همه‌چیز درباره استاز کلیه؛ از تشخیص تا پیشگیری

مجموعه: بیماری ها و راه درمان

استاز کلیه به توقف یا کاهش جریان ادرار در کلیه‌ها یا حالب‌ها گفته می‌شود

استاز کلیه چیست؟ راهنمای جامع علل، علائم و درمان

کلیه‌ها نقش حیاتی در تصفیه خون، دفع مواد زائد و تنظیم تعادل مایعات بدن دارند. اما گاهی اوقات، مشکلاتی مانند استاز کلیه و ورم کلیه می‌توانند عملکرد این عضو حیاتی را مختل کنند. این مقاله به بررسی علل، علائم، پیامدها و روش‌های درمان و پیشگیری از آن‌ها می‌پردازد.

انسداد ناشی از سنگ کلیه شایع‌ترین علت استاز کلیه است

استاز کلیه چیست؟

استاز کلیه به حالتی گفته می‌شود که جریان ادرار در کلیه‌ها یا حالب‌ها (لوله‌هایی که ادرار را از کلیه به مثانه منتقل می‌کنند) به دلیل انسداد یا کاهش تحرک متوقف یا کند می‌شود. این توقف می‌تواند باعث تجمع ادرار در کلیه (هیدرونفروز) و فشار بر بافت‌های کلیه شود، که در نهایت ممکن است به آسیب کلیوی منجر شود.

علل استاز کلیه 

استاز کلیه به توقف یا کاهش جریان ادرار در کلیه‌ها یا حالب‌ها اشاره دارد که معمولاً به دلیل انسداد ایجاد می‌شود. ورم کلیه (هیدرونفروز) زمانی رخ می‌دهد که انسداد باعث تجمع ادرار و تورم کلیه‌ها می‌شود. دلایل شایع این مشکلات عبارت‌اند از:

• سنگ کلیه: تجمع نمک‌ها و مواد معدنی در ادرار که سنگ‌های کوچک و سختی را تشکیل می‌دهند و می‌توانند در کلیه یا حالب گیر کنند.

• تومورها: تومورهای مثانه، پروستات، رحم یا سایر اندام‌های نزدیک به سیستم ادراری می‌توانند جریان ادرار را مسدود کنند.

• بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH): در مردان، بزرگ شدن پروستات می‌تواند به مجرای ادرار فشار وارد کند.

سایر عوامل:

• لخته‌های خون در کلیه یا حالب

• تنگی مجرای ادرار ناشی از آسیب، عفونت، جراحی یا نقایص مادرزادی

• مشکلات عصبی یا عضلانی که عملکرد کلیه یا حالب را مختل می‌کنند

• احتباس ادراری (ناتوانی در تخلیه کامل مثانه)

• برگشت ادرار از مثانه به کلیه (ریفلاکس مثانه به حالب)

• حالب دوگانه یا نقایص ساختاری

• در زنان: بارداری (فشار رحم بر حالب)، افتادگی رحم، یا سیستوسل (افتادگی مثانه).

علائم ورم کلیه

ورم کلیه (هیدرونفروز) زمانی رخ می‌دهد که انسداد باعث تجمع ادرار و افزایش فشار بر کلیه‌ها می‌شود، که به‌مرور زمان می‌تواند به بافت کلیه آسیب برساند. شدت علائم به مدت زمان انسداد بستگی دارد. علائم شایع عبارت‌اند از:

• درد در پهلو یا شکم

• حالت تهوع و استفراغ

• درد یا سوزش هنگام ادرار

• تخلیه ناقص ادرار

• افزایش دفعات ادرار یا احساس نیاز مکرر به ادرار

• تب و لرز (در صورت وجود عفونت)

در موارد مزمن، انسداد طولانی‌مدت می‌تواند عفونت‌های ادراری را تشدید کند، با علائمی مانند:

• ادرار کدر یا تیره

• جریان ضعیف ادرار

• درد در پشت یا مثانه

• احساس سرما

عفونت‌های ادراری می‌توانند باعث ایجاد استاز کلیه شوند

راههای تشخیص استاز و ورم کلیه

تشخیص این مشکلات معمولاً با روش‌های زیر انجام می‌شود:

• معاینه فیزیکی: پزشک ناحیه کلیه‌ها و مثانه را برای بررسی تورم یا حساسیت معاینه می‌کند. در مردان، معاینه پروستات و در زنان، معاینه لگن ممکن است انجام شود.

• آزمایش ادرار: برای بررسی وجود خون، کریستال‌های سنگ، یا عفونت.

• آزمایش خون: بررسی عملکرد کلیه (کراتینین، GFR تخمینی، نیتروژن اوره خون) و نشانه‌های عفونت.

• سونوگرافی: روش اصلی بدون استفاده از اشعه برای شناسایی انسداد یا تورم.

• سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی: برای جزئیات دقیق‌تر در موارد پیچیده.

آیا استاز کلیه خطرناک است؟

استاز و ورم کلیه در صورت عدم درمان می‌توانند خطرناک باشند. انسداد طولانی‌مدت ممکن است باعث آسیب دائمی به بافت کلیه شود، که در موارد شدید به نارسایی کلیه، نیاز به دیالیز یا حتی پیوند کلیه منجر می‌شود. تشخیص و درمان زودهنگام برای جلوگیری از این عوارض حیاتی است.

استاز کلیه درمان‌نشده می‌تواند به نارسایی کلیه منجر شود

درمان استاز و ورم کلیه

درمان این مشکلات به علت زمینه‌ای بستگی دارد:

درمان عفونت‌های ادراری:

• استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای رفع عفونت و کاهش التهاب.

مدیریت سنگ کلیه:

• سنگ‌های کوچک ممکن است به‌صورت خودبه‌خود دفع شوند.

• سنگ‌های بزرگ‌تر نیاز به درمان‌هایی مانند سنگ‌شکنی (ESWL)، دارو یا جراحی دارند.

رفع انسداد:

• استفاده از کاتتر یا استنت برای تخلیه ادرار در موارد شدید.

• جراحی برای برداشتن تومور، رفع تنگی حالب یا اصلاح نقایص ساختاری.

• مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای: کنترل دیابت، فشار خون یا بیماری‌های خودایمنی برای کاهش فشار بر کلیه‌ها.

• داروهای حمایتی: دیورتیک‌ها برای کاهش تورم یا داروهای کاهش فشار خون برای محافظت از کلیه‌ها.

پیشگیری از استاز و ورم کلیه

پیشگیری از این مشکلات به مدیریت عوامل خطر و بیماری‌های زمینه‌ای وابسته است:

• مصرف کافی مایعات: نوشیدن حداقل ۲ لیتر آب در روز برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه و بهبود جریان ادرار.

• رژیم غذایی سالم: کاهش مصرف غذاهای پر اگزالات (مانند اسفناج) و افزایش مصرف فیبر، میوه‌ها و سبزیجات.

• فعالیت بدنی: ورزش منظم برای بهبود گردش خون و عملکرد سیستم ادراری.

• درمان سریع بیماری‌ها: مانند عفونت‌های ادراری یا مشکلات پروستات.

• مراجعه منظم به پزشک: به‌ویژه برای افراد با سابقه بیماری‌های کلیوی، دیابت یا فشار خون بالا.

• اجتناب از داروهای مضر: مانند داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) که ممکن است به کلیه‌ها آسیب برسانند.

علائم استاز کلیه شامل درد پهلو و کاهش حجم ادرار است

سوالات متداول درباره استاز کلیه 

1. آیا استاز کلیه دردناک است؟

بله، استاز کلیه می‌تواند باعث درد در پهلو یا شکم شود، به‌ویژه اگر با انسداد یا عفونت همراه باشد.

2. آیا رژیم غذایی می‌تواند به پیشگیری از استاز کلیه کمک کند؟

بله، مصرف کافی آب (حداقل ۲ لیتر در روز)، رژیم غذایی پرفیبر و کم اگزالات (مانند اسفناج) می‌تواند خطر سنگ کلیه و انسداد را کاهش دهد.

3. درمان خانگی برای استاز وجود دارد؟

نوشیدن آب فراوان و فعالیت بدنی منظم می‌تواند به بهبود جریان ادرار کمک کند، اما درمان اصلی باید تحت نظر پزشک انجام شود.

4. آیا استاز کلیه در کودکان شایع است؟

بله، به‌ویژه در کودکان با نقایص مادرزادی مانند حالب دوگانه یا ریفلاکس مثانه به حالب. تشخیص زودهنگام با سونوگرافی در دوران بارداری یا پس از تولد می‌تواند کمک‌کننده باشد.

5. آیا بارداری می‌تواند باعث استاز کلیه شود؟

بله، بزرگ شدن رحم در دوران بارداری می‌تواند به حالب‌ها فشار وارد کند و جریان ادرار را مختل نماید، که گاهی به هیدرونفروز موقت منجر می‌شود.

نتیجه‌گیری

استاز و ورم کلیه می‌توانند از مشکلات خفیف تا شرایط جدی متغیر باشند که نیاز به توجه فوری دارند. شناخت علائم اولیه مانند درد پهلو، تورم یا تغییرات در ادرار و اقدام به‌موقع برای تشخیص و درمان می‌تواند از آسیب دائمی به کلیه‌ها جلوگیری کند. با رعایت سبک زندگی سالم، هیدراتاسیون کافی و مراقبت‌های پزشکی منظم، می‌توان خطر بروز این مشکلات را به حداقل رساند. در صورت بروز علائم نگران‌کننده، حتماً با یک متخصص نفرولوژی مشورت کنید.

گردآوری:بخش سلامت بیتوته