نفخ و آروغ زدن؛ رازهای پشت دلایل آئروفاژی یا بلع زیاد هوا

مجموعه: بیماری ها و راه درمان

آئروفاژی به بلعیدن بیش‌ازحد هوا گفته می‌شود 

دلایل آئروفاژی یا بلع زیاد هوا؛ بررسی جامع علل، عوامل و مکانیسم‌ها

آئروفاژی (Aerophagia) به حالتی گفته می‌شود که فرد مقدار زیادی هوا می‌بلعد، به‌طوری که این هوا در سیستم گوارشی، به‌ویژه معده و روده، تجمع کرده و علائم ناخوشایندی مانند نفخ، آروغ زدن مکرر، درد شکمی و افزایش باد روده‌ای ایجاد می‌کند. بلعیدن مقداری هوا در هنگام غذا خوردن، آشامیدن یا صحبت کردن امری طبیعی است، اما در آئروفاژی، حجم هوای بلعیده‌شده بیش از حد معمول است که می‌تواند به ناراحتی‌های جسمی و حتی استرس عاطفی منجر شود. این مقاله به بررسی جامع دلایل آئروفاژی، شامل عوامل مکانیکی، پزشکی، روانی و سبک زندگی، می‌پردازد.

غذا خوردن سریع یکی از دلایل آئروفاژی است

عوامل مکانیکی و عادات روزمره

بسیاری از موارد آئروفاژی به عادات روزمره و نحوه غذا خوردن یا آشامیدن مرتبط است. این عوامل، که اغلب به‌صورت ناخودآگاه رخ می‌دهند، می‌توانند مقدار هوای واردشده به سیستم گوارش را افزایش دهند. شایع‌ترین عادات مکانیکی عبارتند از:

• خوردن سریع غذا: وقتی افراد غذای خود را با عجله می‌خورند، احتمال بلعیدن هوای اضافی افزایش می‌یابد. این رفتار معمولاً در شرایط پرمشغله یا هنگام غذا خوردن در حال حرکت دیده می‌شود.

• صحبت کردن هنگام غذا خوردن: صحبت کردن همزمان با غذا خوردن باعث می‌شود هوای بیشتری همراه غذا وارد معده شود.

• جویدن آدامس یا مکیدن آب‌نبات سفت: این فعالیت‌ها باعث بلع مکرر بزاق و همراه با آن، هوای اضافی می‌شوند.

• استفاده از نی برای نوشیدن: نوشیدن مایعات با نی می‌تواند هوای اضافی را به داخل دهان و معده بکشاند.

• مصرف نوشیدنی‌های گازدار: نوشیدنی‌هایی مانند نوشابه یا آب گازدار حاوی دی‌اکسید کربن هستند که گاز اضافی را به سیستم گوارش وارد می‌کنند.

• سیگار کشیدن: سیگار کشیدن باعث می‌شود فرد هوای بیشتری را به داخل دهان بکشد، که بخشی از آن بلعیده می‌شود.

• تنفس از دهان: افرادی که به دلیل مشکلات تنفسی مانند گرفتگی بینی از دهان تنفس می‌کنند، ممکن است هوای بیشتری ببلعند.

صحبت کردن هنگام غذا باعث بلع هوای اضافی می‌شود

عوامل پزشکی و درمانی

برخی شرایط پزشکی و درمان‌ها می‌توانند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم باعث افزایش بلع هوا شوند. این عوامل شامل:

• استفاده از دستگاه CPAP برای آپنه خواب: دستگاه فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) که برای درمان آپنه انسدادی خواب استفاده می‌شود، جریان مداوم هوا را به بینی و دهان بیمار می‌فرستد. این جریان می‌تواند باعث بلعیدن هوای اضافی شود، به‌ویژه اگر فشار دستگاه به‌درستی تنظیم نشده باشد یا ماسک به‌خوبی روی صورت قرار نگرفته باشد.

• دندان‌های مصنوعی نامناسب: دندان‌های مصنوعی شل یا نامناسب می‌توانند باعث افزایش تولید بزاق شوند. در نتیجه، فرد بیشتر می‌بلعد و همراه با بزاق، هوای بیشتری وارد معده می‌شود.

• بیماری‌های گوارشی: برخی بیماری‌ها مانند رفلاکس معده به مری (GERD) یا سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) می‌توانند با تغییر در الگوهای بلع یا افزایش واکنش‌های عصبی گوارشی، به آئروفاژی منجر شوند.

• استفاده از ونتیلاتورها: در برخی موارد، بیمارانی که از دستگاه‌های تنفسی مانند ونتیلاتور استفاده می‌کنند، ممکن است به دلیل فشار هوای ورودی دچار آئروفاژی شوند.

عوامل روانی و رفتاری

ارتباط بین سلامت روان و آئروفاژی به‌خوبی شناخته شده است. شرایط روانی می‌توانند به‌طور غیرمستقیم باعث افزایش بلع هوا شوند، از جمله:

• اضطراب و استرس: افراد مبتلا به اضطراب ممکن است به دلیل تنفس سریع‌تر یا عادات عصبی مانند بلع مکرر، هوای بیشتری ببلعند. استرس همچنین می‌تواند باعث تغییر در الگوهای تنفسی یا عادات غذایی شود که به آئروفاژی منجر می‌شود.

• افسردگی: افسردگی می‌تواند با کاهش تمرکز در هنگام غذا خوردن یا افزایش بلع به‌عنوان یک عادت عصبی، به آئروفاژی کمک کند.

• تیک‌های عصبی: برخی افراد در شرایط استرس‌زا، به‌صورت ناخودآگاه هوای بیشتری می‌بلعند که می‌تواند به‌عنوان یک تیک عصبی ظاهر شود.

تحقیقات نشان داده‌اند که آئروفاژی در افرادی با اختلالات خلقی یا اضطرابی شایع‌تر است، اگرچه مکانیسم دقیق این ارتباط هنوز نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد.

رفلاکس معده می‌تواند با آئروفاژی مرتبط باشد 

عوامل مرتبط با سبک زندگی

سبک زندگی ناسالم یا عادات غذایی خاص می‌تواند خطر آئروفاژی را افزایش دهد. برخی از این عوامل شامل:

• مصرف غذاهای نفاخ: غذاهای حاوی FODMAP (کربوهیدرات‌های قابل‌تخمیر) مانند حبوبات، برخی سبزیجات (مانند کلم) یا محصولات لبنی می‌توانند تولید گاز در روده را افزایش دهند و علائم آئروفاژی را تشدید کنند.

• عدم مدیریت استرس: استرس مزمن می‌تواند الگوهای غذا خوردن را مختل کند و باعث شود افراد سریع‌تر غذا بخورند یا عادات ناسالمی مانند جویدن آدامس برای کاهش استرس داشته باشند.

• کم‌تحرکی: فعالیت بدنی کم می‌تواند حرکت طبیعی گازها در سیستم گوارشی را کاهش دهد و باعث تجمع گاز و تشدید علائم آئروفاژی شود.

عوامل مرتبط با کودکان

آئروفاژی در کودکان نیز شایع است و حدود ۴ تا ۷ درصد کودکان در سنین مدرسه ممکن است آن را تجربه کنند. در کودکان، علاوه بر عوامل مکانیکی مانند خوردن سریع، عوامل روانی مانند اضطراب ناشی از فشارهای تحصیلی یا اجتماعی می‌توانند نقش مهمی داشته باشند. همچنین، عاداتی مانند مکیدن انگشت یا جویدن اشیاء می‌توانند به بلع هوای اضافی منجر شوند.

عوامل نادر اما جدی

در موارد نادر، آئروفاژی ممکن است با شرایط پزشکی جدی‌تر مرتبط باشد که نیاز به بررسی دقیق دارند. به‌عنوان مثال:

• انسداد روده: در برخی موارد، انسداد روده می‌تواند علائمی شبیه آئروفاژی ایجاد کند، اما این حالت نیاز به تشخیص افتراقی دارد.

• اختلالات عصبی-عضلانی: بیماری‌هایی که بر هماهنگی عضلات گوارشی یا حرکات بلع تأثیر می‌گذارند، می‌توانند به بلع هوای اضافی منجر شوند.

• عوارض شدید: در موارد بسیار نادر، تجمع بیش‌ازحد گاز در سیستم گوارشی می‌تواند به عوارضی مانند پارگی (سوراخ‌شدگی) معده یا روده منجر شود که یک وضعیت تهدیدکننده حیات است.

نوشیدنی‌های گازدار از دلایل شایع آئروفاژی هستند 

سوالات متداول

1. آئروفاژی دقیقاً چیست؟

آئروفاژی به حالتی گفته می‌شود که فرد مقدار زیادی هوا می‌بلعد، به‌طوری که این هوا در معده یا روده تجمع کرده و علائمی مانند نفخ، آروغ زدن مکرر، درد شکمی یا افزایش باد روده‌ای ایجاد می‌کند. بلعیدن مقداری هوا هنگام غذا خوردن یا صحبت کردن طبیعی است، اما در آئروفاژی، حجم هوای بلعیده‌شده بیش از حد معمول است.

2. چه کسانی در معرض آئروفاژی هستند؟

آئروفاژی می‌تواند در هر سنی رخ دهد، از جمله در بزرگسالان، نوجوانان و کودکان. حدود ۴ تا ۷ درصد کودکان در سنین مدرسه و تا ۲۵ درصد بزرگسالان ممکن است این مشکل را تجربه کنند. افرادی که از دستگاه‌های CPAP استفاده می‌کنند، عادات غذایی نامناسب دارند یا با اضطراب و افسردگی مواجه‌اند، بیشتر در معرض خطر هستند.

3. علائم اصلی آئروفاژی چیست؟

شایع‌ترین علائم شامل: 

• آروغ زدن مکرر (تا ۱۲۰ بار در ساعت در موارد شدید)

• نفخ و احساس پری در شکم

• درد ناشی از گاز

• افزایش باد روده‌ای (تا بیش از ۲۰ بار در روز)

• غرغر معده

• اسهال یا کاهش اشتها در برخی موارد

4. آیا آئروفاژی خطرناک است؟

به‌طور کلی، آئروفاژی خطرناک نیست و بیشتر باعث ناراحتی جسمی یا خجالت اجتماعی می‌شود. با این حال، در موارد نادر، تجمع بیش‌ازحد گاز می‌تواند به عوارض جدی مانند پارگی معده یا روده منجر شود. همچنین، آئروفاژی ممکن است با شرایط روانی مانند اضطراب یا افسردگی مرتبط باشد که نیاز به توجه دارد.

5. چگونه می‌توانم بفهمم که آئروفاژی دارم؟

اگر علائمی مانند آروغ زدن مکرر، نفخ یا درد شکمی به مدت حداقل دو ماه دارید، ممکن است آئروفاژی داشته باشید. پزشک با بررسی علائم، سابقه پزشکی و گاهی آزمایش‌های تشخیصی (مانند تصویربرداری) می‌تواند آئروفاژی را تشخیص دهد و بیماری‌های مشابه مانند رفلاکس معده (GERD) یا انسداد روده را رد کند. 

6. آیا کودکان هم دچار آئروفاژی می‌شوند؟

بله، آئروفاژی در کودکان شایع است و حدود ۴ درصد کودکان در سنین مدرسه ممکن است آن را تجربه کنند. در کودکان، این مشکل می‌تواند با اضطراب، عادات غذایی ناسالم یا مکیدن انگشت مرتبط باشد و گاهی باعث استرس یا افت عملکرد تحصیلی می‌شود.

7. آیا جویدن آدامس واقعاً باعث آئروفاژی می‌شود؟

بله، جویدن آدامس باعث بلع مکرر بزاق و همراه با آن هوای اضافی می‌شود که می‌تواند به آئروفاژی منجر شود. اجتناب از آدامس یا کاهش استفاده از آن می‌تواند علائم را بهبود بخشد.

8. چرا استفاده از دستگاه CPAP باعث آئروفاژی می‌شود؟

دستگاه CPAP برای درمان آپنه خواب، جریان مداوم هوا به بینی و دهان می‌فرستد. اگر فشار دستگاه بیش از حد باشد یا ماسک به‌درستی تنظیم نشده باشد، فرد ممکن است هوای اضافی ببلعد که به آئروفاژی منجر می‌شود.

نتیجه‌گیری

آئروفاژی نتیجه بلع بیش‌ازحد هوا است که می‌تواند از عوامل مختلفی ناشی شود، از عادات ساده روزمره مانند غذا خوردن سریع تا شرایط پزشکی مانند استفاده از دستگاه CPAP یا عوامل روانی مانند اضطراب. شناسایی دقیق علت آئروفاژی برای درمان مؤثر آن حیاتی است. تغییر در سبک زندگی، مانند اجتناب از نوشیدنی‌های گازدار، غذا خوردن آرام‌تر، ترک سیگار و مدیریت استرس، می‌تواند به کاهش علائم کمک کند. در مواردی که آئروفاژی به شرایط پزشکی یا روانی مرتبط است، همکاری با پزشک یا متخصص سلامت روان ضروری است.

اگر علائم شدیدی مانند درد قفسه سینه، خون در مدفوع یا نفخ قابل‌توجه تجربه می‌کنید، فوراً به پزشک مراجعه کنید تا از عوارض احتمالی جلوگیری شود. با تشخیص به‌موقع و مدیریت مناسب، آئروفاژی معمولاً قابل‌کنترل است و می‌توان کیفیت زندگی را بهبود بخشید.

گردآوری:بخش سلامت بیتوته