دماسنج چیست؟ انواع آن و نحوه استفاده از دماسنج

مجموعه: آزمایش ها و تجهیزات پزشکی

دماسنج چیست

دماسنج چیست و چطور کار می کند؟  

دماسنج چیست؟

دماسنج وسیله ای است که برای اندازه گیری دما استفاده می شود. دماسنج می تواند دمای مواد جامد مانند غذا ، مایع مانند آب یا گاز مانند هوا را اندازه گیری کند. اختراع دماسنج به طور کلی به ریاضی دان-فیزیکدان ایتالیایی گالیلئو گالیله نسبت داده می شود. دماسنج ها بسته به نیاز کاربر در اشکال و اندازه های مختلفی تولید می شوند.

انواع دماسنج

دماسنج ها براساس عملکردشان به دو دسته تقسیم می شوند:

- دماسنج های بالینی

- دماسنج آزمایشگاهی

دماسنج های بالینی

دماسنج های بالینی که اغلب به عنوان دماسنج های پزشکی شناخته می شوند، به طور خاص برای استفاده بالینی ساخته شده اند. از این دماسنج ها برای تعیین دمای بدن استفاده می شود. انواع مختلف دماسنج های بالینی که ما برای ارزیابی دمای بدن به صورت روزانه استفاده می کنیم به شرح زیر است:

• دماسنج دیجیتال

سنسورهای حرارتی در اکثر دماسنج های دیجیتال برای تعیین دمای بدن انسان استفاده می شود. آنها همچنین دارای یک مدار الکترونیکی و یک صفحه نمایش برای نمایش اندازه گیری دما هستند. می توان از آنها در مقعد، زیر زبان یا زیر بغل استفاده کرد.

دماسنج دیجیتال

• دماسنج گوش الکترونیکی

دماسنج های الکترونیکی گوش از فناوری مادون قرمز برای تعیین دمای بدن از داخل کانال گوش استفاده می کنند. آنها دماسنج تمپانیک نامیده می شوند زیرا از غشای تمپان داخل گوش برای اندازه گیری دما استفاده می کنند. این نوع دماسنج برای کودکان عالی است. دماسنج های الکترونیکی گوش از انرژی مادون قرمز ساطع شده از منبع گرما برای تعیین دمای بدن استفاده می کنند. در نتیجه، این دماسنج ها به سرعت دمای بدن را ثبت می کنند.

دماسنج گوش الکترونیکی

• دماسنج پیشانی

دماسنج های پیشانی مانند دماسنج های الکترونیکی گوش از فناوری مادون قرمز برای خواندن گرما استفاده می کنند. آنها از حسگرهای مادون قرمز برای اندازه گیری دمای شریان گیجگاهی سطحی، زیر شاخه ای از شریان کاروتید استفاده می کنند. غیر تماسی بودن آنها دلیل اصلی محبوبیت آنهاست. دماسنج های پیشانی به اندازه دماسنج های دیجیتال معمولی دقیق نیستند.

دماسنج پیشانی

• دماسنج پستانک

دماسنج پستانک برای نوزادانی که حداقل سه ماه دارند در نظر گرفته شده است. اگر کودک با پستانک احساس راحتی می کند، این ممکن است ساده ترین روش برای تشخیص دمای بدن او باشد. اگرچه استفاده از دماسنج های پستانک ساده است، اما دقیق نیستند و فقط دمای تقریبی بدن را ثبت می کنند.

دماسنج پستانک

• دماسنج نواری پلاستیکی

از آنجایی که دماسنج های نواری پلاستیکی خوانش دقیق دما را تولید نمی کنند، برای تشخیص دمای بدن بی تاثیر هستند. آنها به عنوان راهنمایی برای تعیین اینکه آیا یک فرد تب دارد یا نه، عمل می کنند. 

دماسنج نواری پلاستیکی

•  دماسنج جیوه

ابتدایی ترین دماسنج ها، دماسنج های جیوه ای هستند که زمانی تنها راه خواندن دمای بدن بودند. آنها دقیق ترین دماسنج ها هستند و مانند دماسنج های دیجیتال مورد استفاده قرار می گیرند. از طرف دیگر، این دماسنج ها از باتری استفاده نمی کنند و مدار الکتریکی یا نمایشگر ندارند. دماسنج های جیوه ای از یک لوله شیشه ای با طیف وسیعی از عددهای دما تشکیل شده اند. انتهای دماسنج با جیوه مایع پر شده است.

وقتی این دماسنج را زیر زبان خود قرار می دهیم، مطابق با دمای بدن ما شروع به افزایش می کند. هنگامی که جیوه به پایان سفر خود می رسد، اندازه گیری مناسب دمای بدن است. از سوی دیگر، دماسنج های جیوه ای به دلیل نگرانی های ایمنی (مسمومیت با جیوه) دیگر اغلب استفاده نمی شوند و در چندین کشور ممنوع شده اند.

دماسنج جیوه ای

•  دماسنج آزمایشگاهی

از آنجایی که دماسنج های بالینی را نمی توان برای اندازه گیری دماهایی غیر از دمای بدن انسان استفاده کرد، دماسنج های خاص مختلفی برای اندازه گیری دما برای کاربردهای دیگر در دسترس هستند. دماسنج های آزمایشگاهی به ویژه دماسنج هایی هستند که برای نظارت بر دماهای غیر از دمای بدن استفاده می شوند. آنها به اندازه گیری نقاط جوش، نقاط انجماد و دمای انواع دیگر اشیاء در آزمایشگاه و آزمایش کمک می کنند. دماسنج‌های آزمایشگاهی در اندازه‌ها و شکل‌های مختلف برای اندازه‌گیری طیف وسیعی از دما وجود دارند. برخی از رایج ترین انواع به شرح زیر است:

• دماسنج مایع در شیشه

دماسنج های مایع در شیشه همانطور که از نامشان پیداست با یک شیشه مهر و موم شده حاوی مایعی مانند جیوه یا الکل قرمز ساخته می شوند. حجم مایعات در دماسنج ها با افزایش یا کاهش دما در نوسان است. با افزایش دما، مایع در پاسخ منبسط می شود. این دماسنج ها به دلیل داشتن لوله شیشه ای شکننده هستند. در نتیجه، آنها در محفظه‌های محافظی قرار می‌گیرند که خوانش دما روی آنها نوشته شده است. علاوه بر این، از آنجایی که به منبع تغذیه نیاز ندارند، دماسنج های مایع در شیشه مناسب، ارزان و ایده آل برای مکان هایی هستند که مشکل الکتریکی وجود دارد.

دماسنج مایع در شیشه

• دماسنج نواری دو فلزی

برای ساخت دماسنج های نواری دو فلزی از دو فلز مجزا استفاده می شود. هنگامی که دما افزایش می یابد، فلزات به یکدیگر متصل می شوند تا با سرعت های مختلف منبسط شوند. دو فلز این دماسنج ها به طول های مختلف نیز منبسط می شوند. در نتیجه، نوار دو فلزی به سمت نوار دو فلزی که ضریب انبساط حرارتی کمتری دارد، خم می‌شود. هنگامی که نوار دو فلزی حرکت می کند، نشانگر را در یک مقیاس کالیبره شده منحرف می کند، که به تعیین دما کمک می کند.

دماسنج نواری دو فلزی

• دماسنج ترموکوپل

دماسنج های ترموکوپلی دستگاه های همه کاره و دقیق اندازه گیری دمای صنعتی هستند که از ترموکوپل های داخلی یا ورودی ترموکوپل های خارجی استفاده می کنند. یک ترموکوپل با استفاده از دو رسانای فلزی غیرمشابه که در یک انتها به هم متصل شده اند، دما را حس می کند. هنگامی که هادی ها (عناصر و ترکیباتی هستند که جریان الکتریکی را به راحتی از خود عبور می دهند) در معرض یک گرادیان حرارتی قرار می گیرند، ولتاژ تولید می کنند. تفاوت در ولتاژ تولید شده توسط فلزات غیر مشابه با دما مطابقت دارد.

دماسنج ترموکوپل

•  دماسنج پیرومتر

دماسنج های پیرومتر ، دستگاه های سنجش از راه دور هستند که به اندازه گیری دما از راه دور کمک می کنند. دمای جسم معمولاً توسط تابش حرارتی ساطع شده توسط این دماسنج ها تعیین می شود. یکی از بزرگترین مزیت های این دماسنج ها این است که نیازی به لمس چیزی ندارند. بنابراین پیرومترها برای نظارت بر دمای اجسام یا سطوح متحرک ایده آل هستند. آنها همچنین برای اندازه گیری دمای مواردی که به دلیل ساختار پیچیده یا دماهای بیشتر نمی توان آنها را لمس کرد، مفید هستند. پیرومترها برای اندازه گیری دمای بالای 2000 درجه سانتیگراد استفاده می شوند.

دماسنج پیرومتر

•  دماسنج مقاومتی پلاتینیوم

سیم پلاتین برای نظارت بر دما در دماسنج های مقاومت پلاتین استفاده می شود. سیم به یک مقاومت الکتریکی متصل است که در پاسخ به دمای محیط متفاوت است. این بدان معنی است که با افزایش دما، مقاومت مواد استفاده شده در این دماسنج ها نیز افزایش می یابد. هدف از دماهای مقاومت پلاتین تشخیص دمای بیرون است. این دماسنج ها علیرغم دقت دمای بالا کمی کند هستند. این دماسنج ها معمولا برای اندازه گیری دمای بین 500 تا 2300 درجه سانتیگراد استفاده می شوند.

دماسنج مقاومتی پلاتینیوم

•  دماسنج پروب

یکی از رایج ترین و پرکاربردترین انواع دماسنج، دماسنج پروبی است. آنها در درجه اول برای اندازه گیری دمای غذاها و نمونه های مایع در زمان واقعی استفاده می شوند. خوانش سریع دمای این دماسنج ها آن ها را برای تست های بهداشتی در فروشگاه های خرده فروشی و آزمایشگاه های صنایع غذایی عالی می کند. دماسنج های پروب معمولاً به سری نوک تیز مجهز هستند که به نفوذ و غوطه ور شدن کمک می کند. دماسنج پروب ثابت و پروب سیمی دو نوع پروب موجود هستند. 

دماسنج پروب

نحوه کار دماسنج

• استفاده از دماسنج های دیجیتال سریع و دقیق است. آنها را می توان در زیر بغل یا زیر زبان استفاده کرد. دماسنج دیجیتال زیر بغل روش ارجح برای نوزادان کمتر از 3 ماه است. وقتی پوست خشک شد، نوک دماسنج را در مرکز زیر بغل قرار دهید.

بازوی کودک را محکم روی بدن او قرار دهید.

دماسنج را روشن کنید و برای مدت زمانی که در دستورالعمل سازنده ذکر شده است در جای خود بگذارید.

• دماسنج دیجیتال زیر زبان در صورتی مفید است که کودک شما به اندازه کافی بزرگ باشد که بفهمد چگونه دماسنج را زیر زبان خود نگه دارد. اگر کودک شما می لرزد نباید از دماسنج های دهانی استفاده کنید.

قبل از اندازه‌گیری دمای دهان، بررسی کنید که کودک شما به مدت 20 دقیقه چیزی سرد یا گرم برای خوردن یا نوشیدن نداشته باشد.

نوک دماسنج را زیر زبان کودک خود قرار دهید، از کودک خود بخواهید که دهان و لب های خود را ببندد تا دماسنج در جای خود بماند.

مهم است که دماسنج خود را قبل و بعد از استفاده با دستمال مرطوب الکلی ضدعفونی کنید. 

• برای اندازه گیری دمای یک فرد به صورت مقعدی با یک دماسنج دیجیتال، دست هایتان را بشویید. اطمینان حاصل کنید که دماسنج شما تمیز است و باتری های آن کار می کنند. نوک دماسنج را با یک غلاف پلاستیکی بپوشانید و روان کننده ای مانند ژله نفتی یا روان کننده های مبتنی بر آب مانند ژله K-Y بمالید.

نوزادان را به سمت پشت قرار دهید و پاهایشان را در هوا قرار دهید. کودکان و بزرگسالان ممکن است راحت‌تر روی شکم بخوابند. دماسنج را روشن کنید و منتظر بمانید تا به شما بگوید که آماده است. با صاف نگه داشتن دماسنج، نوک دماسنج را به آرامی در رکتوم قرار دهید، حداکثر 1 اینچ.آن را در جای خود نگه دارید تا لیز نخورد. برای شنیدن صدای بوق یا صدایی مشابه صبر کنید. دماسنج را بردارید و آن را بخوانید.

• دماسنج‌های گوش خیلی سریع دمای کودک را اندازه‌گیری می‌کنند. پروب را به آرامی در مجرای گوش قرار دهید که نوک آن به سمت داخل باشد، به سمت گوش داخلی.

دکمه دماسنج را فشار دهید و منتظر بوق باشید.

• دماسنج های مادون قرمز از یک اسکنر مادون قرمز برای اندازه گیری دمای بدن بدون تماس مستقیم با پوست استفاده می کنند. اینها ساده ترین انواع دماسنج ها برای استفاده هستند، اما ممکن است نادرست باشند.

• دماسنج های نواری یا پلاستیکی که روی پیشانی قرار می گیرند، روش دقیقی برای اندازه گیری دما نیستند. برای استفاده از دماسنج های نواری پلاستیکی، باید نوار را روی پیشانی خود قرار دهیم و رنگ های روی نوار در پاسخ به دمای بدن ما تغییر می کند. آنها همچنین دماسنج های یک بارمصرفی هستند که می توان آنها را دور انداخت.

• از دماسنج های جیوه ای استفاده نکنید. دماسنج‌های جیوه‌ای شیشه‌ای چند سالی است که در بیمارستان‌ها استفاده نمی‌شوند و عموماً دیگر برای خرید در دسترس نیستند. آنها می توانند بشکنند و تکه های کوچک شیشه و جیوه بسیار سمی آزاد کنند.

کاربرد دماسنج

کاربرد دماسنج

دماسنج ها بسته به نیاز کاربر در اشکال و اندازه های مختلفی تولید می شوند.دماسنج ها، بیشتر برای اندازه گیری دمای اجسام (زنده و غیر زنده) استفاده می شود. در نتیجه، تنها از یک نوع دماسنج برای اندازه گیری دمای بدن استفاده می شود. با این حال، در مطالعات یا آزمایشات آزمایشگاهی، مجموعه متفاوتی از دماسنج ها برای تعیین دمای نقطه جوش و نقاط انجماد استفاده می شود. برخی از کاربردهای دیگر دماسنج در زیر آورده شده است:

- در خانه

- در خودروها

- در صنایع

- در رستوران ها

دیگر نکات درباره دماسنج

همانطور که مشخص کردیم، کاربرد اصلی دماسنج اندازه گیری دما است. شما می توانید دمای بسیاری از چیزها را اندازه گیری کنید تا اطلاعات مفیدی در مورد محیط اطراف خود و خودتان به دست آورید. برای مثال، اگر دمای هوای بیرون را اندازه بگیرید، می‌دانید که چگونه لباس مناسب بپوشید. اگر دمای بدن خود را اندازه گیری کنید، متوجه می شوید که آیا تب دارید یا خیر. اما صبر کنید، عملکردهای دماسنج بیشتری وجود دارد. همچنین از این دستگاه ها در علم و تولید برای اندازه گیری دمای فلزات، مایعات، گازها و سایر مواد مختلف استفاده می شود. همچنین می توانید از دستگاه برای تشخیص دمای غذای خود در حین پخت استفاده کنید. 

سوالات رایج در رابطه با دماسنج

چگونه می توان فهمید که دماسنج دقیق است؟

برای بررسی دقیق بودن دماسنج، باید ساقه دماسنج را طوری در آب یخ فرو کنیم که عمق ساقه حداقل یک اینچ باشد بدون اینکه به شیشه دست بزنیم. یک دقیقه یا کمتر صبر کنید تا دماسنج قرائت آب یخ را ثبت کند. اگر دماسنج 32 یا 0 ℃ باشد، گفته می شود که دماسنج دقیق است.

چرا جیوه انتخاب خوبی برای دماسنج است؟

جیوه در دمای اتاق در حالت مایع است و بیشترین ضریب انبساط را دارد. بنابراین، حتی کوچکترین تغییر دما قابل توجه است. همچنین نقطه جوش جیوه آن را برای اندازه گیری دماهای بالاتر مناسب می کند. دلیل دیگر استفاده از جیوه در دماسنج ها این است که به سطح شیشه نمی چسبد و ظاهری براق دارد.

گردآوری:بخش سلامت و بهداشت بیتوته