طرز تهیه چای زرشک کوهی و خواص چای زرشک کوهی

مجموعه: آموزش انواع غذاها

طرز تهیه دمنوش زرشک سیاه

طرز تهیه چای زرشک کوهی و خواص چای زرشک کوهی

طرز تهیه چای زرشک کوهی و خواص آن

زرشک کوهی (Berberis integerrima)، که با نام زرشک سیاه نیز شناخته می شود، یکی از گونه های وحشی گیاه زرشک است که به صورت خودرو در مناطق کوهستانی ایران، به ویژه در مناطقی مانند لرستان، خراسان و نواحی هیمالیا رشد می کند. این میوه کوچک و سیاه رنگ، با طعم ترش و ملایم، از دیرباز در طب سنتی و آشپزی ایرانی مورد استفاده قرار گرفته است. 

چای زرشک کوهی یا دمنوش زرشک، یکی از محبوب ترین روش های مصرف این میوه است که نه تنها طعمی دلپذیر دارد، بلکه به دلیل وجود ترکیبات فعال مانند بربرین، آنتی اکسیدان ها و ویتامین ها، فواید دارویی و تغذیه ای متعددی ارائه می دهد. در این مقاله، به بررسی دقیق طرز تهیه چای زرشک کوهی و خواص بی نظیر آن می پردازیم.

طرز تهیه چای زرشک کوهی

چای زرشک کوهی به سه روش اصلی تهیه می شود: به صورت دمنوش خالص زرشک یا ترکیبی با چای سیاه. هر سه روش ساده هستند و با مواد اولیه در دسترس می توانند در منزل تهیه شوند. در ادامه، هر سه روش به صورت مرحله به مرحله توضیح داده شده است:

روش اول: دمنوش زرشک کوهی خالص

مواد لازم (برای ۱ نفر):

مراحل تهیه دمنوش زرشک :

زرشک کوهی (تازه یا خشک) را به خوبی بشویید تا هرگونه گردوغبار یا ناخالصی از آن جدا شود. برای زرشک تازه، می توانید آن را به مدت ۵ دقیقه در آب خیس کنید تا شن و مواد زائد ته نشین شوند، سپس آبکش کنید.

۱ تا ۱/۵ لیوان آب را در یک کتری یا قابلمه روی حرارت قرار دهید تا به جوش آید. پس از جوش آمدن، حرارت را کم کنید تا آب کمی خنک شود (حدود ۸۰-۹۰ درجه سانتی گراد، زیرا آب خیلی داغ ممکن است خواص زرشک را کاهش دهد).

زرشک شسته شده را در یک قوری (ترجیحاً شیشه ای یا چینی) بریزید. آب جوش را به آرامی روی زرشک ها اضافه کنید. قوری را روی حرارت غیرمستقیم (مثل دهانه کتری یا سماور) قرار دهید یا درب آن را ببندید و اجازه دهید ۱۰ تا ۱۵ دقیقه دم بکشد. این مدت زمان به زرشک اجازه می دهد رنگ و عصاره خود را به آب پس دهد.

پس از دم کشیدن، دمنوش را از صافی عبور دهید تا زرشک ها جدا شوند.

اگر طعم ترش دمنوش برایتان مطلوب نیست، می توانید مقداری عسل، نبات زعفرانی یا شکر به آن اضافه کنید. افزودن چند قطره آب لیموترش یا یک تکه چوب دارچین نیز می تواند طعم دمنوش را جذاب تر کند.

دمنوش را در فنجان ریخته و گرم سرو کنید. این نوشیدنی می تواند در هر زمان از روز مصرف شود.

نکات مهم:

• برای حفظ خواص دارویی زرشک، از جوشاندن طولانی مدت زرشک در آب خودداری کنید.

• ظروف فلزی ممکن است با اسیدهای موجود در زرشک واکنش دهند، بنابراین از قوری شیشه ای یا چینی استفاده کنید.

• زرشک کوهی تازه در فصل پاییز (اوایل مهر تا اواخر آبان) در دسترس است. برای نگهداری طولانی مدت، می توانید زرشک را خشک کرده یا در فریزر نگهداری کنید.

روش دوم: چای زرشک ترکیبی با چای سیاه

دم کردن زرشک

مواد لازم (برای ۲ نفر):

مراحل تهیه چای زرشک کوهی :

زرشک را بشویید و آبکش کنید تا کاملاً تمیز شود.

چای سیاه را در قوری بریزید. آب جوش (حدود ۸۰-۹۰ درجه سانتی گراد) را به قوری اضافه کنید و اجازه دهید ۵ دقیقه دم بکشد. برای این کار، می توانید قوری را روی کتری یا سماور قرار دهید.

پس از ۵ دقیقه، زرشک شسته شده را به قوری اضافه کنید و ۵ تا ۱۰ دقیقه دیگر صبر کنید تا زرشک رنگ و طعم خود را به چای اضافه کند.

چای را از صافی عبور دهید و در فنجان بریزید. در صورت تمایل، با عسل یا نبات شیرین کنید و گرم سرو کنید.

نکات:

• این روش برای کسانی مناسب است که طعم ترش زرشک خالص را نمی پسندند و ترجیح می دهند طعمی ملایم تر با ته مزه چای سیاه داشته باشند.

• می توانید مقدار زرشک را بسته به ذائقه خود کم یا زیاد کنید.

روش سوم: ساده ترین روش درست کردن چای زرشک

۲ قاشق غذاخوری زرشک را با ۱ لیوان آب جوش دم کنید و نوش جان کنید.

طریقه جوشاندن زرشک کوهی

خواص چای زرشک کوهی :

چای زرشک کوهی به دلیل دارا بودن ترکیبات فعال مانند بربرین، آنتی اکسیدان ها، ویتامین C، فلاونوئیدها و مواد معدنی، فواید متعددی برای سلامتی دارد. در ادامه، به مهم ترین خواص این دمنوش اشاره می کنیم:

۱. تقویت سیستم ایمنی

زرشک کوهی سرشار از ویتامین C و آنتی اکسیدان هاست که به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می کند. مصرف منظم چای زرشک می تواند بدن را در برابر سرماخوردگی، آنفلوآنزا و عفونت ها مقاوم تر کند.

۲. کاهش فشار خون

بربرین موجود در زرشک به باز شدن عروق خونی کمک کرده و فشار خون را تنظیم می کند. این خاصیت برای افراد مبتلا به فشار خون بالا بسیار مفید است.

۳. بهبود سلامت کبد

چای زرشک کوهی با خاصیت صفراآور و پاک کننده کبد، به بهبود عملکرد کبد و درمان کبد چرب کمک می کند. این دمنوش می تواند سموم را از کبد دفع کرده و متابولیسم آن را تنظیم کند.

۴. کمک به کاهش وزن

بربرین موجود در زرشک سوخت وساز بدن را افزایش داده و به چربی سوزی کمک می کند. مصرف دمنوش زرشک نیم ساعت قبل از وعده غذایی می تواند اشتها را کاهش داده و به لاغری کمک کند.

۵. درمان مشکلات گوارشی

چای زرشک به تنظیم عملکرد دستگاه گوارش، رفع یبوست، درمان سوءهاضمه و اسهال (به ویژه اسهال های ویروسی) کمک می کند. خاصیت ضدالتهابی و ضدباکتریایی آن نیز در بهبود التهابات معده و زخم معده مؤثر است.

۶. کاهش قند خون

بربرین موجود در زرشک حساسیت به انسولین را بهبود می بخشد و سطح قند خون را کاهش می دهد. این خاصیت برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ بسیار مفید است.

۷. خواص ضدسرطانی

آنتی اکسیدان های موجود در زرشک کوهی با حذف رادیکال های آزاد، خطر ابتلا به سرطان را کاهش می دهند. بربرین همچنین می تواند از تکثیر سلول های سرطانی جلوگیری کند.

۸. بهبود سلامت پوست و مو

زرشک کوهی با خاصیت ضدالتهابی و آنتی اکسیدانی، به درمان آکنه، جوش، لکه های پوستی و التهابات دهانی مانند آفت و برفک کمک می کند. همچنین، با بهبود عملکرد کبد، به شادابی پوست و جلوگیری از ریزش مو کمک می کند.

۹. کاهش کلسترول و سلامت قلب

زرشک کوهی با کاهش کلسترول بد (LDL) و بهبود جریان خون، خطر بیماری های قلبی عروقی مانند سکته را کاهش می دهد. ترکیب بربامین در زرشک به تقویت قلب کمک می کند.

۱۰. درمان عفونت ها

خاصیت ضدباکتریایی و ضدقارچی زرشک به درمان عفونت های تنفسی (مانند گلو درد و برونشیت)، عفونت های سینوسی و حتی تب مالت کمک می کند.

۱۱. رفع عطش و گرمازدگی

طبیعت سرد و خشک زرشک کوهی باعث می شود چای آن برای رفع عطش، تهوع ناشی از گرما و بی اشتهایی در فصول گرم بسیار مناسب باشد.

تفاوت زرشک کوهی و زرشک قرمز

عوارض و موارد منع مصرف :

با وجود فواید متعدد، مصرف بیش از حد چای زرشک ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد:

• مشکلات گوارشی: مصرف بیش از حد می تواند باعث رفلاکس معده یا اسهال شود.

• زنان باردار: زرشک به دلیل تحریک انقباضات رحمی برای زنان باردار توصیه نمی شود.

• سرفه خشک: زرشک برای افراد مبتلا به سرفه خشک مناسب نیست.

• تداخل دارویی: زرشک ممکن است با برخی داروها (مانند داروهای دیابت یا فشار خون) تداخل داشته باشد. قبل از مصرف، با پزشک مشورت کنید.

• کاهش جذب ویتامین B: مصرف طولانی مدت ممکن است جذب ویتامین B را کاهش دهد.

• حساسیت: برخی افراد ممکن است به زرشک حساسیت داشته باشند و علائمی مانند خارش یا بثورات پوستی تجربه کنند.

• میزان مصرف توصیه شده: حداکثر ۲ فنجان در روز برای بزرگسالان سالم توصیه می شود. برای کودکان زیر ۱۲ سال، مصرف دمنوش زرشک باید با احتیاط و تحت نظر پزشک باشد.

تفاوت زرشک کوهی و زرشک قرمز :

• رنگ و ظاهر: زرشک کوهی سیاه رنگ و دانه دار است، در حالی که زرشک قرمز (پلویی) بی دانه و قرمز روشن است.

• محل رشد: زرشک کوهی به صورت خودرو در مناطق کوهستانی رشد می کند، اما زرشک قرمز به صورت پرورشی در باغات کشت می شود.

• کاربرد: زرشک کوهی بیشتر برای دمنوش، آب زرشک و شربت استفاده می شود، در حالی که زرشک قرمز در آشپزی (مانند زرشک پلو) کاربرد دارد.

• خواص: زرشک کوهی به دلیل محتوای بالای بربرین، خواص دارویی قوی تری دارد.

در پایان:

چای زرشک کوهی یک نوشیدنی سنتی و مغذی است که با طرز تهیه ای ساده، می تواند به بهبود سلامت عمومی بدن کمک کند. این دمنوش با طعم ترش و دلپذیر خود، نه تنها یک نوشیدنی گوارا برای رفع عطش است، بلکه به دلیل خواص دارویی متعدد، از جمله تقویت کبد، کاهش قند و فشار خون، بهبود گوارش و پیشگیری از بیماری های قلبی و سرطانی، جایگاه ویژه ای در طب سنتی و مدرن دارد. با رعایت میزان مصرف و توجه به عوارض احتمالی، می توانید از این نوشیدنی شگفت انگیز در رژیم غذایی روزانه خود بهره ببرید.

گردآوری: بخش آشپزی بیتوته