مفهوم نقوش در فرش‌ عشایری

مجموعه: فرش و گلیم

مفهوم نقوش در فرش‌ عشایری

مفهوم نقوش در فرش‌ های عشایری

لوزی

یکی از نقش ها یا نمادی که در طی قرن های گذشته در فرش های عشایری خیلی تکرار شده است نماد لوزی یا لوزی تو در تو است. این نگار بعضی اوقات با چند نگاره دیگر ترکیب شده تا قدرت بیشتری داشته باشد. افراد در گذشته از این نقش برای دفع چشم زخم در دستبافته‌های خود استفاده می‌کردند. آنها عقیده قلبی داشتند که با این نقش می‌توانند جلوی چشم زخم را بگیرند.

کله قوچ

کله قوچ نماد بزرگی است و این نماد ویژه کسانی است که جایگاه والایی در میان قوم و قبیله خود دارند.

افراد ترکمن‌ نقش کله قوچ را روی چادر خان ایل‌شان می‌بافند. کله قوچ‌هایی که به دور نقش لوزی بافته می‌شوند برای برطرف کردن چشم زخم از خان یا شخص دارای قدرت است.

بررسی مفهوم نقوش در فرش‌ های عشایری

مثلث

به عقیده عشایر مثلث یا هرم نماد اهریمن است و استفاده کردن از آن در کنار نقش ها یا حاشیه فرش برای آن است که جلوی نیروهای اهریمنی را به جایی که فرش پهن است، بگیرند. نقش های مثلث دنبال هم همچنان در خیلی از فرش‌های عشایری و روستایی بافته می‌شود.

مار و اژدها

در فرهنگ ایرانیان مار علامت سلامت و نگهبانی  می باشد. اژدها نیز مثل مار وظیفه نگهبانی و دفع نیروی اهریمنی  را دارد. در نقش های فرش، مار را شبیه (اس s) که به نقشه ابر و باد معروف است ،می بافند.

مفهوم نقوش در فرش‌های دستباف عشایری

خرچنگ

به عقیده گذشتگان نقش خرچنگ دورکننده شر و بدی است. خرچنگ یکی از صور فلکی می باشد و برای برطرف کردن بلا و مصیبت می باشد. گذشتگان به صور فلکی اعتقاد بسیاری داشتند.

ماهی

ماهی نشان مامور نگهبانی از درخت حیات و نگهبانی از زندگی می باشد. ماهی همراه خورشید یا درخت زندگی بافته می شود.

مفهوم نقوش فرش عشایر

چهار پاره

این نماد مثل یک گل با ۴ گلبرگ می باشد. عشایر اعتقاد دارند که جهان از ۴ عنصر آب و باد و خاک و آتش تشکیل شده است. چهار فصل،چهار هفته،چهار نماد اصلی این تصورات به شکل نماد چهار پاره در فرش عشایر است.

شیر

پرقدرت‌ترین حیوانات زمینی شیر است. فرش دارای نقش شیر را به اشخاص پر قدرت هدیه می دادند. این نقش را برای جذب نیروهای مثبت می بافند.

مفهوم نقش ها در فرش‌ عشایری

لاک پشت

به عقیده عشایر لاک پشت نماد طول عمر بالا و باروری است. مادر برای دخترش فرشی با طرح لاک پشت می بافد که طول عمر بسیاری داشته باشد و بتواند بچه های بسیاری داشته باشد.

سگ

سگ نشان جنگ و دفاع از ایل و خانواده است. برخی از فرش های بافته شده نقوشی دارند که چنانچه ترجمه گردند اتفاقات یا جنگ هایی که اتفاق افتاده در دوران خود را به ما می گوید. نماد های انسان و سگ روی فرش نشانه اتفاقات است.

مفهوم نقوش در دست‌بافته‌های عشایری

طاووس

طاووس معروف به پرنده فریبنده است. از این نماد برای دفع مکر و فریب و  حیله در فرش استفاده می شود.

عقاب

این پرنده همیشه به عنوان پرنده‌ای قدرتمند که در اوج پرواز می‌کند معروف بوده و هست. این پرنده، نشان قدرت و نیروی ماورایی روی زمین است.

بررسی مفهوم نقوش در فرش‌ های عشایری

درنا

درنا نماد باران خواهی و طلب خیر و برکت است.

خروس

خروس در عشایر پرنده مقدسی محصوب می شود چون که سپیده دم آواز سر می‌دهد و خبر از پایان رسیدن شب و ظلمت می دهد.

مفهوم نقوش در فرش‌ عشایری

کلاغ

نماد خبررسانی است.

دست

باور بعضی از نقش دست یا دو دست در بالای فرش‌های کوچک به منظور عبادت یا سجده است اما این طور نیست. نقش یک دست به نشانه هشدار و اخطار است و نقش دو دست به علامت صلح و دوستی است.

مفهوم نقوش در دست‌بافته‌های عشایری

زن و مرد

چنانچه روی فرش، گلیم، نوار یا هر دستبافته‌ دیگری نقش یک زن و یک مرد را باشد این نقش برای افرادی بافته شده که بچه‌دار نمی‌شدند یا طلسمی است برای زوجی که به تازگی ازدواج کرده‌اند و عقیده دارند این نماد برای باروری خیلی موثر است.

آل

گذشتگان و حتی افرادی که در این دوره زندگی می‌کنند به موجودی به نام آل عقیده دارند که زن زائو را اذیت می‌کند و در آخر بچه او را می‌دزد. نماد موجودی مانند انسان با دستان دراز و پاهایی چاق یا لاغر نشان از آل است. هدف از بافتن آن دور کردن آل از خانواده است تا زن زائو و بچه‌اش از نیروی اهریمنی آل به دور باشند.

گل نیلوفر

نیلوفر علامت قدرت و سلامت است و نشان اصلی هخامنشیان. گل‌نیلوفر اغلب در دل نمادهایی مانند لوزی بافته می‌شود.

درخت

علامت حیات و زندگی است. در خیلی از فرش‌های به جا مانده از قرون گوناگون وجود نماد فرش جای تامل دارد.

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته