چگونه از مایع مغزی نخاعی نمونه برداری می کنند؟

مجموعه: بیماری ها و راه درمان

دلایل نمونه گیری از مایع مغزی نخاعی  

نمونه برداری از مایع مغزی و نخاعی بوسیله پونکسیون کمری

مایع مغزی نخاعی 

نام دیگر مایع مغزی نخاعی csf است که در علم پزشکی به این نام او را می شناسند. این مایع مغز و نخاع را کامل احاطه کرده و از آنها محافظت می کند و نقش حیاتی را برای بدن ایفا می‌کند.

علت استفاده از روش پونکسیون کمری

 این نمونه برداری مغزی نخاعی می تواند دلایل مختلف داشته باشد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می کنیم

تجزیه و تحلیل کردن مایع مغزی نخاعی

اگر پزشک با بررسی و انجام یک سری از آزمایشات متوجه نشانه هایی از عفونت مغزی، نخاع یا مشکلاتی مانند ام‌اس در بدن شد نیاز به انجام نمونه گیری مایع مغزی نخاعی برای تجزیه و تحلیل کردن آن دارد.

برای اندازه گیری فشار مایع مغزی

زمانی که بیمار در اطراف جمجمه خود احساس فشار می کند و پزشک با انجام بررسی‌های لازم از بیمار برای اندازه گیری فشار مایع مغزی نمونه گیری می کند. زیرا افزایش فشار در اطراف جمجمه می‌تواند بر اثر آسیب های مغزی بیماریهایی مانند مننژیت و تورم در بافت های مغز ایجاد شده باشد که نیاز به درمان فوری دارد.

برای تزریق کردن داروهای بی حسی و سایر داروها نیاز به نمونه برداری مایع مغزی نخاعی است. برای مشاهده جریان مایعات و مواد رادیو اکتیو نیاز به تهیه تصاویر تشخیصی است که با نمونه برداری مایع نخاع  مغزی صورت می پذیرد.

درمان انواع سرطان ها با غده های بدخیم ( شیمی درمانی) نیاز به نمونه برداری مایع نخاع مغزی دارد.

نمونه گیری از مایع مغزی نخاعی به صورت نشسته و خوابیده انجام می شود

چگونه از مایع مغزی نمونه برداری می شود؟

برای نمونه برداری مایع نخاع مغزی هم می توان به صورت نشسته و هم به صورت خوابیده به پهلو نمونه برداری انجام شود و فرد باید پاهای خود را به سمت شکم خم کند. قسمت تحتانی ستون فقرات باید ضدعفونی شود و با تزریق کمی بی حسی بین دو مهره ستون فقرات فرد درد یا فشار زیادی احساس نمی‌کند و مقداری مایع مغزی نخاعی توسط سرنگ بیرون خواهد آمد. سوزن وارد شده در قسمت تحتانی ستون فقرات باعث می شود هیچ آسیبی به آنها وارد نشود.

نکته های نمونه برداری مایع مغزی نخاعی

اگر بعد از ورود سوزن به کمر از سوزن خون خارج شد باید از یک سوزن دیگر استفاده شود.

 بعد از انجام نمونه برداری نیاز است فرد نیم ساعت و یا حتی بیشتر استراحت کند.

 ممکن است در طی مسیر ورود سوزن ، سوزن به استخوان مهره  برخورد کند. لازم به کامل بیرون کشیدن سوزن نیست و فقط باید آن را در زیر پوست به عقب کشیده و دوباره به سمت فضای بین مهره ها هدایت کرد.

نمونه را باید سریعاً به آزمایشگاه منتقل کرد زیرا سلولهای پلی مورفونوکلئر در دو ساعت تا ۶۸ درصد کاهش پیدا می‌کند و میزان قند مایع نیز تغییر می کند .اگر به هر دلیلی نتوان نمونه مایع مغزی نخاعی را به آزمایشگاه منتقل کرد باید حداکثر یک ساعت در دمای اتاق قرار بگیرد.

بعد از نمونه گیری مغزی نخاعی نمونه باید فورا به آزمایشگاه منتقل شود

آیا آزمایش لومبار پونکسیون خطر و عوارض دارد؟

باید گفت بله در بعضی افراد بعد از نمونه برداری مایع نخاع مغزی به دلیل باز ماندن محل ورود سوزن و نشت مایع مغزی نخاعی به بیرون باعث سردردهایی می‌شود که افراد باید چند ساعت بعد از انجام آزمایش لومبار پونکسیون یا ال پی به صورت درازکش استراحت کنند.

عوارض دیگری هم وجود دارند که بسیار نادر و کمیاب هستند مانند عفونت، خونریزی محل ورود سوزن،  خارج شدن بیش از اندازه مایع مغزی نخاعی . اگر آزمایش ال پی به درستی و توسط پزشک حرفه‌ای در یک محیط سالم و استریلیزه شده صورت بگیرد عوارض گفته شده فرد را تهدید نمی‌کند.

نکاتی که افراد بعد از انجام آزمایش ال پی باید رعایت کنند:

- حداقل به مدت ۲۴ ساعت باید از انجام کارهای سنگین خودداری کنند.

- به مدت ۲۴ ساعت از رانندگی کردن نیز باید خودداری کنند.

- دست از کار و شغل کشیدن به مدت ۲۴ ساعت و استراحت کردن در خانه

- اگر احساس درد دارند می توانند از مسکن ها و استامینوفن استفاده کنند.

- کنترل علائم حیاتی و هوشیاری بیمار توسط اطرافیان لازم است.

- مصرف مایعات زیاد.

- از تکان شدید سر خودداری کنید.

- نمونه گیری از بیماران دیابتی نیاز به رژیم خاصی دارد.

- از دست زدن و برداشتن پانسمان محل ال پی تا ۲۴ ساعت خود داری کنید.

- با  دیدن علائم زیر بعد از آزمایش ال پی  باید به پزشک مراجعه کرد.

- خیس شدن زیاد پانسمان محل ال پی

- ترشح های چرکی یا کمرنگ از اطراف محل ال پی و قرمز شدن آن

- تب بالای ۳۸ درجه نیاز به مراجعه به پزشک دارد.

با اینکه آزمایش ال پی یک آزمایش بی خطر است اما در مواردی هم منع انجام آزمایش وجود دارد.که باید به این موارد دقت کرد اگر بیمار داروی خاصی مانند رقیق کننده خون را مصرف می کند حتماً باید به پزشک اطلاع دهد.

اگر بیمار دارای اختلالات انعقادی، داشتن عفونت پوست یا در محل ورود سوزن آزمایش ال پی دارای بافت نرم باشد از انجام این آزمایش برای بیمار خودداری می‌شود. همچنین اگر دکتر به افزایش فشار اطراف جمجمه شک داشته باشد ابتدا از سیتی اسکن و ام آر آی استفاده می‌کند و با انجام این موارد بیمار مشکوک به مننژیت باشد نمونه مایع نخاعی مغزی از بیمار گرفته می شود.

نمونه گیری از مایع مغزی نخاعی روشی کاملا بی خطر است

کلام آخر

آزمایش لومبار پونکسیون کمری یا ال پی یک آزمایش نسبتاً بی خطر برای افراد است که برای تشخیص بیماری هایی مانند ام اس، خونریزی اطراف مغز ، مننژیت و ... استفاده می شود عوارض خاصی ندارد و در بعضی موارد عوارض نادر اتفاق می‌افتد و باید به نکاتی که در مطالب گفته شد مانند خونریزی، سردرد و... دقت کرد. 

این آزمایش بر روی کودکان بدحال نیز انجام می‌شود و باید در محیط بسیار تمیز و کاملا استریل شده با تجهیزات پزشکی خاصی صورت بپذیرد.

گردآوری : بخش سلامت بیتوته