معرفی گلیم شاهسون از رایج ترین کفپوش های ایل شاهسون

مجموعه: فرش و گلیم

ابعاد گلیم شاهسون

همه چیز درباره گلیم شاهسون؛گلیم محبوب میان ایل شاهسون

گلیم شاهسون یکی از رایج ترین کفپوش های ایل شاهسون است. شاهسون ها یکی از معروف ترین طوایف شمال غربی کشور هستند که نژاد اکثر آن ها ترک و اقلیت آن ها از نژاد کرد و تاجیک می باشند. این طایفه، هنرمندترین، بافندگان کیف و مفرش و گلیم در بین قبایل ایرانی را دارد.

مفرش هایی که در این قبیله بافته می شود در تمام قبایل ایرانی به غیر از قبیله های ترکمن و بلوچ که در مرز شرقی قرار دارند بافته می شود. اغلب بافته های شاهسون چه کیف و چه گلیم و چه چنته، دارای اشکال حیوانات، پرندگان و گل ها و ستارگان می باشند. این کیف ها و چنته ها به روش پیچ بافی، بافته می شوند.

در برخی مواقع، بافت این چنته ها و کیف ها به مانند گلیم ها، چاکدار هستند. از دیگر بافته های شاهسون ها خورجین ها هستند که دارای بافتی ظریف می باشند. اما معروف ترین بافته ی این ایل، گلیم شاهسون است که رایج ترین کفپوش این قبیله است. از آنجایی که مردم این قبیله، سنتی هستند طرح و بافت گلیم های این قبیله، محدود می باشد. 

عموما تمام گلیم های شاهسون، دارای طرح ها و نگاره های برجسته و بزرگ هستند که به صورت ردیفی در این گلیم ها بافته می شوند. این نگاره های ردیفی با استفاده از نوارهای باریک که دارای طرح های ظریف و پیچیده هستند به صورت پیچ باف، از هم جدا می شوند. در هر ردیف و نوار، حدود چهار عدد نگاره ی بزرگ قرار دارند که یک طرح ستاره ای را تشکیل می دهند. برخی از طرح ها و نگاره های این گلیم، به شکل های خرچنگ مانند و لوزی های قلابی شکل می باشند. 

ویژگی های گلیم شاهسون

مهم ترین بافت گلیم شاهسون

مهم ترین و معروف ترین بافت گلیم شاهسون، گلیم سوماک است که در زبان محلی به آن ها، ورنی می گویند. ورنی یا همان سوماک، توسط زنان و دختران ایل ارسباران، بافته می شود. این هنرمندان بدون مراجعه و نگاه کردن به نقشه، این گلیم ها را می بافند و به آن ها گلیم سوزنی می گویند. در واقع، ورنی نوعی گلیم یک رو و یا یک گلیم فرش نما است که بدون پرز می باشد. 

ایل شاهسون که به معنی شاه دوست است و بعد از انقلاب اسلامی به ایل سون یا همان دوستدار مردم، تغییر یافت در بافت گلیم های خود، از رنگ های ملایم و اشکال و طرح های هندسی شکسته استفاده می کنند. این سبک بافت، سبب شده که کمتر بتوان دو گلیم از این طائفه را پیدا کرد که از نظر طرح و رنگ، شبیه به هم باشد. 

گلیم شاهسون چیست

اجزای تشکیل دهنده ی ورنی شامل، حاشیه، متن یا زمینه ی اصلی و ترنج می باشند. همچنین این کف پوش به 3 نوع ورنی های پشمی، ورنی پشمی ابریشمی و ورنی کف ابریشم دسته بندی می شود. 

به طور کلی، شاهسون ها از نظر منطقه ای به گروه های شاهسون مغان، هشترود، ورامین، میانه، بیجار، خمسه، قزوین و ساوه تقسیم می شوند که طبیعتا گلیم در هر کدام از این مناطق، دارای ویژگی های ظاهری و ساختاری مخصوص به خود می باشد.

عکس گلیم شاهسون

گلیم شاهسون دشت مغان

ایل دشت مغان، بزرگترین ایل شاهسون است که گلیم مغان یکی از انواع گلیم های شاهسون می باشد. طرح و نقش هایی که در گلیم های این منطقه وجود دارد بسیار سنتی می باشد و هماهنگی خاصی بین طرح و نقش و کیفیت های این گلیم وجود دارد. از ویژگی های گلیم شاهسون مغان، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بافت همه ی این گلیم ها به صورت دراز و باریک است.

• بافت این گلیم ها به صورت چاکدار است و دو سمت آن، آزاد می باشد که آن ها از لبه به هم دوخت شده اند.

• رنگ های مورد استفاده در این گلیم ها روشن و درخشان هستند. البته علاوه بر این رنگ ها، تارهای پشمی رنگ نشده ی سفید رنگ که نزدیک به رنگ های شیری و قهوه ای هستند هم در بافت این گلیم ها استفاده می شود. 

• بافت های نواری افقی و سنتی، از دیگر ویژگی های این گلیم ها است که این نوارها یا دو رنگ و یا تک رنگ هستند و با نگاره های ترکی و پودهای چرخان، بافته می شوند.

• گلیم های شاهسون مغان دارای حاشیه های باریک هستند که این حاشیه ها دارای طرح و نقشه ی گل های لاله عباسی هستند.

معرفی انواع گلیم شاهسون

گلیم شاهسون هشترود

از ویژگی های این گلیم ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تار و پودشان دارای بافت زبر پشمین است.

• به طور کلی گلیم های هشترودی، دارای بافت شل هستند. این نوع بافت، سبب شده این گلیم ها از سایر گلیم های شاهسون، متمایز باشد.

• در این گلیم ها از رنگ های ملایم مثل رنگ های سبز، صورتی، آبی تیره و قهوه ای استفاده می شود.

• حاشیه این گلیم ها ساده است.

• رنگ این گلیم ها عموما تیره است.

گلیم شاهسون ورامین

ورامین، یکی از مهم ترین مراکز بافت گلیم در ایران است. گلیم های شاهسون این منطقه دارای ویژگی های زیر هستند:

• روش بافت چاکدار

• بافت های متصل و طرح های S مانند

• شیرازه های محکم

• اشکال مستطیلی

• ریشه های گره دار

گلیم شاهسون میانه

داشتن طرح های نواری سنتی، ترنج ها بزرگ کنگره دار، تارهای پشمی و نخی، بافت چاکدار، داشتن رنگ های متضاد، داشتن خط های حاشیه ای پیچ بافت و ریسمان های خود رنگ از مهم ترین ویژگی های این گلیم است. رنگ هایی که در این گلیم بکار می رود عموما زرد، پرتقالی، قرمز گیلاسی، قهوه ای کمرنگ و آبی روشن می باشند. 

گلیم شاهسون خمسه

ظریف بودن، بافت چاکدار محکم، داشتن رنگ های تیره و ساده مثل آبی، قرمز و قهوه ای پررنگ از ویژگی های این گلیم ها است.

گردآوری : بخش فرهنگ و هنر بیتوته