چرا بعد از اجابت مزاج احساس سوزش می‌کنم؟ علل و راه‌حل‌ها

مجموعه: بیماری ها و راه درمان

سوزش مقعد پس از مدفوع می‌تواند ناشی از تحریک پوست باشد

چرا هنگام دفع مدفوع احساس سوزش می‌کنم؟

اگر تا به حال دچار اسهال شدید یا غذاهای تند زیاد مصرف کرده‌اید، ممکن است هنگام دفع مدفوع احساس سوزش کرده باشید. علل دیگر سوزش هنگام دفع شامل بیماری التهابی روده (IBD)، سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، سرطان، هموروئید، یبوست و سایر موارد می‌شود.

گاهی اوقات، علت این مشکل خفیف و قابل درمان در خانه است. اما اگر به طور مداوم هنگام اجابت مزاج احساس سوزش دارید یا علائم دیگری مشاهده می‌کنید، برای رد علل جدی‌تر باید به پزشک مراجعه کنید.

شستشوی نادرست یا بیش از حد می‌تواند باعث سوزش شود

علل سوزش مقعد بعد از مدفوع

1. رژیم غذایی 

غذاهای تند و اسیدی از شایع‌ترین علل سوزش مقعد هنگام دفع هستند. اگر هنگام دفع احساس سوزش دارید، به غذاهایی که اخیراً مصرف کرده‌اید توجه کنید. فلفل‌ها حاوی ماده‌ای به نام کپسایسین هستند که به گیرنده‌های درد در بدن، از جمله مقعد، متصل می‌شود و باعث سوزش می‌شود.

غذاهای اسیدی که باید مراقب آنها باشید:

• لیمو و لیموترش

• انار

• آناناس

• توت‌فرنگی

• سیر و پیاز خام

• کاری و میخک

اگر پس از مصرف غذاهای تند یا اسیدی احساس سوزش دارید، جای نگرانی نیست. از مصرف غذاهای تند خودداری کنید و آب فراوان بنوشید تا سیستم گوارش‌تان بهبود یابد.

2. اسهال 

اسهال به معنای مدفوع شل و آبکی است که ممکن است چندین بار در روز رخ دهد. اسهال می‌تواند باعث تحریک پوست اطراف مقعد (ناحیه پرینه) و ایجاد سوزش شود. درمان اسهال عبارتند از :

• اجتناب از غذاهایی که اسهال را تشدید می‌کنند (مانند غذاهای سرخ‌شده، چرب یا تند)

• نوشیدن آب کافی

• استفاده از داروهای ضد اسهال بدون نسخه

اگر اسهال بیش از سه روز طول بکشد یا با علائمی مانند استفراغ، تهوع یا مدفوع خونی همراه باشد، به پزشک مراجعه کنید.

3. یبوست 

یبوست به معنای کمتر از سه بار اجابت مزاج در هفته است. مدفوع سخت و خشک می‌تواند دفع را دشوار و دردناک کند. درمان‌های خانگی یبوست عبارتند از :

• ملین‌ها

• نرم‌کننده‌های مدفوع

• مکمل‌های فیبر

• عوامل اسمزی (مانند میرالاکس)

• روان‌کننده‌ها

اگر بیماری روده‌ای دارید یا قبلاً ملین مصرف نکرده‌اید، قبل از استفاده با پزشک مشورت کنید. وابستگی به ملین‌ها نیز باید با کمک پزشک مدیریت شود.

پیشگیری از یبوست:

• رژیم غذایی پر فیبر

• نوشیدن مایعات کافی

• ورزش منظم

• اختصاص زمان کافی برای اجابت مزاج

• بررسی داروهایی که ممکن است باعث یبوست شوند.

4. شقاق مقعدی 

شقاق مقعدی (پارگی پوست کانال مقعد) می‌تواند دردناک باشد و هنگام دفع باعث سوزش شود. این مشکل اغلب به دلیل فشار زیاد هنگام دفع یا مدفوع سخت ایجاد می‌شود.

علائم شقاق مقعدی عبارتند از :

• خونریزی مقعدی

• درد یا سوزش هنگام دفع

• حساسیت در ناحیه مقعد

• درد پایدار پس از اجابت مزاج

درمان شقاق مقعدی عبارتند از :

• حمام با نمک اپسوم یا حمام سیتز

• اجتناب از پاک کردن بیش از حد مقعد و استفاده از بیده یا بطری شستشو

• استفاده از نرم‌کننده‌های مدفوع

• حمام سیتز

شقاق مقعدی معمولاً با درمان‌های خانگی بهبود می‌یابد، اما اگر درد یا خونریزی ادامه داشت، به پزشک مراجعه کنید.

5. سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) 

IBS وضعیتی است که علائم گوارشی مختلفی دارد اما هیچ بیماری قابل‌تشخیصی در دستگاه گوارش دیده نمی‌شود. علائم IBS عبارتند از :

• اسهال

• یبوست

• اسهال و یبوست متناوب

• درد شکمی

• نفخ

• مخاط سفید در مدفوع

• احساس تخلیه ناقص روده

درمان IBS عبارتند از:

• مصرف فیبر کافی

• اجتناب از گلوتن

• رژیم غذایی کم FODMAP

• ورزش منظم

• کاهش استرس

• خواب باکیفیت

• داروهای تجویزی برای اسهال، یبوست یا درد شکمی

هموروئید یا بواسیر یکی از علل شایع سوزش مقعد است

6. بیماری التهابی روده (IBD) 

IBD (شامل بیماری کرون، کولیت اولسراتیو و کولیت نامشخص) باعث التهاب در سیستم گوارش می‌شود. علائم IBD عبارتند از :

• درد و گرفتگی شکمی

• نفخ

• اسهال

• کاهش اشتها

• زخم‌های دهانی

• مخاط در مدفوع

• تهوع

• خونریزی مقعدی

• کاهش وزن ناخواسته

• نیاز فوری به دفع

درمان IBD: کنترل التهاب با دارو، تغییرات سبک زندگی و درمان‌های مکمل. در صورت بروز علائم جدید یا تشدید علائم، به پزشک مراجعه کنید.

7. هموروئید 

هموروئید (بواسیر) زمانی رخ می‌دهد که رگ‌های مقعد یا رکتوم متورم و دردناک می‌شوند.

علائم هموروئید:

• خونریزی (خون روی دستمال توالت یا مدفوع)

• احساس وجود جسم خارجی در مقعد

• خارش یا درد در اطراف مقعد

• درد هنگام دفع

درمان هموروئید: 

• استفاده از بیده یا بطری شستشو به جای دستمال

• کرم‌ها یا پمادهای بدون نسخه برای کاهش تورم و درد

• درمان یبوست یا اسهال

• حمام سیتز

• دستمال‌های دارویی یا فندق افسونگر

اگر هموروئید به درمان‌های خانگی پاسخ ندهد یا علائم شدیدی داشته باشید، به پزشک مراجعه کنید.

8. پروکتیت 

پروکتیت التهاب پوشش رکتوم است که می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• عفونت‌های مقاربتی (مانند سوزاک، سیفلیس، کلامیدیا)

• بیماری‌های خودایمنی (مانند کرون یا کولیت اولسراتیو)

• مسمومیت غذایی (سالمونلا، شیگلا)

• عفونت کلستریدیوم دیفیسیل (C. diff)

علائم پروکتیت:

• احساس نیاز مداوم به دفع

• اسهال یا یبوست

• خون، مخاط یا چرک در مدفوع

• خونریزی مقعدی

درمان پروکتیت به علت آن بستگی دارد و باید توسط پزشک بررسی شود.

9. عفونت‌های مقاربتی 

عفونت‌های مقاربتی می‌توانند باعث پروکتیت و ناراحتی مقعدی شوند. این عفونت‌ها اغلب بدون علامت هستند، بنابراین غربالگری منظم ضروری است. علائم عبارتند از:

• درد مقعدی

• ترشح

• درد هنگام دفع

• درد شکمی

درمان:

• آنتی‌بیوتیک برای عفونت‌های باکتریایی (سوزاک، کلامیدیا، سیفلیس)

• داروهای ضدویروسی برای هرپس

استفاده از کاندوم می‌تواند از اکثر عفونت‌های مقاربتی پیشگیری کند.

10. سرطان 

سرطان کولون یا رکتوم معمولاً با رشد پولیپ‌ها در دیواره روده آغاز می‌شود که ممکن است سرطانی شوند. علائم سرطان کولون و رکتوم عبارتند از :

• ترشح مقعدی

• خون در مدفوع

• تغییر در عادات روده‌ای

• یبوست یا اسهال

• خستگی

• رشد در کانال مقعد

• درد، تحریک یا خارش مقعدی

• کاهش وزن ناخواسته

درمان: جراحی، پرتودرمانی، شیمی‌درمانی یا ایمونوتراپی.

سوزش هنگام دفع به‌تنهایی معمولاً نشانه سرطان نیست، اما برای رد علل جدی باید به پزشک مراجعه کنید.

بیماری‌های التهابی روده می‌توانند سوزش ایجاد کنند

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟ 

تغییرات گاه‌به‌گاه در عادات روده‌ای معمول است، اما در موارد زیر باید به پزشک مراجعه کنید:

• مدفوع سیاه یا قیری

• مدفوع خونی

• یبوست مزمن

• اسهال بیش از سه روز

• توده یا برآمدگی در اطراف مقعد

• درد شدید شکمی یا گرفتگی

چگونه از سوزش مقعد پیشگیری کنیم؟

• مصرف غذاهای تند همراه با نشاسته (مانند نان یا برنج) برای کاهش تحریک

• رژیم غذایی پر فیبر (لوبیا، تمشک، بروکلی، آجیل) و نوشیدن آب کافی برای پیشگیری از شقاق و هموروئید

• غربالگری منظم سرطان کولورکتال از سن ۴۵ سالگی

• اجتناب از سیگار، محدود کردن الکل، ورزش منظم و رژیم غذایی سالم

استفاده از پمادهای تسکین‌دهنده می‌تواند مفید باشد

سوالات متداول  

1. آیا سوزش بعد از مدفوع خطرناک است؟ 

اگر سوزش گاه‌به‌گاه و ناشی از غذاهای تند یا اسهال موقت باشد، معمولاً بی‌خطر است. اما سوزش مداوم همراه با خونریزی، درد شدید یا تغییر در عادات روده‌ای نیاز به بررسی پزشکی دارد.

2. چه درمان‌های خانگی برای سوزش بعد از مدفوع وجود دارد؟ 

حمام سیتز، استفاده از پمادهای بی‌حس‌کننده (مانند لیدوکائین)، مصرف فیبر بالا، نوشیدن مایعات فراوان و نرم‌کننده‌های مدفوع می‌توانند سوزش را تسکین دهند.

3. آیا سوزش بعد از مدفوع در بارداری طبیعی است؟ 

بله، در دوران بارداری به دلیل فشار رحم بر مقعد و تغییرات هورمونی (مانند افزایش پروژسترون) ممکن است یبوست یا هموروئید ایجاد شود که منجر به سوزش بعد از مدفوع می‌شود. با پزشک برای درمان ایمن مشورت کنید.

4. چه زمانی باید برای سوزش بعد از مدفوع به پزشک مراجعه کنم؟ 

اگر سوزش بیش از چند روز طول بکشد یا با علائمی مانند خونریزی، مدفوع سیاه، درد شدید یا توده در مقعد همراه باشد، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

5. آیا استرس می‌تواند باعث سوزش بعد از مدفوع شود؟

استرس به طور مستقیم باعث سوزش نمی‌شود، اما می‌تواند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) را تشدید کند که ممکن است با سوزش همراه باشد.

جمع‌بندی

سوزش هنگام دفع می‌تواند دلایل قابل‌درمانی مانند یبوست، اسهال، هموروئید یا شقاق مقعدی داشته باشد. اگر سوزش مداوم است یا با علائمی مانند خونریزی همراه باشد، برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه کنید.

گردآوری:بخش سلامت بیتوته