فرش های خودرنگ سنگسری چه فرش هایی هستند؟

مجموعه: فرش و گلیم

فرش خودرنگ ایل سنگسری

فرش های خودرنگ سنگسری

فرش خودرنگ سنگسری

پشمی که در این گونه بافته‌ها استفاده می شود، رنگ طبیعی پشم است و هیچ رنگ گیاهی و شیمیایی به آن افزوده نمی‌شود. البته در مکان های دیگر ایران نیز گلیم خودرنگ تولید می‌شود، ولی برعکس گلیم های پنج‌رنگی که در مناطق دیگر تولید می‌شود، گلیم خودرنگ سنگسر هفت رنگ گوناگون و قالی آن نیز ۱۰ رنگ طبیعی دارد که نشان دهنده تنوع وسیع دامهای این منطقه دارد.

البته این روزها گلیم های رنگارنگ زیادی در این منطقه بافته می‌شود؛ گلیم هایی که رنگهای خوب بازار را به بافتهای سنتی و طرح و نقش‌های سنتی افزوده اند، ولی هنوز گوشه و کنار قالی فروشی‌های سنگسر نشانی از قالی و گلیم خودرنگ وجود دارد.

فرش خودرنگ سنگسری

گلیم هفت‌رنگ سنگسر تشکیل شده از رنگ‌های  نخودی، سفید، سیاه، قهوه‌ای، کرم، کهوپشو (آبی یا کبود) و موشی (قهوه‌ای کمرنگ نزدیک به طوسی) می‌شود که دو رنگ کهوپشو و موشی مخصوص گلیم هایی است که در سنگسر بافته می‌شود.

همین طور قالی خودرنگ سنگسر ۱۰ رنگ دارد که تشکیل شده رنگهای سور (سفید استخوانی)، بور (مشکی)، شیوا یا شکاری (رنگی نزدیک به طلایی)، نخودی (قهوه‌ای روشن)، خروا (کرم کاهی بین سفید و خاکستری)، کهوپشو (آبی یا کبود)، بَنُوش (بنفش)، تلخ (قهوه‌ای سوخته)، موشی(قهوه‌ای کمرنگ نزدیک به خاکستری) و زیره‌ای (قهوه‌ای روشن مایل به سبز) می‌شود.

در نقش مایه ها و طرح‌های گذشته فرش خودرنگ سنگسری ، به غیر از قوش، گل و گیاه که متداول ترین نقش های فرش ایرانی هستند از نقاشی مینیاتوری نیز استفاده شده است.

فرش خودرنگ 

طرح قالیهای خودرنگ سنگسری اغلب طرح خشتی، پاسارگاد، شکارگاه، لیلی و مجنون، محرابی و باغ بهشت است. ولی طرح گلیم ها تنوع بیشتر و نام های گوناگونی دارد، از جمله خریشمور دار (شکلی انتزاعی از سرو)، گُلو، سورگُلو، هف هشتو و طرحهای جدید دیگر که این روزها طرفداران خود را در بازار دارد.

اما خریشمور دار طرحی است که بافندگان گلیم از نقش های سوزندوزی‌شده روی لباس زنان سنگسری برداشت کرده‌اند. نقش های کهن این سوزندوزی‌ها که گذشت ای چند هزار ساله دارد، الهام‌بخش طراحان گلیم بوده‌اند.

از آنجا که نژاد گوسفندهای سنگسری با جاهای دیگر فرق دارد، به جز تنوع رنگی بیشتر، کیفیت پشم گوناگونی نیز دارند. پشمهایی که در دست‌بافته‌های این منطقه استفاده می شود دو دسته هستند؛ ماره‌پشم ( به گوسفندهای بزرگ تعلق داشته و ضخیمتر است) و وَرِه‌پشم ( به گوسفندهای کوچک تعلق داشته و ظریفتر است). در کنار فرقی که کیفیت و رنگ پشم دارد، کیفیت قالی و گلیم بافته‌شده در سنگسر به یک فاکتور دیگر نیز بستگی دارد که آن نیز نوع ریسیدن این پشمهاست؛ اینکه پشم را با دوک یا چرخ یا کوتلو بریسند یا اینکه یک‌لا و دولا ریسیده شود، در کیفیت و ضخامت محصولی که از این پشم تولید می‌شود اثر دارد.

انواع فرش های خودرنگ سنگسری

قالی هایی که در سنگسر بافته می‌شود دار ایستاده و مثل همه قالی ها روش بافت و گره‌زنی‌های شبیه به هم را دارند، ولی گلیم ها به دو روش مختلف بافته می‌شوند؛ دار خندی که همان دارهای گلیم زمینی است و در هر ۱۰ رج، رنگ پشم به کار رفته تغییر می‌کند و طرح گلیم به‌ گونه راه‌راه است. پژوهشگران گفته اند گذشته این روش بافت به دوره ساسانیان بازمی‌گردد و گلیم بافته‌شده با دار خندی طرحی ساده و ابتدایی دارد. نوع دیگر گلیم هایی هستند که دار ایستاده و شبیه دار قالی دارند و گلیم هایی که طرحهای گوناگونی دارند، بیشتر با این دارها بافته می‌شوند.

بازار صادراتی برای فرش خودرنگ سنگسری در کشورهای گوناگون مثل کانادا، آلمان، انگلیس، ایتالیا و استرالیا وجود دارد که با تصمیم مناسب باید برای صادرات آن اقدامات خوبی انجام بگیرد.

در سنگسر به جز گلیم و قالی، البسه پشمی نیز بافته می‌شود که بیشتر از وره‌پشم برای بافت آنها استفاده می‌شود.

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته