تکرار گناه و شکستن توبه

مجموعه: متفرقه دینی

توبه از درهاي بزرگ لطف و رحمت الهي و موهبتي آسماني است

اگر يک شخصي بارها و بارها بابت انجام عملي توبه کرده باشه اما باز هم اون عمل رو تکرار کنه، اميد بخشش داره؟ اصلا بايد چيکار کنه که ديگه اونو انجام نده؟

توبه از درهاي بزرگ لطف و رحمت الهي و موهبتي آسماني است . انسان مومني که مرتکب گناه شده واجب است که فورا توبه کند و روح تيره شده خود را با آب توبه واستغفار صيقلي دهد . توبه بعد از هر گناه، واجب شرعي است و اگر گناه، هزاران بار هم تکرار شود باز نه تنها توبه امر مطلوبي است بلکه واجبي شرعي و عقلي است . ممکن است انسان گنهکار از توبه کردن مکرر خسته و ملول گردد اما خداوند هرگز ازقبول توبه بنده و آمرزش او خسته نمي گردد. پس بنا براين هيچ موقع از درگاه خداوند نا اميد نشويد.

انسانى كه گاهى دچار گناه خطا مى‏ گردد و بعد پشيمان مى‏ گردد و خود را ملامت و سرزنش مى ‏كند، به مرحله ‏اى رسيده كه داراى نفس لوّامه و سرزنشگر شده است و يك پله از مرحله نفس اماره يعنى نفسى كه به زشتى و بدى امر مى‏ كند و از انجام آن ملول نمى‏ گردد و بيمى ندارد، بالاتر آمده و يك قدم به هدف نزديك شده است. بايد خدا را شاكر بود و از او خواست كه توفيق رسيدن به مراحل بالاتر و هر چه بيشتر نزديكتر شدن به خود را به ما عنايت كند.

در زمينه تكرار گناه و توبه بايد هشيارانه توجه كرد كه ميان روش هدايتي خداوند و وسوسه هاي شيطان تفاوت اساسي وجود دارد؛ «قبل از انجام گناه» خداوند آدمي را از نزديک شدن به حريم گناه به شدت هشدار مي دهد. اما شيطان گناه را در نظر انسان کوچک مي کند و آن را قابل جبران جلوه مي دهد.

«بعد از انجام گناه»، خداوند به کساني که پشيمان مي شوند و به فکر اصلاح و جبران مي باشند وعده آمرزش و حتي پذيرش بيش از گذشته به بندگان مي دهد. تا آدمي با اميدواري به رحمت بي پايان خدا هر چه سريع تر و پايدارتر به راستي و درستي گرايش پيدا کند.

اما شيطان نااميدي و بريدگي را در دل و جان آدمي رخنه مي دهد تا بيش از پيش در لجن زار آلودگي غوطه ور شود. با آگاهي به آن چه گفته شد حال بايد دانست؛ ياءس از رحمت خداوند گناهي بزرگ است مگر خود او نفرموده است : «به آن بندگانم كه با عصيان بر نفس خويش اسراف كردند بگو: هرگز از رحمت خدا نااميد مباشيد البته خدا گناهان را خواهد بخشيد كه او بسيار آمرزنده و مهربان است»

و پيامبرش فرمود : «التائب من الذنب كمن لا ذنب له ; توبه كننده از گناه همانند كسي است كه گناهي نكرده است» (بحار ج 2 ص 154) پس چرا از رحمت او ماءيوس باشيم ؟! به فرموده ء امام سجاد (ع ) در دعاي ابوحمزه : «خدايا آن گاه كه به گناهانم مي نگرم آه از نهادم بر مي آيد و جزع و فزع مي كنم و آن گاه كه به كرم تو مي نگرم طمع مي كنم».

بازآ بازآ هر آن که هستي باز آ
 گر بدکار و گبر و بت پرستي باز آ

اين درگه ما درگه نوميدي نيست
صد بار اگر توبه شکستي باز آ

سفارش ما به شما اين است كه وقتي توبه مي كنيد عزم راسخ داشته باشيد كه ديگر گناه نكنيد و گذشته ء خود را فراموش نماييد.

راهي كه صد درصد گناه نكردن در تمام زندگي را تضمين كند براي افراد عادي بشر چيز سهلي نيست ; زيرا انسان موجودي مختار و داراي تمايلات گوناگون است . بلي با عزمي آهنين و مبارزه اي دائمي با نفس تدريجا مي توان به چنين جايگاه رفيعي دست يافت .

توبه در حقيقت پشيمان شدن از گناه و بازگشتن از راهي است كه انسان در گذشته بر خلاف رضاي پروردگار رفته است . البته بايد دقت شود, بازگشتن از اين راه لازم است ولي کافي نيست. انسان بعد از توبه و يا حتي قبل از توبه بايد بداند که زندگي فرصت خدايي شدن است و هدف دين و زندگي انسان چيزي جز خدايي شدن و تشکيل زندگي خدا محور نيست. خدايي شدن مهمترين هدف و انگيزه اي است که باعث مي شود, انسان زندگي گذشته خود را اصلاح نمايد و با توبه به سوي خدا يعني خدايي شدن و خداگونگي بازگردد و زندگي تازه اي را آغاز نمايد. خود توبه در مقايسه با حرکت تازه اي که بايد آغاز کند, چندان سخت به نظر نمي رسد. براي اصلاح زندگي بايد انسان مومن تصميم جدي داشته باشد که روش زندگي خود را از خودمحوري به خدامحوري تغيير دهد و اين کار آسان نيست. بايد انگيزه قوي براي اين کار داشته باشد تا بتواند در مسير خدايي شدن و بازگشت به خدا, مقاومت نمايد و به شرايط قبلي بازنگردد. 

توبه كننده از گناه همانند كسي است كه گناهي نكرده است

توبه حقيقي نيز همان توبه نصوح است ؛ يعني توبه و پشيماني بدون بازگشت. اگر كسي احساس كند كه واقعا از گذشته خود نادم و پشيمان گشته و راه خود را به سوي خداوند عوض كرده، بايد بداند كه اهل توبه واقعي است و اينچنين توبه اي هرگز رد نمي شود. به عبارت ديگر مشكل و نگراني اي كه در زمينه قبول توبه وجود دارد ، از طرف خداوند ؛يعني پذيرنده توبه نيست . مشكل از جانب خود توبه كننده است.

اگر كسي كه دچار گناه و معصيت خداوند شده به درستي و با رعايت شرايط، موفق به توبه شود ، به طور قطع توبه او پذيرفته شده است و نبايد نسبت به پذيرش آن نگران باشد. بنابر اين خود كيفيت توبه و نحوه پيشرفت آن ، بهترين راه تشخيص پذيرش آن است.

ابو حامد غزالى در كتاب احياء چنين مى ‏گويد: اگر معنى قبول را فهميده باشى شك نخواهى داشت كه هر توبه صحيحى پذيرفته و مقبول است. كسانى كه به نور بصيرت مى‏ بينند، و از انوار قرآن مدد مى ‏گيرند، مى ‏دانند كه هر قلب سليمى مقبول خدا و در آخرت در جوار او بهره‏ مند از نعمت اوست، و آمادگى دارد كه با چشم خود به وجه اللّه بنگرد. و مى‏ دانند كه قلب در اصل، سليم آفريده شده است زيرا هر نوزادى با فطرت خدا پرستى آفريده مى ‏شود امّا آن سلامت توسط كدورتى كه گرد و غبار گناهان بر آن ايجاد مى‏ كنند از دست مى ‏رود.

قرآن مجيد مى‏ فرمايد: وَ هُوَ الّذِى يَقْبَلُ التَّوبَةَ عَنْ عِبادِهِ 42: 25 احياء العلوم/ فصل پنجم همچنين احساس بهجت و آرامش خاصى كه پس از دعا و توبه به انسان دست مى ‏دهد ، احساس سبكى از گناهان و آلودگى ‏ها، تضرع و التجاى بيشتر به خدا وند، آثار واقعى توبه كه در اعمال و كنش‏هاى ما بيشتر هويدا گردد؛ يعنى رغبت كمتر به گناه و اراده و عزم راسخ‏تر در اطاعت پروردگار، نشان مى‏ دهد كه توبه ما توبه واقعى بوده و به همين نسبت مقبول‏ واقع گرديده است.

دستور العمل كلي ترك گناه:
1- ترك زمينه گناه: اين خود زيرمجموعه‏اى دارد كه مهمترين آن عبارت از است:

كنترل چشم: دقيقا بايد مواظب چشم خود بود كه مبادا به نامحرم و كلاً هر آنچه كه شهوت ‏انگيز است، نگاه شود. امام صادق(ع) فرمود: نظر دوختن تيرى مسموم از تيرهاى ابليس است و چه بسا نگاهى كه حسرت درازمدتى را (در دل) به ارث بگذارد» 1 تا حد امكان انسان از حضور در مجالس مختلط يا برخورد با نامحرم پرهيز نمايد.

كنترل گوش: بايد از شنيدنى ‏هايى كه ممكن است به حرام منجر شوند و زمينه‏ ساز حرام هستند پرهيز شود. مانند موسيقى حرام، صداى شهوت‏ انگيز نامحرم و... .

ترك مصاحبت با دوستان ناباب: دوستانى كه باعث مى ‏شوند انسان گناه را مزمزه كند، در واقع دشمن هستند و بايد از آنها پرهيز كرد.

از امام سجاد(ع) نقل شده: حضرت از همراهى و سخن گفتن و رفيق بودن با پنج كس را نهى فرموده: كذاب، گناهكار، بخيل، احمق و كسى كه قطع رحم كرده است». 2

البته اينها از مهمترين زمينه‏ هاى گناه هستند كه بايد ترك شوند ولى كلاً هر چيزى كه زمينه گناه را فراهم مى‏ كندبايد ترك شود.

2- ترك فكر گناه: ترك زمينه گناه سهم به سزايى در ترك فكر گناه دارد ازاين‏رو هر چه بيشتر و دقيقتر زمينه گناه ترك شود فكر گناه كمتر به سراغ انسان مى‏آيد. اين فكر گناه است كه شوق در انسان ايجاد مى‏نمايد و بعد از شوق اراده‏ى عمل سپس خود گناه محقق مى‏ شود، مسلما تا اراده و شوق و ميل نسبت به كارى نباشد انسان مرتكب آن كار نمى‏ گردد.

سعي نماييد فكر گناه را به ياد خداي تبديل نماييد، زيرا ياد خدا عامل گناه زدايي از ذهن، ضمير و عمل انسان خواهد شد و جديت و موفقيت در اين امر پيروزي بزرگي براي انسان است. ياد خدا در واقع دفع دشمن شيطان و نفس از همان خاكريز اول است . قرآن مجيد در وصف پارسايان مي فرمايد: پرهيزگاران چون گرفتار وسوسه شيطان شوند هماندم متذكر (ياد خدا) شده و بصيرت يابند. 3

3- اشتغال به برنامه شبانه ‏روزى: حتما بايد شبانه‏روز خود را با برنامه‏ريزى صحيح و متناسب وضع روحى و جسمى خود پر كنيد و هيچ ساعت بيكارى نداشته باشيد تا نفس شما را مشغول كند. در اوقات بيكارى وسوسه‏هاى نفس و شيطان به سراغ انسان مى‏آيد و او را به فكر گناه و سپس به خود گناه مى‏كشاند اميرالمؤمنين على(ع) فرمود: براستى و حقيقت كه اين نفس (انسانى) پيوسته و مرتب به بدى امر مى‏كند در نتيجه هر كس آن را به خود واگذارد (و به كارى نگمارد) نفس او را به سمت گناهان مى ‏كشاند». 4

4- روزه گرفتن: روزه گرفتن قواى حيوانى و شهوانى انسان را تضعيف مى‏كند اگر قواى شهوانى ضعيف گشت قهرا فكر گناه هم كم‏رنگ مى‏شود. امام جعفر صادق (ع) فرمودند: هرگاه شكم پر شود طغيان مى ‏كند. 5 مفهومش اين است اگر شكم بر نشود طغيان نمى‏كند و بهترين قسم جوع و گرسنگى همان روزه گرفتن است.

تذكر اين نكته بسيار ضرورى است كه اولاً: روزه نبايد براى بدن ضررى داشته باشد وگرنه شرعا حرام است. ثانيا: براى كارهاى روزمره مخل نباشد. ثالثا: اگر نه مضر بود ونه مخل فقط روزهاى دوشنبه و پنج‏شنبه باشد نه بيشتر، ولى در هر صورت اگر براى روزه گرفتن عذرى است مورد بعدى يعنى ورزش دو برابر شود.

5- ورزش: هر روز ورزش لازم است البته آن ورزش‏هايى باشد كه براى بدن ضررى ندارد مثل نرم دويدن و نرم طناب زدن و انجام حركت‏هاى كششى و اگر براى روزه گرفتن عذرى هست زمان ورزشى دوبرابر شود مثلاً از بيست دقيقه به چهل دقيقه افزايش يابد.

6- ياد مرگ و قيامت: ياد مرگ دل را از تعلق به شهوات جدا مى‏سازد و انسان را از گناه و فكر گناه باز مى‏دارد آنچه كه بسيار مهم است اين است كه اولاً اين فكر هر روز و مستدام باشد اگر شبانه‏روزى نيم‏ساعت باشد كافى است ثانيا در مكان خلوتى باشد مخصوصا اگر آن مكان خلوت خود محيط قبرستان باشد به هر گونه كه اين فكر در مرگ با جان عجين شود و باور دل گردد بسيار مطلوب است مثلاً يكى از كيفيت‏هاى فكر در مرگ را يكى از بزرگان چنين مى‏فرمود: تمام خاطرات تلخ و شيرين گذشته را در حد امكان مثل يك فيلم از ذهن بگذراند و به خود بباوراند كه همه اينها گذشت و چند روز باقى مانده عمر هم مى‏گذرد لحظات جان دادن، وقتى كه خويشان و نزديكان را رها مى‏ سازد و از تمام تلخ و شيرينى‏ها وداع مى‏ كند و... همه و همه را به خوبى تأمل كند تا دل بلرزند و چشم بگريد.

اميرالمؤمنين على(ع) فرمود: ياد كنيد (مرگ را) درهم كوبنده لذات را و تيره و تلخ كننده شهوات را و دعوت كننده جدايى‏ها را». 6

سخن آخر اين است كه اين دستورات وقتى نتيجه مى‏بخشد كه هر چه دقيق‏تر به آن عمل شود زمان نتيجه آن بستگى به شرايط و خصوصيات افراد دارد. 

ترك زمينه گناه سهم به سزايى در ترك فكر گناه دارد

 
7- استفاده درست و مطلوب از اوقات فراغت

يکي از زمينه‌هاي پيدايش انحرافات در جوانان و نوجوانان، استفادة نادرست آن‌ها از اوقات فراغت است. اوقات فراغت طولاني و بي‌برنامه نوجوانان را عاصي و سرگردان مي‌کند. آن‌ها به تدريج سرخورده و مأيوس مي‌شوند و در نتيجه به دنياي درون خويش پناه مي‌برند و در کنج خلومت و انزوا راهي براي مشغوليت خود مي‌جويند.

8- بر خورداري از روابط سالم انساني

جوانان و نوجواناني که روابط نامطلوب و ناسالم دارند و با افراد منحرف و بي‌بند و بار دوست و رفيق هستند، کم کم به انحرافات کشيده مي‌شوند و تحت تأثير امور شهواني قرار مي‌گيرند. نفوذپذيري جوانان از دوستان و همسالان بيش از ساير گروه‌ها است. در سنين بلوغ صحبت‌هاي آهسته و در گوشي بين نوجوانان بيش‌تر مي‌شود و محور اين گفتگوها، غالباً مسايل جنسي و امور شهواني است که به صورت مخفيانه و به دور از انظار بزرگ‌ترها طرح مي‌شود. براي پيشگيري از انحرافات اخلاقي سعي کنيد از دوستي‌هاي آلوده و مشکوک جداً پرهيز نموده و با افراد سالم و مذهبي ارتباط برقرار نماييد.

9- پرورش تقوا و معنويت در وجود خويش
همة آنچه بيان شد، به نحوي مي‌توانند در پيشگيري از انحرافات اخلاقي و طغيان شهوت و غريزة جنسي نقش داشته باشند، اما آن چه بيش از همه ضروري است و به صورت زيربنايي در شخصيت و رفتار جوان مؤثر است. پرورش معنويت و تقويت ايمان و تقواي الهي است. ما در عصري زندگي مي‌کنيم که جهان به شدت در ماديات فرو رفته و يک سره غرق در جاذبه‌هاي نفساني و امور شهواني گرديده است. در شرايط کنوني، خلأ عظيم و هولناکي از اخلاق و معنويت پديد آمده و تمامي مشکلات انسان‌ها نيز از همين جا ناشي شده است.

اگر با تقويت ايمان و نيروي اراده، باورها و اعتقادات نوجوانان تقويت گردند، بدون شک بخشي از مشکلات آنان به ويژه در زمينة مسايل اخلاقي و شهوت و غريزة جنسي درمان مي‌شود.

اگر نوجوان از ته دل باور نمود که تمام اعمال و رفتار او را خدا مي‌بيند و بر اساس عملکرد افراد به آن‌ها پاداش مي‌دهد و اساساً سعادت و خوشبختي انسان به دست خودش مي‌باشد، در اين صورت احتمال اينکه مرتکب گناه نشود بسيار زياد است.‌

يقين داشته باشيد، تا زماني که نيروي ايمان و تقوا در وجود انسان بارور و تقويت نگردد، هيچ ضمانتي از شهوت و انحرافات اخلاقي وجود ندارد. به خصوص در وضعيت کنوني که عوامل تحريک کنندة بسيار زياد است. بنابراين قبل از هر چيزي سعي کنيد نيروي ايمان و تقوا را در وجود خويش بارور کنيد. اگر فکر و ذهن شما متوجه خدا باشد و هميشه نماز خود را اول وقت انجام دهيد، خداوند شما را ياري مي‌کند تا از هر گناهي مصون بمانيد و تحت تأثير شهوت و غريزة جنسي قرار نگيريد. خداوند متعال در قرآن کريم مي‌فرمايد: «ان الصلوة تنهي عن الفحشاء و المنکر» به درستي که نماز انسان را از هر گونه آلودگي و عمل زشت و گناه دور نگه مي‌دارد. نماز واقعي نه تنها والاترين عامل کنترک شهوت و دفاع در برابر هجوم انحرافات اخلاقي تلقي مي‌شود، بلکه عامل تهاجمي عليه انحرافات و شهوت‌ها نيز محسوب مي‌گردد.

10- تسهيل و تسريع درازدواج
علاوه بر آن که جوان سعي در کنترل شهوت و غريزة جنسي مي‌کند، بايد براي ازدواج که يگانه راه درست ارضاي غريزة جنسي مي‌باشد، نيز اقدام کند به اين معنا که پسرها از 18 سالگي به بعد مي‌توانند به فکر ازدواج باشند و اگر شرايط را مساعد مي‌بينيد، از همين سن مقدمات آن را فراهم کنند و دخترها هم چنان چه مورد مناسبي به خواستگاري آن‌ها آمد به دلايل نوعاً غير موجه و پوچ مثل هنوز زود است، مي‌خواهم درس بخوانم، داماد وضع مادي خوبي ندارد و... از ازدواج خودداري نکنند و والدين هم سنگ اندازي‌هاي غيز منطقي نداشته باشند.

اميد است با رعايت اين نکات و به خصوص توجه به تقوا و نماز بتوانيد غريزة جنسي و حس شهوت را در خويش کنترل و مهار نماييد و زماني که فرصت مناسب براي ازدواج فراهم گرديد، به ازدواج اقدام کنيد.

چند توصيه:
يك) هيچ گناهي را كوچك نشماريد.
دو) در ابتداي روز با خداي متعال شرط كنيد كه گناه نكنيد و در طول روز مراقب اعمال و رفتار خود باشيد و در پايان روز از خويش حساب بكشيد. اگر از عملكرد خويش راضي بوديد، خداي را شكر گوييد و در صورتي كه راضي نبوديد، بر خويش سخت بگيريد.

سه). بدانيد كه همواره در محضر خداي بزرگ هستيد ، او بر شراشر وجود شما اشراف دارد و از ظاهر و باطن شما آگاه است.

چهار) از خداوند با دعا و نيايش استعانت و استمداد بجوييد، زيرا كه خود فرمود: اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود هيچ كدام به فضيلت و تزكيه روي نمي آورديد. 7

پنج) اعمال و عادات نيكو را جايگزين رفتار ناپسند نماييد; مانند شركت دائمي در نماز جماعت، نماز شب، زيارت اهل قبور و دعا. قرآن كريم مي فرمايد: خوبي ها سرانجام ميدان را بر بدي ها تنگ خواهد كرد و آنها را از بين خواهد برد. 8

شش) مطالعه پيرامون زندگي پارسايان و زاهدان و مطالعه كتب اخلاقي ر فراموش نكنيد.

راهكارهاي عملي:
در پايان علاوه بر راهکارهاي ارائه شده که رعايت آن‌ها مي‌تواند به شکل زيربنايي اين مشکل را برطرف کند يک سري توصيه‌هاي کاربردي‌تر به اختصار ارائه مي‌شود:
1- مراقب نگاه‌تان باشيد.
2- از خلوت با نامحرم، سخن گفتن و شوخي کردن با آن‌ها جداً خودداري کنيد.
3- از فکر کردن، تصور و تخيل جنس مخالف و مسايل جنسي خودداري کنيد.
4- از نگاه کردن به تصاوير و فيلم‌هاي تحريک کنند جداً خودداري کنيد.
5- از شوخي‌هاي جنسي و محرک پرهيز کنيد.
6- در صورت شدت شهوت، خوردن غذاهاي محرک و داراي کالري زياد مانند خرما، پياز، فلفل و... را به حداقل برسانيد.
7- براي تعديل نيروي جنسي خود حتماً ورزش و تحرک جسماني و کار فيزيکي و بدني را در زندگي روزمره خود لحاظ کنيد.
8- دعا و توسل براي نگهداري ايمان و رفع مشکلات مي‌تواند مفيد باشد.
9- روزه گرفتن موجب کاهش نيروي جنسي مي‌شود.
10- سعي کنيد در طول روز با وضو باشيد و از نورانيت آن استفاده کنيد.
در پايان توجه شما و همة جوانان عزيز را به اين روايت جلب مي‌کنم:
امام علي(ع) مي‌فرمايند: «اکره نفسک علي الفضائل فان الرذائل انت مطبوع عليها» با سعي و مجاهدت فضايل اخلاقي را به نفس سرکش خود تحميل کن، زيرا خواهش طبيعي بشر بر شهوات و رذايل اخلاقي است.

پاورقي:
1- (سفينة‏البحار، شيخ عباسى قمى، ماده نظر).
2- (همان، ماده صحب).
3- ( اعراف, آيه 201)
4-. (الغرر والدرر، باب النفس به نقل از سرالاسراء، استاد على سعادت‏پرور، ج 1، ص 544، ح 4).
5- (المحجة‏البيضاء، ملا محسن فيض كاشانى، ج 5، ص 150).
6- (الغرر والدرر، باب الموت، به نقل از سرالاسراء، استاد على سعادت‏پرور، ج 2، ص 159)
7- (نور، آيه 21)
8- (هود، آيه 114)