فرش سوف چیست و چگونه بافته می شود؟

مجموعه: فرش و گلیم

فرش سوف

بافت فرش سوف

فرش سوف چیست؟

فرش سوف یک نوع گلیم با بافت گره‌ای است که از نخ‌های به رنگ طلایی و نقره‌ای، که به نام نخ سیم تاب شناخته می‌شوند، استفاده می‌کند و به همین دلیل ظاهر جذابی دارد و جزو فرش‌های گران‌قیمت محسوب می‌شود. فرش سوف در واقع یکی از شاخه‌های فرش‌های زربافت است و نقوش و گلهای آن به صورت برجسته بافته می‌شوند، در حالی که قسمت‌های غیر برجسته آن به صورت گلیم بافی شده‌اند. نخ‌های زرین درون پود گلیم بافته می‌شوند که به آن زیبایی و لطافتی ویژه‌ای می‌بخشد.

بافت فرش سوف

تاریخچه فرش سوف

فرش سوف برای اولین بار در شهر کاشان ارائه شد و قدمت آن بیش از یک و نیم قرن به حساب می‌آید. این فرش‌های زرین در ابتدا به صورت انحصاری برای دربار صفوی بافته می‌شدند و بعضی از آن‌ها به بازار عرضه می‌شدند. با گذر زمان، تجار اروپایی نیز به دنبال خرید و فروش این فرش‌ها شدند و صادرات آن‌ها رواج پیدا کرد.

با ورود فرش سوف به اروپا و شناخت آن، چند تخته از آن به دوک ونیز هدیه داده شد. در ایران، بافت فرش سوف به تدریج در شهر تبریز مرسوم شدو فرش‌های تبریز به عنوان یکی از بهترین برندهای فرش دستباف شناخته می‌شوند. امروزه، بهترین نمونه‌های فرش سوف متعلق به تبریز هستند.

در اروپا نیز، اوج بافت این فرش‌ها به اواخر قرن شانزدهم و اوایل قرن هفدهم میلادی مربوط می‌شود و در این دوره حدود 800 تخته فرش سوف در اروپا بافته شد. به دلیل سبک بافت و وجود نخ‌های زر و سیم، این فرش در میان توریست‌ها، اعراب، اروپایی‌ها و بخش‌هایی از آمریکا بسیار محبوب است و صادرات آن به یک تجارت پر سود در صنعت فرش تبدیل شده است.

تاریخچه فرش سوف

نخ های فرش سوف

فرش سوف از چندین نخ مختلف بافته می‌شوند.

نخ پرز یا نخ خاب

نخ‌های استفاده شده در قسمت‌های برجسته فرش سوف، معمولا از جنس ابریشم هستند، بنابراین این نوع قالی نیز به عنوان یک زیرمجموعه از فرش‌های ابریشمی شناخته می‌شود.

نخ سیمتاب (زرین)

نخ‌های سیم تاب با توجه به رنگ و تنوع، به ۳ دسته مختلف تقسیم می‌شوند.

- طلایی

- نقره ای

- مسی

نخ های تار و پود

اگرچه در فرش‌های سوف از نخ‌های ابریشمی برای تار و پود استفاده معمولی است، اما در برخی موارد از پنبه نیز برای بافت آن استفاده شده است.

انواع فرش سوف

انواع فرش سوف

فرش دستباف سوف بسته به ویژگی‌های آن، به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود. از نظر کاربردی، این فرش به سه دسته اصلی زیرپایی، تابلوفرش و رومیزی تقسیم می‌شود.

فرش سوف زیرپایی دارای ساختاری مقاوم و ضخیم است و به عنوان فرش قابل استفاده در کف منزل مورد استفاده قرار می‌گیرد. مواد اولیه استفاده شده در این نوع فرش معمولا از پشم و پنبه هستند.

با فرق قابل توجهی با فرش سوف زیرپایی، بافت قالی‌های سوف برای تابلوفرش و رومیزی بسیار ظریف‌تر و زیباتر است وبرای بافت آن‌ها بیشتر از ابریشم استفاده می‌شود. پرزهای استفاده شده برای تابلوفرش‌ها و رومیزی‌های سوف، بسیار کوتاه‌تر از پرزهای فرش‌هایی هستند که برای استفاده در کف منزل و زیر پا استفاده می‌شود و اندازه پرزهای آن حدود 0.5 سانتی‌متر است.

سوف بافی فرش

آموزش بافتن فرش سوف

فرش سوف دارای داشته‌های عمودی است که بافت آن با استفاده از روش ترکی و با استفاده از قلاب فرش‌بافی انجام می‌شود. روش بافت فرش سوف مشابه بافت فرش‌های معمولی است، با این تفاوت که در فرش سوف از دو نوع بافت نازک و ضخیم استفاده می‌شود.

برای بافت فرش سوف، پس از وارد کردن مجموعه‌ای از گره‌ها، کار پودگذاری انجام می‌شود. در این مرحله، با استفاده از یک سیخ، پود ضخیم را که به آن القاج نیز می‌گویند، از بین دو لایه چله رد می‌شود و با شانه فرش محکم می‌کنید. بهتر است در زمان رد کردن سیخ، نوک آن را پایین نگه دارید تا به چله‌ها آسیبی وارد نشود. تفاوت اصلی فرش سوف با سایر فرش‌های معمولی در بافت آن است و از این رو دارای دید و طرحی بسیار خاص و جذاب است.

آموزش پرداخت فرش دستباف

پس از پود ضخیم، پود نازک نیز باید وارد شود. برای این منظور، می‌توانید از نخ‌های گلابتون طلایی یا نقره‌ای استفاده کنید که با توجه به رنگ‌ها و طرح‌های مورد استفاده در طرح فرش، انتخاب می‌شوند. به دلیل این انتخاب، فرش شما را طلاباف یا نقره‌باف می‌نامند.

بافت نازک در فرش سوف با بافت ضخیم متفاوت است. در بافت ضخیم، پود ضخیم روی کل گره‌ها قرار می‌گیرد، در حالی که در بافت نازک، یک نخ نازک فقط روی سطوح ساده و بدون طرح فرش قرار میگیرد و در ضربه زدن به این نخ با شانه فرش، باید به دقت دقت کرد تا حلقه‌های آن به هم نریزند به دلیل نازکی نخ.

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته