ع) و خاندان او بود و سالها به طمع خلافت (در آغاز به بهانه خونخواهى عثمان و در آخر آشكارا به طلب خلافت) جنگیده بود؛ به عراق كه مقر خلافت امام حسن (ع) بود لشكر كشید و جنگ آغاز كرد.
• همسران و فرزندان امام حسن (ع)
دشمنان و تاریخ نویسان خود فروخته و مغرض در مورد تعداد همسران امام حسن (ع ) داستانها پرداخته و حتى دوستان ساده دل سخنانى بهم بافتهاند. امّا آنچه تاریخهاى صحیح نگاشتهاند همسران امام (ع) عبارتند از: (ام الحق) دختر طلحة بن عبیداللّه - (حفصه) دختر عبدالرحمن بن ابى بكر - (هند) دختر سهیل بن عمر و (جعده) دختر اشعث بن قیس.
تعداد همسران حضرت در طول زندگیش از هشت یا 10 به اختلاف دو روایت تجاوز كرده باشند. با این توجه كه (ام ولد)هایش هم داخل در همین عددند. فرزندان آن حضرت از دختر و پسر 15 نفر بودهاند بنامهاى: زید، حسن، عمرو، قاسم، عبداللّه، عبدالرحمن، حسن اثرم، طلحه، ام الحسن، ام الحسین، فاطمه، ام سلمه، رقیه، ام عبداللّه و فاطمه. نسل ایشان فقط از دو پسرش حسن و زید باقى ماند و از غیر این دو انتساب به آن حضرت درست نیست.
• القاب امام حسن(ع)
سبط، سید، زكى، مجتبى است كه از همه معروفتر (مجتبى) مىباشد.
پیامبر اكرم (ص) به حسن و برادرش حسین علاقه خاصى داشت و بارها مىفرمود كه حسن و حسین فرزندان من هستند و به پاس همین سخن على(ع) به سایر فرزندان خود مىفرمودند:" شما فرزندان من هستید و حسن و حسین فرزندان پیغمبر خدایند".
• سیره زندگانی و كمالات انسانى امام حسن (ع)
امام حسن (ع) در كمالات انسانى يادگار پدر و نمونه كامل جد بزرگوار خود بود. تا پيغمبر (ص) زنده بود، امام حسن (ع) و برادرش امام حسين (ع) در كنار آن حضرت جاى داشتند، گاهى آنان را بر دوش خود سوار مىكرد و مىبوسيد و مىبوييد. از پيغمبر اكرم (ص) روايت كردهاند كه درباره امام حسن و امام حسين (ع) مىفرمود: اين دو فرزند من، امام هستند خواه برخيزند و خواه بنشينند.
امام حسن (ع) 25 بار پیاده حج كردند، درحالى كه اسبهاي نجيب را با او يدك مىكشيدند. هرگاه از مرگ ياد مىكرد مىگريست و هرگاه از قبر ياد مىكرد مىگريست، هرگاه به ياد ايستادن به پاى حساب مىافتاد آن چنان نعره مىزد كه بيهوش مىشد و چون به ياد بهشت و دوزخ مىافتاد، همچون مار گزيده به خود مىپيچيد. از خدا طلب بهشت مىكرد و به او از آتش جهنم پناه مىبرد. چون وضو مىساخت و به نماز مىايستاد، بدنش به لرزه مىافتاد و رنگش زرد مىشد. سه نوبت دارائيش را با خدا تقسيم كرد و دو نوبت از تمام مال خود براى خدا گذشت.
امام حسن (ع) در زمان خودش عابدترين و بى اعتناترين مردم به زيور دنيا بود. در سرشت و طينت امام حسن (ع) برترين نشانههاى انسانيت وجود داشت. هركه او را مىديد به ديدهاش بزرگ مىآمد و هر كه با او آميزش داشت بدو محبت مىورزيد و هر دوست يا دشمنى كه سخن يا خطبه او را مىشنيد، به آسانى درنگ مىكرد.
• بذل و بخشش ، امام حسن (ع) را به کریم اهل بیت (ع) معروف کرد
امام حسن(ع) تمام توان خویش را در راه انجام امور نیك و خداپسندانه به كار میگرفت و اموال فراوانی در راه خدا میبخشید، مورّخان و دانشمندان در شرح حال زندگانی پر افتخار ایشان، بخششهای بیسابقه و انفاقهای بسیار بزرگ و بینظیری ثبت كردهاند. آن حضرت در طول عمر خود دو بار تمام اموال و دارایی خود را در راه خدا خرج كردند و سه بار نیز ثروت خود را به دو نیم كردند و نصف آن را برای خود و نصف دیگر را در راه خدا به فقرا بخشیدند.
مجتبى، سید، سبط، زكى، تقى، حجت،از القاب امام حسن(ع) هستند
پيشواى دوم، نه تنها از نظر علم، تقوى، زهد و عبادت، مقامى برگزيده و ممتاز داشت، بلكه از لحاظ بذل و بخشش و دستگيرى از بيچارگان و درماندگان نيز در عصر خود زبانزد خاص و عام بود. وجود گرامى آن حضرت آرام بخش دلهاى دردمند، پناهگاه مستمندان و تهيدستان، و نقطه اميد درماندگان بود. هيچ فقيرى از در خانه آن حضرت دست خالى برنمىگشت. هيچ آزرده دلى شرح پريشانى خود را نزد آن بزرگوار بازگو نميكرد، جز آنكه مرهمى بر دل آزرده او نهاده ميشد. گاه پيش از آنكه مستمندى اظهار احتياج كند و عرق شرم بريزد، احتياج او را برطرف ميساخت و اجازه نميداد رنج و مذلت سؤال را بر خود هموار سازد.
• جریان صلح امام حسن، تاکتیکی برای حفظ تشیع و مکتب رسول الله
یکی از وقایع و اتفاقات بسیار مهم در زمان حیات امام حسن ماجرای صلح آن حضرت با معاویه است که اساتید و صاحب نظران و مورخان زیادی در این زمینه قلم فرسایی کردهاند اما بايد توجه داشت كه در آيين اسلام قانون واحدى بنام جنگ و جهاد وجود ندارد، بلكه همانطور كه اسلام در شرائط خاصى دستور ميدهد مسلمانان با دشمن بجنگند، همچنين دستور داده است كه اگر نبرد براى پيشبرد هدف مؤثر نباشد، از در صلح وارد شوند. ما در تاريخ حيات پيامبر اسلام (ص) اين هر دو صحنه را مشاهده ميكنيم: پيامبر اسلام كه در بدر، احد، احزاب، و حنين دست به نبرد زد، در شرائط ديگرى كه پيروزى را غير ممكن ميديد، ناگزير با دشمنان اسلام قرارداد صلح بست و موقتاً از دست زدن به جنگ و اقدام حاد خوددارى كرد تا در پرتو آن پيشرفت اسلام تضمين گردد.
بنابراين، همانگونه كه پيامبر اسلام (ص) بر اساس مصالح عاليترى كه احيانا آن روز براى عدهاى قابل درك نبود، موقتاً با دشمن كنار آمد، حضرت مجتبى (ع) نيز، كه از جانب رهبر و پيشواى دينى بود و به تمام جهات و جوانب قضيه بهتر از هر كس ديگر آگاهى داشت، با دورانديشى خاصى صلاح جامعه اسلامى را در عدم ادامه جنگ تشخيص داد.
حضرت مجتبى (ع) در واقع صلح نكرد، بلكه صلح بر او تحميل شد. يعنى، اوضاع و شرائط نامساعد و عوامل مختلف دست به دست هم داده وضعى به وجود آورد كه صلح به عنوان يك مساله ضرورى بر امام تحميل شد و حضرت جز پذيرفتن صلح چارهاى نديد، به گونهاى كه هر كس ديگر به جاى حضرت بود و در شرائط او قرار ميگرفت، چارهاى جز قبول صلح نميداشت؛ زيرا هم اوضاع و شرائط خارجى كشور اسلامى، و هم وضع داخلى عراق و اردوى حضرت، هيچ كدام مقتضى ادامه جنگ نبود.
• سخنی گهربار از امام حسن(ع)
امام حسن مجتبی (علیه السلام) فرمودند: زیركترین و هوشیارترین افراد، شخص باتقوا و پرهیزكار مىباشد، أحمق و نادانترین افراد، كسى است كه تبه كار و اهل معصیت باش، گرامىترین و باشخصیّتترین افراد، آن كسى است كه به نیازمندان پیش از اظهار نیازشان، كمك نماید. ...إحقاق الحقّ: ج 11، ص 20 س 1، بحارالأنوار: ج 44، ص 30
منبع : isna.ir