آشنایی با زندگینامه عباس بن عبدالمطلب، عموی پیامبر (ص)

مجموعه: زندگینامه بزرگان دینی

آشنایی با زندگینامه عباس بن عبدالمطلب، عموی پیامبر (ص)

زندگینامه عباس بن عبدالمطلب:

چکیده ای از بیوگرافی عباس بن عبدالمطلب :

نام کامل : عباس بن عبدالمطلب

کنیه : ابوالفضل

نسب : قریش، بنی هاشم

اقوام شناخته شده : عبدالله بن آل عباس (پسر) از خلفای عباسی

تولد : 56 قبل از هجرت /566-7

محل تولد : مکه

مهاجر/انصار : مهاجر

محل (های) اقامت : مکه، مدینه

مرگ/شهادت 32 /652-3

محل دفن: مدینه، قبرستان بقیع

اطلاعات مذهبی

حضور در غزوات : غزوه حنین

مهاجرت : به مدینه

شناخته شده برای : عموی پیامبر(ص).

زمان اسلام آوردن : پس از جنگ بدر

زندگینامه عباس بن عبدالمطلب :

عباس بن عبدالمطلب (عربی: العَبّاس بن عَبدُالمُطَّلِب ) (متولد 56 قبل از هجری /566-7 _ 32 /652-3) عموی حضرت محمد (ص) و جد خلفای عباسی بود. او در دوران کودکی و نوجوانی با پیامبر (ص) همبازی بود. اگرچه در مورد زمان اسلام آوردن او اختلاف نظر وجود دارد، اما او حتی قبل از اسلام آوردن از پیامبر(ص) حمایت می کرد. اعتقاد عمومی بر این است که او پس از هجرت به اسلام گرویده است، اگرچه در بیعت عقبه که قبل از هجرت رخ داده از پیامبر (ص) حمایت کرده است. وی در دوره خلافت عثمان بن عفان از دنیا رفت و در بقیع به خاک سپرده شد.

نسب و فرزندان عباس بن عبدالمطلب :

عباس بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبد مناف بن قصی بن کیلاب بن مرّه بن کعب بن لؤی، عموی پیامبر (ص) و فرزند عبدالمطلب جد پیامبر (ص) و مادرش نتیله بود. سه سال قبل از عام الفیل و 56 سال قبل از هجرت /566-7 در مکه در خانواده ای که ریاست قبیله قریش را بر عهده داشتند به دنیا آمد. عباس یکی از کوچکترین پسران عبدالمطلب بود. او تنها سه سال از پیامبر (ص) بزرگتر بود. فرزندان مشهور عباس، فضل، عبیدالله و عبدالله بودند. حاکمان بنی عباس از نسل عبدالله هستند.

زندگی قبل از بعثت پیامبر (ص) :

از آنجایی که عباس و پیامبر (ص) تقریباً هم سن و سال بودند و از آنجایی که پیامبر (ص) در خانه عبدالمطلب زندگی می کردند، علاوه بر خویشاوندی، همبازی و دوست بودند. هر دوی آنها در نوجوانی برای بازسازی کعبه سنگ بر دوش خود حمل می کردند. عباس در کودکی و نوجوانی و بزرگسالی پیامبر (ص) را همراهی کرد، به طوری که هرکس به دنبال پیامبر(ص) بود، نزد عباس می رفت.

عباس نیز مانند سایر مردم قریش تاجر و ثروتمند بود. او پس از ابوطالب و در زمان حیاتش، منصب آب و غذای زائرین مکه را بر عهده گرفت و بعداً «ساخت مسجد الحرام » را بر عهده گرفت. در جریان خشکسالی مکه، عباس جعفر بن ابی طالب به خانه اش رفت تا مخارج ابوطالب را کم کند.

پس از بعثت پیامبر (ص) :

عباس در مراسم یوم الدار شرکت کرد. با اینکه مدتی بعد از بعثت (آغاز نبوت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم) اسلام نیاورد، هرگز با پیامبر (ص) مخالفت نکرد; بلکه همیشه از او حمایت می کرد. در طول سه سال تحریم شعب ابی طالب، عباس برای حمایت از پیامبر (ص) در کنار دیگر مردم بنی هاشم بود.

عباس در دومین بیعت عقبه که یک شبه رخ داد، حضور داشت و اولین کسی بود که صحبت کرد و از انصار خواست که قول حمایت قاطع از پیامبر (ص) را بدهند.

عباس با لبابه کبری (ام الفضل) دختر حارث بن حزن ازدواج کرد. از بنی عامر و منتسب به پادشاه ربیعه، ازدواج کرد.

گرویدن به اسلام :

روایات مختلفی از اسلام آوردن عباس وجود دارد: اوایل اسلام، در آستانه هجرت، قبل از جنگ بدر، پس از اسیر شدن در جنگ بدر، تا فتح خیبر گفته اند. به گفته ذهبی، به نظر می رسد که عباس پس از جنگ بدر به اسلام روی آورد. اما ابن اثیر دستور پیامبر (ص) را مبنی بر اینکه عباس نباید کشته شود را دلیلی بر مسلمان بودن او قبل از جنگ می داند.

اما بر اساس برخی منابع، ام الفضل، همسر عباس، دومین زنی بود که به اسلام روی آورد. پس از هجرت، پیامبر اکرم (ص) دخترش، زینب بن محمد که به اسلام گرویده بود و از شوهرش ابوالعاص که مسلمان نشده بود، جدایی انداخت و آنها تا سال ۶۲۷-۸۸ (ششم هجری) که ابوالعاص اسلام آورد، جدا ماندند. این نشان می دهد که حکم جدایی زن مسلمان از شوهر غیر مسلمان حداقل بعد از هجرت جاری بوده است. بنابراین اگر عباس مشرک بود، پیامبر (ص) او را از همسرش جدا می کرد.

عباس بن عبدالمطلب کیست ؟

بعد از هجرت :

علیه مسلمانان در جنگ بدر :

در جنگ بدر که اولین اقدام نظامی قریش علیه پیامبر (ص) بود، مردم مکه که برای نجات کاروان تجاری خود به سوی مدینه شتافته بودند، عباس و برخی دیگر از بنی هاشم را مجبور به همراهی کردند. عباس به پیامبر(ص) از عمل قریش و علت همراهی ایشان اطلاع داد. بر اساس گزارشی، وی در نامه خود به پیامبر (ص) اشاره کرد که اگر بتواند سپاه قریش را به شکست خواهد رساند.

می گویند زمانی که عباس در جنگ به اسارت درآمد، او و پیامبر (ص) بر سر خون بهای اسیران بدر مذاکره کردند. بر اساس برخی منابع، قرآن آیه ی 70 سوره انفال به این داستان پرداخته است.

(يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِمَنْ فِي أَيْدِيكُمْ مِنَ الْأَسْرَىٰ إِنْ يَعْلَمِ اللَّهُ فِي قُلُوبِكُمْ خَيْرًا يُؤْتِكُمْ خَيْرًا مِمَّا أُخِذَ مِنْكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ؛ «ای پیامبر به اسیرانی که در دست شما هستند، بگو اگر خداوند از نیکی دلهایتان آگاه باشد، به شما بهتر از آنچه از شما گرفته شده خواهد بخشید و شما را خواهد آمرزید.») اما ابن هشام از عباس به عنوان اسیر بدر یاد نکرده است.

بعد از جنگ بدر :

هنگامی که عباس پس از جنگ بدر آزاد شد، به مکه بازگشت و از پیامبر(ص) خواست که به مدینه هجرت کند. پیامبر اکرم (ص) در پاسخ فرمود: در جای خود بمانید، خداوند هجرت را به تو پایان می دهد، همان طور که بر من ختم نبوت داده است.

عباس هم قبل از جنگ بدر و هم بعد از آن، از پیامبر (ص) خواست که به مدینه هجرت کند، اما هر بار همان پاسخ را از پیامبر (ص) دریافت کرد. بدین ترتیب، به دستور پیامبر (ص) در مکه ماند تا از اقدامات قریش علیه پیامبر (ص) گزارش دهد. او در مورد جنگ های بدر، احد و خندق به پیامبر (ص) نامه نوشت و او را از نقشه های قریش آگاه کرد. سرانجام اندکی قبل از فتح مکه به مدینه هجرت کرد و به پیامبر (ص) پیوست. او در فتح مکه و تسلیم بی قید و شرط قریش به پیامبر(ص) نقشی تعیین کننده داشت.

جنگ حنین :

عباس در جنگ حنین که مدت کوتاهی پس از فتح مکه رخ داد، حضور فعال داشت. هنگامی که مردم لشکر اسلام فرار کردند و پیامبر (ص) را تنها گذاشتند پس از آن که مشرکان کامیسادو راه انداختند، عباس در سمت راست پیامبر (ص) جنگید و پسرش فضل در سمت چپ او جنگید. و علی (ع) در مقابل او جنگید. آنها چنان مقاومت کردند که قرآن آیه ی 26 سوره توبه (ثمّ أَنزَلَ الله سَکینَتَه عَلَی رَسولِهِ وَ عَلَی المؤمِنین) را درباره آنان نازل کرد.

به نقل از بلاذری، روزی که جنگ حنین آغاز شد، در حالی که عباس افسار شتر پیامبر را در دست داشت، عده ای قصد حمله و ترور پیامبر (ص) را داشتند. عباس یکی از مهاجمان را گرفت و به خدمتکار پیامبر صلی الله علیه و آله گفت: بزن، باکی نیست که کدام یک از ما را می کشی! خادم دشمن را کشت. با این حساب، عباس با شش مهاجم دیگر نیز همین کار را کرد. سپس پیامبر (ص) را بوسید و برای او دعا کرد.

محل دفن عباس بن عبدالمطلب

ویژگی های عباس :

طبق روایات تاریخی، عباس مردی نجیب، باهوش، عالی، بردبار، سخاوتمند، خوش تیپ، بسیار سفیدپوست، بلند قد، تنومند و خوش صدا بود. به گفته الذهبی، او یکی از بلندقدترین، خوش تیپ ترین، عالی ترین، پر سر و صداترین و بردبارترین آقایان بود. در مورد قدش گفته اند که از همه مردم بلندتر بود که در اطراف کعبه طواف می کردند و مانند هوده سفید به نظر می رسید.

مرگ عباس بن عبدالمطلب :

آل عباس بن عبدالمطلب در روز جمعه 14 رجب 32 قمری ( 18 فوریه 653) در دوران خلافت عثمان در سن 88 یا 89 سالگی درگذشت. امام علی (ع) و پسران عباس او را غسل کردند. عثمان خلیفه سوم از آنها خواست که اجازه دهند او در مراسمش شرکت کند. علاوه بر فرستاده بنی هاشم ، فرستادگان عثمان به روستاها و قبایل نیز رفتند و مردم را برای شرکت در تشییع جنازه عباس فراخواندند.

جمعیتی که در تشییع جنازه او جمع شده بودند بی سابقه بود که محل برگزاری نماز جنازه فضای کافی برای این جمعیت نداشت، لذا نماز در قبرستان بقیع پشت عثمان اقامه شد. به دلیل ازدحام جمعیت، پارچه روی جنازه او پاره شد. از این رو خلیفه به ماموران خود دستور داد تا مردم را دور کنند تا بنی هاشم به دفن جسد بپردازند. به هر حال جنازه عباس را با شکوهی کم نظیر در بقیع به خاک سپردند.

در مراسم دفن عباس، امام علی (ع)، امام حسن (ع) و امام حسین (ع) حضور داشتند و پسرانش عبدالله، عبیدالله و قثم وارد قبر شدند. زیرا جسد او بسیار تناور و درشت بود.

امام حسن (ع)، امام سجاد (ع)، امام باقر (ع) و امام صادق (ع) بعدها در بقیع در کنار قبر عباس به خاک سپرده شدند. بر سر قبور آنان که تا زمان تسلط وهابیان بر حجاز در آنجا بود، گنبد و بنای تاریخی ساختند که توسط وهابیان ویران شد.

انتقادات :

بر خلاف گزارش کتب تاریخی نوشته شده در دوره عباسی درباره عباس بن عبدالمطلب، برخی معتقدند که از آنجایی که خلفای عباسی مشروعیت خود را در عباس به عنوان جد خود پایه گذاری کردند، سعی کردند تصویر تاریخی مثبتی از عباس و برخی از فرزندان و نوه های او ارائه دهند. این امر به ویژه شدید بود زیرا آنها فاقد پیش زمینه مثبتی بودند که رقبای خود، طالبیان و علویان از آن برخوردار بودند.

آنها ابتدا سعی کردند تصویر منفور عباس را نسبت به وقایع صدر اسلام کم کنند و سپس فضائلی را به او نسبت دهند. از این رو سعی کردند نشان دهند که حضور عباس در جنگ بدر بر ضد سپاه اسلام، نقشه ای از سر ناچاری بوده است و به همین دلیل بود که پیامبر اکرم (ص) به پیروان خود دستور داد که او را در زمان اسارت نکشند. یا گفتند عباس با پیامبر (ص) رابطه پنهانی داشت و از مشرکان به او خبر می داد.

گردآوری: بخش مذهبی بیتوته