جلیقه زرد زیر صندلی؛ رازی که در سقوط هواپیما جانتان را نجات می‌دهد

مجموعه: تجهیزات ایمنی و بهداشتی

جلیقه نجات هواپیما زیر صندلی هر مسافر قرار دارد 

جلیقه نجات هواپیما: چرا باید آن را بپوشید حتی اگر مهماندار نگوید؟

جلیقه‌های نجات هواپیما یکی از مهم‌ترین تجهیزات ایمنی در صنعت هوانوردی هستند که برای حفاظت از جان مسافران و خدمه در شرایط اضطراری، به‌ویژه فرود روی آب، طراحی شده‌اند. این ابزارها با هدف شناور نگه داشتن افراد روی سطح آب و جلوگیری از غرق شدن عمل می‌کنند. در هواپیماهای مسافربری، جلیقه‌های نجات بخشی جدایی‌ناپذیر از سیستم‌های ایمنی محسوب می‌شوند و بر اساس استانداردهای بین‌المللی مانند مقررات سازمان بین‌المللی هوانوردی کشوری (ICAO) و اداره هوانوردی فدرال (FAA) الزامی هستند. این مقاله به بررسی تاریخچه، طراحی، انواع، مقررات، نحوه استفاده و اهمیت این تجهیزات می‌پردازد.

جلیقه نجات هواپیما برای فرود اضطراری روی آب طراحی شده است

تاریخچه جلیقه‌های نجات در هوانوردی

تاریخچه جلیقه‌های نجات به اواسط قرن نوزدهم بازمی‌گردد. در سال ۱۸۵۴، کاپیتان وارد، بازرس انجمن نجات دریایی سلطنتی (RNLI)، اولین جلیقه نجات کورکی را طراحی کرد که برای خدمه قایق‌های نجات استفاده می‌شد. با پیشرفت فناوری، در دهه ۱۸۵۰، با جایگزینی قایق‌های آهنی به جای چوبی، نیاز به وسایل شناوری شخصی افزایش یافت. در دوران جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹-۱۹۴۵)، جلیقه‌های بادشونده معروف به "Mae West" برای خلبانان نیروی هوایی معرفی شدند که قابلیت باد شدن سریع داشتند و جان هزاران نفر را نجات دادند.

در هوانوردی غیرنظامی، پس از جنگ، جلیقه‌های نجات به تدریج در هواپیماهای مسافربری الزامی شدند. در دهه ۱۹۶۰، گارد ساحلی ایالات متحده استانداردهای استفاده از جلیقه‌ها را وضع کرد و در دهه‌های بعد، با پیشرفت مواد و فناوری، جلیقه‌های سبک‌تر و کارآمدتر توسعه یافتند. امروزه، این تجهیزات بر اساس تجربیات سوانح هوایی مانند سقوط هواپیماها در اقیانوس، تکامل یافته‌اند.

طراحی و عملکرد جلیقه‌های نجات هواپیمایی

جلیقه‌های نجات هواپیمایی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که مانند یک جلیقه معمولی پوشیده می‌شوند و فرد را روی سطح آب شناور نگه می‌دارند. عملکرد اصلی آن‌ها جلوگیری از غرق شدن است، به‌ویژه در شرایطی که مسافر ممکن است بیهوش شود. این جلیقه‌ها به‌طور خودکار فرد را به حالت "رو به بالا" (Face-Up) قرار می‌دهند تا آب وارد دهان و بینی نشود.

مواد اصلی شامل پارچه‌های مقاوم و سلول‌های بادشونده است که با گاز دی‌اکسید کربن (CO2) پر می‌شوند. جلیقه‌ها معمولاً در دو رنگ زرد (برای مسافران) و قرمز (برای خدمه پرواز) تولید می‌شوند؛ این رنگ‌های هشداردهنده برای جلب توجه نیروهای امداد و نجات (SAR) در مناطق وسیع مانند اقیانوس انتخاب شده‌اند. برخی مدل‌ها مجهز به چراغ‌های موقعیت‌یاب فعال‌شونده با آب، سوت سیگنال و نوارهای بازتابنده هستند تا شناسایی بازماندگان در تاریکی یا شرایط نامساعد آسان‌تر شود.

کودکان جلیقه‌های مخصوص خود را دارند

انواع جلیقه‌های نجات هواپیمایی

جلیقه‌های نجات هواپیمایی بر اساس نوع فعال‌سازی و کاربرد به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند.

• نوع بادشونده دستی (Manual Inflatable) رایج‌ترین است که با کشیدن یک طناب، کپسول CO2 را فعال می‌کند و جلیقه باد می‌شود. در صورت شکست، لوله دمشی پشتیبان برای باد کردن دستی وجود دارد.

• انواع شانه‌ای (Harness Style) برای پوشیدن طولانی‌مدت مناسب هستند و آزادی حرکت بیشتری فراهم می‌کنند، در حالی که مدل‌های کمری (Belt Pack) کم‌حجم‌تر بوده و برای مسافرانی که تمایلی به پوشیدن مداوم ندارند، ایده‌آل است.

• جلیقه‌های دوسلولی (Twin-Cell) برای پشتیبان اضافی طراحی شده‌اند و در رنگ‌های روشن مانند زرد یا نارنجی عرضه می‌شوند. در هواپیماهای کوچک یا نظامی، انواع سبک‌تر مانند EAM KSE-35L8E برای ذخیره‌سازی اضافی استفاده می‌شود.

انتخاب نوع جلیقه بستگی به مقررات FAA یا ICAO و نوع پرواز (مانند پروازهای طولانی بر فراز آب) دارد.

مقررات و الزامات قانونی

مقررات بین‌المللی هوانوردی، مانند بخش ۶.۵.۲ از ضمیمه ۶ ICAO (AN06-P1)، الزام می‌کنند که هواپیماهایی با مسیر پروازی بیش از ۹۳ کیلومتر (۵۰ مایل دریایی) از ساحل، برای هر سرنشین جلیقه نجات یا تجهیزات شناورسازی انفرادی داشته باشند.

اداره هوانوردی فدرال (FAA) نیز برای پروازهای طولانی بر فراز آب، تجهیزات ایمنی را الزامی کرده است؛ این الزامات بر اساس بخش‌های FAR متفاوت است و برای هواپیماهای تجاری بزرگ‌تر سخت‌گیرانه‌تر است. جلیقه‌ها باید در جایی قابل دسترس مانند زیر صندلی مسافران قرار گیرند تا در مواقع اضطراری سریعاً در دسترس باشند. 

جلیقه نجات فرد را روی سطح آب شناور نگه می‌دارد

نحوه استفاده و نگهداری جلیقه‌های نجات

نحوه استفاده از جلیقه‌های نجات ساده اما حیاتی است. پیش از پرواز، خدمه نحوه پوشیدن و فعال‌سازی را آموزش می‌دهند. جلیقه را مانند یک جلیقه معمولی بپوشید، کمربندها را سفت کنید و تنها پس از خروج از هواپیما باد کنید تا از انسداد خروجی‌ها جلوگیری شود. برای فعال‌سازی، تب زرد "JERK" را بکشید تا گاز CO2 آزاد شود؛ اگر شکست خورد، از لوله دمشی استفاده کنید.

برای خالی کردن، درپوش لوله را برعکس قرار دهید و هوا را خارج کنید. نگهداری شامل بازرسی پیش‌پروازی است: وضعیت کپسول CO2 را چک کنید (نشانگر سبز باشد) و مطمئن شوید جلیقه آسیب‌دیده نیست. جلیقه‌ها باید هر چند سال یک‌بار تعویض یا سرویس شوند تا کارایی خود را حفظ کنند. در پروازهای طولانی بر فراز آب، توصیه می‌شود جلیقه را از ابتدا بپوشید تا زمان گران‌بها هدر نرود.

اهمیت جلیقه‌های نجات در ایمنی پرواز

جلیقه‌های نجات نقش کلیدی در افزایش شانس بقا در سوانح هوایی دارند، به‌ویژه در فرودهای اضطراری روی آب که حدود ۲۰ درصد سوانح را تشکیل می‌دهد. این تجهیزات بخشی از سیستم‌های ایمنی گسترده‌تر هواپیما مانند ماسک‌های اکسیژن، سرسره‌های تخلیه و قایق‌های نجات هستند. بر اساس آمار، در سوانحی مانند سقوط هواپیمای US Airways در رودخانه هادسون (۲۰۰۹)، جلیقه‌ها جان بسیاری را نجات دادند.

اهمیت آن‌ها در جلوگیری از غرق شدن، به‌ویژه برای افراد بیهوش یا کودکان، غیرقابل انکار است. با پیشرفت فناوری، جلیقه‌ها سبک‌تر و هوشمندتر شده‌اند و به کاهش ترس مسافران از پرواز کمک می‌کنند.

مهمانداران نحوه استفاده از جلیقه نجات را پیش از پرواز توضیح می‌دهند

سوالات متداول

1. جلیقه نجات هواپیما کجا قرار دارد؟

معمولاً زیر صندلی هر مسافر یا در محفظه بالای سر (در برخی هواپیماها). مهمانداران در ابتدای پرواز محل دقیق آن را نشان می‌دهند.

2. چرا جلیقه نجات هواپیما زرد یا قرمز است؟

این رنگ‌های هشداردهنده (زرد برای مسافران و قرمز برای خدمه) انتخاب شده‌اند تا در اقیانوس یا مناطق وسیع، نیروهای امداد و نجات (SAR) راحت‌تر افراد را ببینند.

3. آیا باید جلیقه نجات را در طول پرواز بپوشم؟

خیر، الزامی نیست؛ اما در پروازهای طولانی بر فراز آب، برخی خلبانان و کارشناسان توصیه می‌کنند آن را بپوشید تا در لحظه اضطراری زمان هدر نرود.

4. جلیقه نجات هواپیما چگونه باد می‌شود؟

با کشیدن نوار قرمز یا زرد (معمولاً با نوشته "JERK TO INFLATE") کپسول CO₂ فعال می‌شود. اگر کار نکرد، از لوله دمشی برای باد کردن دستی استفاده کنید.

5. کی باید جلیقه نجات را باد کنم؟

فقط پس از خروج از هواپیما! باد کردن داخل کابین ممکن است باعث انسداد راهروها و تأخیر در تخلیه شود.

6. آیا کودکان جلیقه نجات جداگانه دارند؟

بله، جلیقه‌های مخصوص نوزادان و کودکان وجود دارد که معمولاً توسط مهمانداران توزیع می‌شود.

7. آیا همه هواپیماها جلیقه نجات دارند؟

خیر؛ فقط هواپیماهایی که بیش از ۹۳ کیلومتر (۵۰ مایل دریایی) از ساحل فاصله می‌گیرند، طبق قوانین ICAO و FAA موظف به داشتن جلیقه برای هر سرنشین هستند.

8. چرا چتر نجات در هواپیماهای مسافربری نیست، اما جلیقه نجات هست؟

به دلیل ارتفاع و سرعت بالا، پرش با چتر برای مسافران عادی تقریباً غیرممکن و خطرناک است؛ اما فرود روی آب احتمال بیشتری دارد.

نتیجه‌گیری

جلیقه‌های نجات هواپیما نمادی از تعهد صنعت هوانوردی به ایمنی هستند. از تاریخچه‌ای طولانی تا طراحی‌های پیشرفته امروزی، این تجهیزات جان میلیون‌ها مسافر را حفاظت کرده‌اند. رعایت مقررات، آموزش صحیح و نگهداری منظم، کلید کارایی آن‌هاست. با آگاهی از این ابزارها، مسافران می‌توانند سفرهای هوایی خود را با آرامش بیشتری تجربه کنند و به یاد داشته باشند که ایمنی همیشه اولویت اول است.

گردآوری:بخش دانش کسب و کار بیتوته