آموزش گام‌به‌گام معاینهٔ پستان؛ راهنمای جامع آگاهی از سلامت پستان

مجموعه: بهداشت بانوان

شناخت طبیعی پستان‌ها کلید تشخیص زودهنگام است

5 گام ساده تا سلامت پستان؛ آموزش گام‌به‌گام معاینه در خانه

سرطان پستان شایع‌ترین سرطان در میان زنان است، اما تشخیص زودهنگام آن شانس درمان کامل را تا بیش از ۹۰ درصد افزایش می‌دهد. آموزش گام‌به‌گام معاینهٔ پستان راهی ساده، رایگان و در دسترس برای هر زنی است تا با شناخت ظاهر و حس طبیعی پستان‌های خود، تغییرات غیرعادی را زودتر شناسایی کند. در این مقاله از بیتوته، با روش استاندارد پنج‌مرحله‌ای معاینه در خانه، علائم هشدار، بهترین زمان انجام و توصیه‌های پزشکی معتبر آشنا می‌شوید، تا با آگاهی و آرامش، گامی مؤثر در جهت سلامت خود بردارید. 

معاینه پستان در خانه فقط ۵ دقیقه طول می‌کشد

چه کسانی باید خود را معاینه کنند؟ 

• همه زنان از سن بلوغ به بعد

• افراد تراجنسیتی و نان‌باینری دارای بافت پستان (حتی پس از جراحی ماسکولینایزیشن)

• زنان یائسه

• افراد با سابقه خانوادگی سرطان پستان 

بهترین زمان معاینه پستان

۵ گام خودآزمایی پستان

گام اول: بررسی در آینه با دست‌ها روی کمر

جلوی آینه بایستید، صاف و با دقت به پستان‌هایتان نگاه کنید. دست‌ها را روی کمر بگذارید و ظاهر دو پستان را مقایسه کنید.

موارد قابل توجه:

• برجستگی یا تودهٔ قابل مشاهده

• تفاوت غیرعادی در اندازه یا شکل دو پستان

• چروکیدگی یا فرورفتگی در بافت پستان

• قرمزی، پوسته‌پوسته شدن یا تغییر غیرعادی در پوست یا نوک پستان

• فرورفتگی یا جابه‌جایی نوک پستان

هر یک از این تغییرات را دیدید، فوراً با پزشک مشورت کنید. 

پستان‌ها را از نظر تقارن، شکل و پوست بررسی کنید

نکته: آرنج‌ها را کمی به جلو خم کنید و بدن را آرام به چپ و راست بچرخانید تا زوایای مختلف بهتر دیده شود.

گام دوم: بازوها بالا — بررسی دوباره

در همان حالت جلوی آینه، بازوها را بالای سر ببرید و پستان‌ها را از نظر همان تغییرات گام اول بررسی کنید.

پستان چپ و راست کاملاً یکسان نیستند، پس به تغییرات یک‌طرفه (فقط در یک پستان) دقت کنید، مثل چروک پوست یا جمع‌شدگی. با مشاهده هر تغییر غیرعادی فوراً با پزشک تماس بگیرید.

بازوها را بالا ببرید و به دنبال فرورفتگی، تورم یا تغییر نوک پستان باشید

گام سوم: بررسی ترشحات

اگر شیرده نیستید، پستان سالم نباید ترشح داشته باشد. نوک پستان را به‌آرامی فشار دهید و ببینید مایعی (شفاف، شیری، زرد یا خونی) خارج می‌شود یا نه.

هر ترشحی غیرمرتبط با شیردهی فوراً به پزشک اطلاع دهید.

هر ترشحی را فوراً به پزشک اطلاع دهید

نکته: این مرحله در حمام آسان‌تر است، پوست خیس، لمس دقیق‌تر.

گام چهارم: درازکش — لمس عمیق هر پستان

به پهلو دراز بکشید، بالش زیر سر، بازوی همان سمت پشت سر.

با دست مخالف و سه انگشت اول (اشاره، میانی، حلقه):

حرکات دایره‌ای کوچک از بیرون به داخل، با هر دور، فشار انگشتان را کمی بیشتر کنید تا فقط سطح پوست را لمس نکنید و بتوانید لایه‌های زیرین بافت را هم احساس کنید.

دراز بکشید، با سه انگشت حرکات دایره‌ای و افقی انجام دهید

مطمئن شوید که تمام پستان را لمس می‌کنید، از بالا تا پایین (از استخوان ترقوه تا بالای شکم) و از پهلو تا پهلو (از زیربغل تا خط وسط سینه)

سپس به پهلوی دیگر بچرخید و همین مراحل را برای پستان مقابل تکرار کنید.

از بالا به پایین سینه و از زیربغل تا وسط سینه را لمس کنید

نکته: استفاده از سه انگشت به‌جای یک انگشت کمک می‌کند بافت طبیعی پستان را با توده اشتباه نگیرید.

گام پنجم: نشسته — بررسی نهایی

بنشینید و همان روش گام چهارم را تکرار کنید.

با حرکات دایره‌ای و فشار تدریجی:

از استخوان ترقوه تا جناغ سینه

تا زیر پستان و زیربغل (غدد لنفاوی)

به دنبال:هر چیزی که سفت‌تر، بیرون‌زده یا متفاوت با بافت اطراف باشد (مثل نخود، تیله، گردو)

نشسته یا ایستاده همان حرکات دایره‌ای، عمودی و افقی را تکرار کنید

توصیه نهایی:

شما مسئول سلامت خودتان هستید. هر ماه ۵ دقیقه وقت بگذارید، نه بخاطر ترس، بلکه برای آرامش خاطر. این ۵ گام را ماهی یک‌بار انجام دهید تا پستان‌هایتان را به‌خوبی بشناسید.

اگر تغییر پیدا کردید چه کنید؟ 

• آرام باشید ،۸۰٪ توده‌ها سرطانی نیستند.

• یادداشت کنید: اندازه، محل، مدت زمان

• صبر کنید (فقط اگر پریود می‌شوید): تا پس از قاعدگی

• به پزشک مراجعه کنید، حتی اگر مطمئن نیستید.

• هرگز خوددرمانی نکنید.   

نکات ویژه برای افراد تراجنسیتی و نان‌باینری: 

• زنان ترنس (هورمون‌درمانی): درد و توده ممکن است طبیعی باشد،اما هر تغییر پایدار را گزارش دهید.

• مردان ترنس (پس از جراحی): بافت باقی‌مانده همچنان در معرض ریسک است ،معاینه ادامه یابد.

هر ماه یک بار پستان‌هایتان را بررسی کنید.

سوالات متداول 

1. اگر توده‌ای در پستان پیدا کردم، یعنی سرطان دارم؟

خیر. ۸۰٪ توده‌ها خوش‌خیم هستند (کیست، فیبروآدنوم، تغییرات هورمونی). اما هر توده جدید باید توسط پزشک بررسی شود.

2. ترشح از نوک پستان همیشه خطرناک است؟

اگر شیرده نیستید، هر ترشحی (حتی شفاف) غیرعادی است و باید به پزشک اطلاع دهید.

3. آیا معاینه پستان جایگزین ماموگرافی می‌شود؟ 

خیر. ماموگرافی تنها روش معتبر غربالگری است. خودآزمایی فقط برای آگاهی است.

4. آیا مردان هم باید پستان خود را معاینه کنند؟

بله. سرطان پستان در مردان نادر است اما وجود دارد. هر توده یا تغییر باید بررسی شود.

5. آیا درد پستان همیشه نشانه سرطان است؟

خیر. درد معمولاً هورمونی یا کیستی است. اما درد مداوم و یک‌طرفه نیاز به بررسی دارد.

6. آیا معاینه در حمام بهتر است؟

بله. پوست خیس = لمس راحت‌تر و دقیق‌تر، به‌ویژه برای بررسی ترشحات و لمس.

7. اگر پریود نامنظم دارم، چه زمانی معاینه کنم؟

یک روز ثابت در ماه انتخاب کنید (مثلاً هر ماه در تاریخ ۵).

8. آیا کیست پستان خطرناک است؟ 

خیر. کیست‌ها خوش‌خیم و شایع هستند، اما اگر بزرگ یا دردناک شوند، پزشک ممکن است تخلیه کند.

سخن  آخر

معاینهٔ گام‌به‌گام پستان نه تنها ابزاری ساده و رایگان برای آگاهی از سلامت فردی است، بلکه با شناخت دقیق ظاهر و بافت طبیعی پستان‌ها، هرگونه تغییر مشکوک را زودتر شناسایی می‌کند. هرچند سازمان‌های معتبر پزشکی مانند انجمن سرطان آمریکا و سازمان جهانی بهداشت، خودآزمایی منظم را جایگزین ماموگرافی و معاینهٔ بالینی نمی‌دانند، اما تأکید دارند که آگاهی مداوم از بدن، همراه با غربالگری دوره‌ای، کلید تشخیص زودهنگام و درمان موفق سرطان پستان است. بنابراین، ماهی یک بار، فقط ۵ دقیقه وقت بگذارید، پستان‌هایتان را با آرامش بررسی کنید و هر تغییر، حتی کوچک را جدی بگیرید و فوراً با پزشک در میان بگذارید؛ این عادت کوچک، می‌تواند زندگی‌تان را نجات دهد.

گردآوری:بخش سلامت بیتوته