ادرار و روش نمونه گیری آن

مجموعه: بیماری ها و راه درمان

نمونه گیری ادرار

آشنایی با روش های نمونه گیری ادرار

ادرار و روش های نمونه گیری آن

ادرار یکی از مایعات بیولوژیکی بدن است که توسط کلیه ها تولید شده و از طریق مجاری ادراری دفع می شود. این مایع حاوی اطلاعات ارزشمندی درباره سلامت عمومی بدن است و بررسی آن در آزمایش های پزشکی به تشخیص بیماری های مختلف کمک می کند. در این مقاله، به بررسی ویژگی های ادرار، روش های صحیح نمونه گیری، استریل بودن یا نبودن ادرار، و مشخصات ظرف نمونه گیری پرداخته می شود.

ادرار چیست؟

ادرار مایعی است که از طریق فرآیند فیلتراسیون خون توسط کلیه ها تولید می شود. این مایع حاوی آب، الکترولیت ها، مواد زائد متابولیک (مانند اوره و کراتینین)، و گاهی مواد غیرطبیعی مانند گلوکز، پروتئین یا خون است که می تواند نشان دهنده بیماری باشد. ترکیبات ادرار و ویژگی های آن (رنگ، بو، حجم و غیره) اطلاعاتی درباره عملکرد کلیه ها، کبد، سیستم گوارشی و حتی وضعیت متابولیکی بدن ارائه می دهند.

آیا ادرار استریل است؟

ادرار در حالت طبیعی و در داخل مثانه استریل است، به این معنا که هیچ گونه باکتری، ویروس یا قارچی در آن وجود ندارد. این ویژگی به دلیل محیط اسیدی ادرار و عملکرد محافظتی سیستم ادراری است. با این حال، هنگام خروج ادرار از بدن، ممکن است در مجرای ادرار یا در تماس با پوست اطراف ناحیه تناسلی آلوده شود. به همین دلیل، در نمونه گیری ادرار برای آزمایش هایی مانند کشت ادرار (Urine Culture)، رعایت اصول بهداشتی و روش های صحیح نمونه گیری اهمیت زیادی دارد تا از آلودگی نمونه جلوگیری شود.

روش های نمونه گیری ادرار

نمونه گیری ادرار بسته به نوع آزمایش مورد نظر و شرایط بیمار متفاوت است. در ادامه، روش های اصلی نمونه گیری ادرار توضیح داده شده است:

نمونه گیری ادرار میانی (Midstream Urine Sample):

کاربرد: این روش برای آزمایش های عمومی ادرار (Urinalysis) و کشت ادرار استفاده می شود.

روش انجام:

دست ها را با آب و صابون بشویید و خشک کنید.

ناحیه تناسلی را با آب و صابون یا دستمال های استریل تمیز کنید (در زنان، تمیز کردن از جلو به عقب و در مردان، تمیز کردن سر آلت تناسلی).

شروع به ادرار کردن کنید و اجازه دهید مقدار کمی ادرار (جریان اولیه) خارج شود.

ظرف نمونه گیری استریل را زیر جریان ادرار قرار دهید و حدود 30 تا 60 میلی لیتر ادرار (بخش میانی جریان) جمع آوری کنید.

ظرف را بدون تماس با پوست یا محیط اطراف ببندید.

نکته: این روش از آلودگی نمونه با باکتری های پوست یا مجرای ادرار جلوگیری می کند.

نمونه گیری ادرار 24 ساعته:

کاربرد: برای اندازه گیری موادی مانند پروتئین، کراتینین، کلسیم یا هورمون ها در ادرار طی 24 ساعت.

روش انجام:

صبح روز نمونه گیری، اولین ادرار را دور بریزید و زمان را یادداشت کنید.

تمام ادرارهای بعدی را تا 24 ساعت در ظرف مخصوص جمع آوری کنید.

ظرف را در جای خنک (ترجیحاً یخچال) نگهداری کنید.

نمونه را در زمان تعیین شده به آزمایشگاه تحویل دهید.

نکته: از تماس ظرف با مواد شوینده یا آلودگی ها جلوگیری کنید.

آیا ادرار استریل است

نمونه گیری ادرار تصادفی (Random Urine Sample):

کاربرد: برای آزمایش های ساده مانند بررسی گلوکز یا خون در ادرار.

روش انجام:

ادرار در هر زمان از روز بدون رعایت شرایط خاص جمع آوری می شود. با این حال، تمیز کردن ناحیه تناسلی همچنان توصیه می شود.

نمونه گیری با کاتتر:

کاربرد: برای بیمارانی که قادر به ادرار کردن نیستند (مانند بیماران بستری یا کودکان).

روش انجام:

توسط پرسنل پزشکی با استفاده از کاتتر استریل انجام می شود. کاتتر از طریق مجرای ادرار وارد مثانه شده و ادرار مستقیماً جمع آوری می شود.

نکته: این روش خطر عفونت را افزایش می دهد و باید با دقت انجام شود.

نمونه ادرار

نمونه گیری از نوزادان:

روش انجام:

از کیسه های مخصوص نمونه گیری ادرار (Pediatric Urine Collection Bag) استفاده می شود که به ناحیه تناسلی نوزاد متصل می شود.

نکته: پوست باید کاملاً تمیز و خشک باشد تا از آلودگی نمونه جلوگیری شود.

ظرف نمونه گیری ادرار

ظرف نمونه گیری ادرار باید دارای ویژگی های خاصی باشد تا دقت آزمایش حفظ شود:

• استریل بودن: برای آزمایش هایی مانند کشت ادرار، ظرف باید کاملاً استریل باشد تا از آلودگی میکروبی جلوگیری شود.

• جنس ظرف: معمولاً از پلاستیک شفاف یا مات با درپوش محکم ساخته می شود.

• حجم: ظرفیت ظرف معمولاً بین 50 تا 100 میلی لیتر برای نمونه گیری معمولی و تا چند لیتر برای نمونه گیری 24 ساعته است.

• برچسب گذاری: ظرف باید دارای برچسب با اطلاعات بیمار (نام، تاریخ، نوع نمونه) باشد.

• نگهداری: ظرف های استریل باید در محیط تمیز و دور از آلودگی نگهداری شوند.

ظرف نمونه گیری ادرار

نکات مهم در نمونه گیری ادرار

• بهداشت: همیشه قبل از نمونه گیری، ناحیه تناسلی را تمیز کنید تا از آلودگی نمونه جلوگیری شود.

• زمان تحویل نمونه: نمونه ادرار باید ظرف مدت 1 تا 2 ساعت به آزمایشگاه برسد. در صورت تأخیر، نمونه را در یخچال (4 درجه سانتی گراد) نگهداری کنید.

• اجتناب از آلودگی: از تماس دست یا اشیاء با داخل ظرف نمونه گیری خودداری کنید.

• دستورالعمل های آزمایشگاه: برخی آزمایش ها ممکن است نیاز به شرایط خاص (مانند ناشتا بودن یا مصرف داروی خاص) داشته باشند.

• مایعات و رژیم غذایی: مصرف برخی غذاها (مانند چغندر) یا داروها ممکن است رنگ یا ترکیب ادرار را تغییر دهد، بنابراین پزشک را از مصرف آن ها مطلع کنید.

کاربردهای آزمایش ادرار

آزمایش ادرار برای تشخیص بیماری های مختلف استفاده می شود، از جمله:

• عفونت های ادراری: با کشت ادرار و بررسی وجود باکتری.

• بیماری های کلیوی: مانند نارسایی کلیه یا سنگ کلیه.

• دیابت: با بررسی گلوکز یا کتون در ادرار.

• بیماری های کبدی: با بررسی بیلی روبین یا اوروبیلینوژن.

• بارداری: با آزمایش hCG در ادرار.

گاهی ادرار را در مورد آقایان برای ارزیابی کار پروستات مورد آزمایش قرار می دهند، که در این صورت پس از ماساژ پروستات اولین قسمت ادرار جمع آوری می شود. در صورتی که بیماری های بالای سیستم مجاری ادرار مد نظر باشد باید قسمت انتهای ادرار را جمع آوری کرد.

سخن پایانی:

ادرار به عنوان یک مایع بیولوژیکی کلیدی، اطلاعات مهمی درباره سلامت بدن ارائه می دهد. نمونه گیری صحیح ادرار و استفاده از ظروف استریل برای جلوگیری از آلودگی و حفظ دقت نتایج آزمایش ضروری است. با رعایت اصول بهداشتی و دستورالعمل های نمونه گیری، می توان از ادرار به عنوان ابزاری مؤثر برای تشخیص و پایش بیماری ها استفاده کرد.

اگرچه ادرار در مثانه استریل است، اما رعایت نکات بهداشتی در هنگام نمونه گیری از آلودگی آن جلوگیری می کند و نتایج دقیق تری به دست می آید. برای اطلاعات بیشتر درباره آزمایش های خاص، مشورت با پزشک یا آزمایشگاه ضروری است.

گردآوری: بخش سلامت بیتوته