علل خارش انگشتان دست و راه‌های تشخیص و درمان آن

مجموعه: بیماری ها و راه درمان

خارش انگشتان دست اغلب از خشکی پوست شروع می‌شود 

چرا انگشتان دستم می‌خارند؟ علل شایع + راه‌حل فوری

خارش انگشتان دست یکی از مشکلات شایع پوستی است که تقریباً همه افراد حداقل یک بار آن را تجربه کرده‌اند. این خارش ممکن است فقط چند دقیقه طول بکشد یا هفته‌ها ادامه داشته باشد، گاهی فقط روی یک انگشت احساس شود و گاهی همه انگشتان را درگیر کند. شدت آن هم متفاوت است؛ از یک حس آزاردهنده خفیف تا خارشی شدید که خواب را مختل می‌کند. خوشبختانه در بیشتر موارد این مشکل جدی نیست، اما گاهی نشانه یک بیماری زمینه‌ای است که نیاز به درمان دارد.

شوینده‌های قوی چربی طبیعی پوست را از بین می‌برند و خارش ایجاد می‌کنند

علل خارش انگشتان دست

خشکی ساده پوست؛ شایع‌ترین علت

اغلب اوقات خارش انگشتان فقط به دلیل خشکی پوست است، به‌خصوص در فصل‌های سرد و خشک سال یا بعد از شستشوی مکرر دست‌ها با صابون‌های قوی. وقتی پوست رطوبت خود را از دست می‌دهد، ترک‌های ریز ایجاد می‌شود و اعصاب پوستی تحریک می‌شوند. در این موارد با مرطوب‌کننده خوب و چند روز مراقبت، خارش کاملاً برطرف می‌شود.

درماتیت تماسی (اگزمای تماسی)

یکی از رایج‌ترین دلایل خارش انگشتان، تماس پوست با مواد تحریک‌کننده یا آلرژن‌هاست. دست‌ها روزانه با صدها ماده تماس دارند، بنابراین درماتیت تماسی در این ناحیه بسیار شایع است.

مواد محرک شایع عبارتند از: شوینده‌ها، سفیدکننده، صابون‌های معطر، ضدعفونی‌کننده‌های الکلی، حلال‌ها، رنگ مو، جواهرات حاوی نیکل، عطر، گیاهان سمی مثل پیچک سمی و حتی برخی لوسیون‌ها.

معمولاً خارش همراه با قرمزی، التهاب، خشکی و گاهی تاول‌های کوچک است. بهترین راه حل، پیدا کردن و دوری از ماده محرک است. تا زمان شناسایی آن، آنتی‌هیستامین خوراکی و کرم کورتیکواستروئید موضعی می‌تواند خارش را سریعاً کم کند.

اگزمای دیس‌هیدروتیک (پومفولیکس)

این نوع اگزما با تاول‌های ریز پر از مایع روی کناره‌های انگشتان، کف دست و گاهی پاها مشخص می‌شود. خارش در این بیماری بسیار شدید است و تاول‌ها پس از چند روز خشک شده و پوست پوسته‌پوسته می‌شود. 

عوامل تشدیدکننده شامل استرس، آلرژی فصلی، تعریق زیاد دست و حساسیت به فلزاتی مثل نیکل و کبالت هستند. این بیماری در زنان شایع‌تر است و معمولاً در بهار و تابستان بدتر می‌شود. کمپرس سرد، مرطوب‌کننده قوی، صابون ملایم و در موارد شدید کرم استروئیدی تجویزی کمک می‌کند. تاول‌ها معمولاً پس از ۲ تا ۳ هفته خودبه‌خود بهبود می‌یابند.

پسوریازیس

پسوریازیس یک بیماری خودایمنی مزمن است که باعث می‌شود سلول‌های پوست با سرعت غیرطبیعی رشد کنند و پلاک‌های قرمز با پوسته‌های نقره‌ای-سفید ایجاد شود. این پلاک‌ها می‌توانند روی انگشتان، پشت دست و حتی ناخن‌ها ظاهر شوند.

خارش، سوزش، خشکی شدید و گاهی ترک و خونریزی از علائم اصلی هستند. حدود ۱۵ درصد از افراد مبتلا به پسوریازیس، دست و انگشتانشان درگیر می‌شود.

درمان شامل کرم‌های حاوی اسید سالیسیلیک، کورتیکواستروئید موضعی، نوردرمانی و در موارد شدید داروهای خوراکی یا بیولوژیک است.

خارش شبانه شدید معمولاً نشانه گال یا پسوریازیس است

نوروپاتی محیطی (به‌خصوص در افراد دیابتی)

اگر دیابت دارید و انگشتانتان خارش، سوزن‌سوزن شدن، بی‌حسی یا درد دارد، ممکن است دچار آسیب عصبی شده باشید. قند خون بالا به مرور زمان به اعصاب و عروق کوچک آسیب می‌رساند و این علائم را ایجاد می‌کند.

خارش در این حالت معمولاً همراه با حس گزگز یا سوزش است و بیشتر در شب‌ها آزاردهنده می‌شود. کنترل دقیق قند خون، ورزش منظم، ترک سیگار و گاهی داروهای خاص (مثل ضدتشنج یا ضدافسردگی) می‌تواند پیشرفت بیماری را کند کند و علائم را کاهش دهد.

گال (جرب)

گال یک بیماری مسری است که توسط کنه‌های بسیار ریز ایجاد می‌شود. این کنه‌ها در پوست تونل می‌زنند و تخم‌گذاری می‌کنند، به‌خصوص بین انگشتان دست، مچ دست و آرنج.

خارش در گال بسیار شدید و به‌ویژه شب‌ها غیرقابل‌تحمل است. علائم دیگر شامل جوش‌های ریز، تاول‌های چرکی و خطوط خاکستری باریک روی پوست است.

گال با تماس پوست با پوست یا استفاده مشترک از حوله و لباس منتقل می‌شود. درمان حتماً باید با نسخه پزشک باشد و معمولاً شامل کرم پرمترین، پماد گوگرد یا داروی خوراکی ایورمکتین است. همه افراد خانواده باید همزمان درمان شوند، حتی اگر علائم ندارند. خارش ممکن است تا دو هفته پس از درمان هم ادامه داشته باشد.

کمبود آهن

کمبود آهن (کم‌خونی ناشی از فقر آهن) گاهی باعث خارش عمومی پوست، از جمله انگشتان می‌شود. اگر همراه با خارش، خستگی، ریزش مو یا رنگ‌پریدگی دارید، آزمایش خون بدهید.

قارچ بین انگشتان با پوسته سفید و بوی بد همراه است

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟

اگر خارش بیش از دو هفته طول کشید، خیلی شدید است، با تاول، پوسته، خونریزی یا بی‌حسی همراه است، شب‌ها خوابتان را مختل می‌کند یا به سایر نقاط بدن گسترش یافت، حتماً به متخصص پوست مراجعه کنید. پزشک با معاینه و گاهی آزمایش یا بیوپسی پوست، علت دقیق را پیدا می‌کند.

راه‌های سریع برای تسکین خارش در خانه

تا زمان مراجعه به پزشک یا بهبود کامل، این کارها را انجام دهید:

• دست‌ها را با آب ولرم و صابون ملایم و بدون عطر بشویید.

• بلافاصله پس از شستشو، مرطوب‌کننده غلیظ و بدون عطر بزنید.

• انگشتان را ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در آب خنک یا جوشانده جو دوسر خیس کنید.

• از لوسیون کالامین یا کرم منتول برای خنک کردن پوست استفاده کنید.

• در هوای سرد یا هنگام کار با شوینده، دستکش بپوشید.

• استرس خود را کم کنید، چون استرس خارش را بدتر می‌کند.

• آب زیاد بنوشید و دست‌ها را کاملاً خشک کنید (از سشوار داغ پرهیز کنید).

• کرم هیدروکورتیزون ۱ درصد بدون نسخه می‌تواند التهاب را کم کند.

کمپرس سرد سریع‌ترین راه کاهش خارش شدید انگشتان است

سوالات متداول

1. چرا فقط یک انگشت من خارش دارد؟

معمولاً به خاطر تماس مستقیم آن انگشت با ماده محرک است (مثلاً انگشت اشاره‌ای که با شوینده زیاد تماس دارد، یا انگشت حلقه به خاطر حلقه نیکلی).

2. چرا خارش انگشتانم شب‌ها خیلی شدیدتر می‌شود؟

این علامت کلاسیک «خارش شبانه» است و بیشتر در گال (جرب)، پسوریازیس، اگزمای دیس‌هیدروتیک و نوروپاتی دیابتی دیده می‌شود. شب‌ها دمای بدن کمی بالا می‌رود و فعالیت سیستم ایمنی بیشتر می‌شود، بنابراین خارش تشدید می‌شود.

3. خارش انگشتان می‌تواند علامت دیابت باشد؟

بله، به‌خصوص اگر همراه با گزگز، سوزش یا بی‌حسی باشد. یکی از اولین علائم نوروپاتی دیابتی، خارش یا سوزن‌سوزن شدن انگشتان دست و پاست.

4. آیا کمبود ویتامین باعث خارش انگشتان می‌شود؟

بله، شایع‌ترین آن کمبود آهن است (کم‌خونی فقر آهن). گاهی کمبود ویتامین B12، ویتامین D یا زینک هم خارش ایجاد می‌کند.

5. چرا بعد از شستن ظرف، انگشتانم می‌خارند؟

شوینده‌های ظرفشویی حاوی مواد قلیایی قوی هستند که چربی طبیعی پوست را کاملاً از بین می‌برند و باعث خشکی شدید و خارش می‌شوند. استفاده از دستکش ظرفشویی تقریباً همیشه مشکل را حل می‌کند.

6. خارش بین انگشتان دارم، آیا حتماً گال است؟

گال شایع‌ترین علت خارش بین انگشتان است، ولی قارچ پوستی (کچلی انگشتان)، اگزمای شدید و درماتیت تماسی هم می‌توانند همین علامت را بدهند.

7. بچه‌ام انگشتانش را می‌خاراند، ممکن است کرمک باشد؟

کرمک معمولاً باعث خارش مقعد در شب می‌شود، نه انگشتان دست. خارش انگشتان در کودکان بیشتر به خاطر اگزما، گال یا حساسیت به نیکل (مثلاً سکه یا اسباب‌بازی) است.

8. آیا استرس واقعاً باعث خارش انگشتان می‌شود؟

بله! استرس باعث ترشح هیستامین در پوست می‌شود و اگزمای دیس‌هیدروتیک و پسوریازیس را شعله‌ور می‌کند.

9. چرا بعد از درمان گال هنوز خارش دارم؟

این حالت خیلی شایع است و اسمش «خارش پس از گال» است. حتی بعد از کشته شدن همه کنه‌ها، پوست تا ۲–۴ هفته حساس می‌ماند. استفاده از مرطوب‌کننده و گاهی یک دوره کوتاه کورتیکواستروئید موضعی آن را برطرف می‌کند.

حرف آخر

خارش انگشتان دست معمولاً مشکل جدی نیست و با مراقبت ساده برطرف می‌شود، اما اگر مداوم یا شدید باشد، ممکن است نشانه بیماری‌هایی مثل اگزما، پسوریازیس، دیابت، گال یا حساسیت باشد. هرچه زودتر علت را پیدا کنید، درمان راحت‌تر و سریع‌تر خواهد بود. اگر خارش زندگی روزمره‌تان را مختل کرده، منتظر نمانید و به متخصص پوست مراجعه کنید. پوست سالم، آرامش بیشتری به شما می‌دهد!

گردآوری:بخش سلامت بیتوته